·در ابتدا توضيحاتي درباره مديريت استراتژيك و لزوم استقرار آن در هر سازمان بيان کنید؟
· در حال حاضر، واژه «مديريت استراتژيك» واژه‌اي است كه ممكن است به كرات و در مواقع و موضوعات مختلف به گوش انسان بخورد. خوب ما براي اينكه وارد موضوع شويم، مناسب است با يك مقدمه كوتاه، ابتدا تعريفي از اين واژه ارائه كنيم و بعد ساير مسايل مربوط به آن را مورد ارزيابي قرار دهيم.
شايد همه ما كم و بيش با مفهوم «مديريت» آشنا باشيم. مديريت، در حقيقت «فرآيندي است جهت سازماندهي دستيابي مطلوب به يك هدف طي حركتي دسته جمعي از مرحله صفر تا مرحله 100». اين يك تعريف ساده‌شده براي مديريت است. طبق اين تعريف، يك نظام مديريتي خوب داراي ويژگيهايي است یعنی اینکه لازم است مرحله به مرحله باشد، هدف داشته باشد ، بطور مطلوبي به هدف دست يابد، فردي نباشد و مورد آخر اینکه صفر تا صد فرآيند را پوشش دهد.
پس از تعريف مديريت، نوبت به بررسي واژه استراتژي مي‌رسد. اصولاً «برنامه‌هاي مقياس بزرگ و آينده‌نگر براي تعامل با محيط رقابتي بمنظور بهينه‌كردن دستيابي به هدفهاي سازمان» را استراتژي مي‌نامند. پس وقتي صحبت از استراتژي در يك موضوع به ميان مي‌آيد، بزرگي مقياس، آينده‌نگري آن، رقابتي‌بودن فضا و روشهاي بهينه رسيدن به هدف مدنظر قرار مي‌گيرد.
با اين دو تعريف، مي‌توانيم مديريت استراتژيك را توصيف كنيم. به مجموعه تصميمات و فعاليتهايي كه برنامه‌ريزي و اجرا و پياده‌سازي استراتژيهاي طراحي‌شده براي سازمان را پوشش مي‌دهد، مديريت استراتژيك گويند.
حالا شما فضاي موجود بازار رقابت و تلاش هر سازمان يا شركتي را در راستاي افزايش سهم از بازار درنظر بگيريد. طبيعتاً بدون آن نگاه كلان و آينده‌نگر و استفاده از سيستمهاي مديريتي كه مسيرهاي بهينه را براي دستيابي به اهداف سازمان تهيه مي‌كنند، امكان رقابت و حفظ بقا يا حداقل جايگاه مناسب در اين عرصه رقابتي وجود نخواهد داشت. لذا هر سازماني كه بخواهد در اين محيط پرتلاطم، جايگاه بهتري را داشته باشد، ناگزير از استقرار نظام مديريت استراتژيك در سازمان خود است.
· توصیف کاملی بود،با این وصف بفرمایید که ايده استقرار مديريت استراتژيك در شركت حفاری شمال از چه تاريخي شكل گرفت و چه فعاليتهايي براي آن انجام شد؟
· سابقه فعاليتهاي مربوط به استقرار نظام مديريت استراتژيك در شركت حفاري شمال به سال 1389 برمي‌گردد. در آن سال، تيمي از كارشناسان خبره مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي، مطالعات جامعي را با موضوع مديريت استراتژيك در شركت حفاري شمال انجام دادند كه نتيجه اين مطالعات، بسيار جالب و راهگشا بود. ماحصل كار اين دوستان در جلسات هيأت مديره محترم وقت مطرح شد و مورد تصويب قرار گرفت و به عنوان استراتژيهاي شركت حفاري شمال، پذيرفته شد. پس از آن نيز برخي جهت گيري ها در راستاي تأمين آن استراتژيها برداشته شد كه بعنوان مثال، مي‌توان به عقد پيش‌قرارداد خريد تعدادي دكل حفاري خشكي و دريايي يا اقدامات لازم در راستاي خريد ماشين‌آلات مربوط به خدمات فني جانبي حفاري اشاره نمود.
در ادامه، قرار بود گامهاي بعدي استقرار مديريت استراتژيك در اين شركت بر مبناي همان مطالعات انجام‌شده برداشته شود كه موضوع ابلاغ جديد سهامداران و تصميم هيأت مديره محترم فعلي بر تجديد مطالعات استراتژيك اتفاق افتاد. لذا در زمستان سال گذشته (1391)، مجدداً تيمي از كارشناسان ارشد اين مديريت، فرآيند مطالعات استراتژيك را در دستور خود قرار دادند و موفق شدند تا پايان سال، برنامه استراتژي شركت را بازبيني و با افق سه‌ساله تدوين نمايند.
· برنامه استراتژيك فعلي شركت حفاری شمال ، چه زمانی و چگونه تدوين شد؟
· در حین اجرايي نمودن برنامه استراتژيك اول بوديم كه با توجه به نيازهاي جديد، لزوم بازنگري برنامه و تجديد مطالعات، احساس شد.در پی این مساله گروهي از كارشناسان ارشد مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي، بار ديگر انجام مطالعات استراتژيك را براي شركت حفاري شمال در دستور كار خود قرار دادند و موفق شدند در اسفند ماه سال گذشته، نتيجه مطالعات خود را در قالب برنامه استراتژيك شركت حفاري شمال ارائه کنند.
اين برنامه استراتژيك در هيأت مديره محترم شركت مطرح شد و در نهايت با شناسايي 9 استراتژي براي شركت، این برنامه مورد تصويب قرار گرفت و در بهار سال جاري (فروردين 1392) ابلاغ گرديد. اين استراتژي ها که هم‌اكنون، بعنوان استراتژيهاي شركت حفاري شمال شناخته مي‌شوند- عبارتند از:1) توسعه ناوگان حفاری با تأکید بر بخش دریایی2) نفوذ و توسعه در بازار خارجی 3) توسعه مشارکت فنی و اقتصادی با سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی 4) توسعه سرمایه انسانی شرکت 5) توسعه خدمات فنی جانبی 6) توسعه روشهای تأمین مالی با تأکید بر استفاده از ابزارهای بازار پول و سرمایه 7) طراحی و استقرار و بروزرسانی نظام حاکمیت شرکتی 8) رهبری هزینه و استقرار نظام قیمت تمام‌شده و استراتژی شماره 9 عبارت است از افزایش قدرت چانه‌زنی از طریق ایجاد تمایز در كيفيت ارائه خدمات ؛
این 9 مورد درحقیقت رئوس استراتژی های شرکت حفاری شمال است.
· هم‌اكنون در راستاي استقرار نظام مديريت استراتژيك در شركت، چه فعاليت هايي در دست انجام است؟
· خوشبختانه در مرحله جديد مطالعات استراتژي، با توجه به جامع‌بودن مطالعات انجام شده و نظر مساعد اعضاي محترم هيأت مديره و فراهم‌بودن فضاي مناسب سازماني در شركت، اين مطالعات كه بعنوان اولين گام در راه استقرار نظام مديريت استراتژيك شناخته مي‌شود، متوقف نشد و برداشتن ساير گامهاي استقرار اين نظام در دستور كار قرار گرفت. خوب مي‌دانيم كه انجام مطالعات استراتژيك تا مرحله شناسايي و تصويب استراتژيهاي يك سازمان، تنها گام اول از روال استقرار مديريت استراتژيك در يك مجموعه است و در نهايت خوش‌بيني مي‌توان گفت اين گام، تنها 20 درصد مسير استقرار مديريت استراتژيك در سازمان است؛ هرچند هستند برخي مديران استراتژيك كه طي اين مرحله را حداكثر 5درصد مسير مي‌دانند! بعد از گام اول كه در حقيقت، استراتژيهاي سازمان را شناسايي مي‌كند، نوبت به مراحل مربوط به اجرا و ارزيابي آن مي‌رسد.
· این مراحل اجرا و ارزیابی شامل چه مواردی است؟؟
در گام نخست تدوين برنامه اجرايي استقرار استراتژي ها است، يعني برنامه‌هايي كه با اجراي آنها، در پايان دوره برنامه‌ريزي، استراتژيهاي مصوب دست‌يافته شده باشد، در گام های بعدی نیز اجراي برنامه‌هاي بند فوق، نظارت بر حسن اجراي برنامه‌ها ، ارزيابي ميزان موفقيت برنامه‌ها و كيفيت حركت در راستاي تأمين استراتژي ها، و در نهایت هم اعمال اصلاحات احتمالي لازم در برنامه‌هاي اجرايي را باید اجرا کرد. واقعیت این است که تنها در اين صورت است كه مي‌توان ادعا نمود يك نظام مديريت استراتژيك مناسب در سازمان مستقر شده است.
آنچه گفتيم، مسير كلي حركت را نشان مي‌دهد. در حال حاضر، همانگونه كه ذكر شد، مطالعات استراتژيك به پايان رسيده و (9) استراتژي نيز مورد تصويب هيأت مديره محترم شركت قرار گرفته است. ما در حال حاضر، با تشكيل يك كارگروه تخصصي از كارشناسان ارشد مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي، در حال تدوين برنامه‌هاي اجرايي استراتژيها هستيم. در همين راستا از مديريتهايي كه مي‌توانند در تدوين اين برنامه‌ها كمك كنند، درخواست كرديم نمايندگاني را معرفي نمايند و جلساتي را با حضور نمايندگان محترم اين مديریت ها برگزار كرديم و برنامه‌ها يا ديدگاه‌هاي تخصصي ايشان را گرفتيم. سپس در راستاي تدوين برنامه‌هاي اجرايي، اقدامات لازم را صورت داديم و اين برنامه‌ها را تهيه كرديم كه هم‌اكنون در حال نهايي‌سازي آنها و آماده‌نمودن جهت ارائه به هيأت مديره محترم شركت و اخذ تصويب بر آنها مي‌باشيم. انشاء ... پس از طي اين مرحله، برنامه‌هاي مصوب جهت اجرا، به مديريتها و بخشهاي ذيربط ابلاغ خواهد شد.
· طبق برنامه استراتژيك شركت، فكر مي‌كنيد در پايان زمان اين برنامه، شاهد چه تغييرات يا تحولاتي در شركت خواهيم بود؟
· ما تمام تلاش خود را بكار بسته‌ايم كه برنامه‌هاي اجرايي را بگونه‌اي تنظيم نماييم كه با اجراي دقيق آنها، همه جوانب استراتژيهاي مصوب تأمين شود. اميدواريم اگر روند تصويب و ابلاغ و اجراي برنامه‌هاي تنظيمي بخوبي پيش برود، در پايان دوره برنامه‌ريزي، شاهد دستيابي به اهداف استراتژيك شركت حفاري شمال باشيم. خوب مي‌توان گفت با فرض طي طبيعي اين روال، در پايان دوره برنامه‌ريزي، ناوگان حفاري شركت مخصوصاً در بخش دريا، توسعه قابل توجهي خواهد يافت. شركت حفاري شمال -كه هم‌اكنون بعنوان تنها شركت حفاري خصوصي بين‌المللي ايراني شناخته مي‌شود-، حضور خود را در بازارهاي بين‌المللي حفاري گسترش خواهد داد. ضمن آنكه در كنار ارائه خدمات عمليات حفاري، بعنوان يك پيمانكار قوي در بحث ارائه خدمات فني جانبي نيز شناخته خواهد شد. و در همين راستا نيز مشاركت خود را با سرمايه‌د‌اران اقتصادي يا شركاي فني افزايش خواهد داد.
· مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي در راستاي اطلاع‌رساني چنين پروژه مهمي، چه گام هايي برداشته است؟
· اصولاً روال كاري در مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي بر آن استوار است كه كار مورد نظر بدرستي انجام شود و شايد كمتر فرصتي پيش مي‌آيد تا همكاران ما در اين بخش بتوانند بر موضوع تبليغ كارهاي خود تمركز كنند. تلاش ما انجام مسؤوليتها به بهترين شكل ممكن است و بر همين اساس، طبيعي است كه چندان بر موضوع اطلاع‌رساني نتوانيم تمركز كنيم؛ ضمن آنكه اصولاً وقتي در سازمان، بخشي مانند روابط عمومي، در راستاي اطلاع‌رساني پيش‌بيني مي‌شود، ساير مجموعه‌ها به اين موضوع ورود نخواهند كرد.
ما اعتقاد داريم كاري كه در راستاي مطالعات استراتژيك در شركت حفاري شمال صورت گرفت، بسيار كار ارزشمندي است و شايسته است بيشترين حجم و بهترين كيفيت خبررساني در ارتباط با آن انجام گيرد. معتقديم از ابتداي سال جاري تا امروز كه نيمي از سال 1392 سپري شده است، يكي از باارزشترين فعاليتهايي كه در ستاد شركت شكل گرفته است، همين مطالعات و فرآيندهاي بعدي آن است كه در مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي در حال انجام است، . شما اهميت اين ادعا و تأكيد ما بر خبررساني و تبليغ شايسته بر آن را مي‌توانيد از بعضي آيتم هايي كه عرض خواهم كرد استخراج كنيد.
يكي از اين آيتمها آنست كه اصولاً مطالعات استراتژيك در هر سازمان، جامع ترين و كلان ترين مطالعات و سياستگذاري هاست و لذا از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. دوم آنكه اثرات اجراي آن در گوشه‌گوشه سازمان و بر فردفرد اعضاي سازمان قابل مشاهده خواهد بود و اين فراگيري نتايج، اهميت آن را به خوبي نشان مي‌دهد.
سومين موضوع بااهميت در اين زمينه، انجام اين فرآيند با اتكا بر توان نيروهاي داخلي شركت و كارشناسان خبره مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي است. بد نيست به اين موضوع اشاره شود كه پس از تصويب برنامه استراتژيك اول، زماني كه هيأت مديره محترم بعدي، لزوم بازنگري آن را تصويب و ابلاغ نمود، اين اختيار داده شد تا مطالعات مدنظر، از طريق بكارگيري يك مشاور مطالعات استراتژيك صورت پذيرد كه در آن زمان، كمترين مبلغ پيشنهادي مشاوران، بالغ بر 400 ميليون تومان و زمان اعلام‌شده، در حدود شش ماه بود كه طبق آن، مي‌توانستيم فقط گام اول كه انجام مطالعات استراتژيك و تهيه استراتژيهاي شركت است را عملياتي سازيم.
پس از برگزاري جلسات متعدد با مشاوران مختلف، معلوم شد با صرف هزينه زياد و تخصيص مدت زمان طولاني، چيزي فراتر از آنچه در حيطه دانش و تخصص نيروهاي خودمان در مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي است، حاصل نخواهد شد.
لذا بنا شد اين فرآيند در درون شركت صورت پذيرد، و طي آن، نه‌تنها مبلغ 400 ميليون تومان صرفه‌جويي شد، فاز مطالعات و استخراج استراتژيها، از شش ماه به 1.5 ماه كاهش پيدا كرد. بعبارت ديگر، كارشناسان ما، همان كاري را كه قرار بود با صرف مبالغ ميليوني طي شش ماه تحويل بگيريم، با توجه به اشراف كاملي كه اين نيروها داشتند، بدون هزينه اضافه و ظرف 1.5 ماه به انجام رساندند و اين تنها مربوط به گام اول مي‌شود. چرا كه ما در حال حاضر با اتكا بر همان توان نيروهاي خودمان، مشغول نهايي‌كردن گام دوم، يعني تدوين برنامه‌هاي اجرايي دستيابي به استراتژيها، هستيم و انشاء ... بزودي شاهد آغاز برنامه‌هاي اجرايي در سطح شركت خواهيم بود.
نكته ديگري كه بعنوان نقطه عطف اين دور از مطالعات بايد مد نظر قرار گيرد آنست كه ما با پيگيري هايي كه انجام داديم و با حمايت هاي مديريت ارشد شركت، توانستيم براي اولين بار پا را فراتر از گام اول نهيم و پس از استخراج و تصويب استراتژي ها، بصورت علمي وارد فضاي برنامه‌ريزي اجرايي آنها شويم و البته اميدواريم كه بتوانيم با همين شرايط، ساير مراحل را نيز با موفقيت طي كنيم تا در افق برنامه، شاهد دستيابي به هدفهاي استراتژيكمان باشيم. اگر چنين موضوعي اتفاق بيفتد، مجموعه اين مطالعات و برنامه‌ريزيها و نظارتها و ارزيابيها، مي‌تواند بعنوان يك نمونه يا مدل يا پايلوت بسيار خوب و مستند از يك پروژه «استقرار نظام مديريت استراتژيك در يك سازمان» شناسايي و شناسانده شود.
حالا در همينجا و همين مرحله، ضمن تشكر از روابط عمومي شركت كه اين خبررساني را هرچند با كمي تأخير، در دستور كار خود قرار داد، بايد از فرصت استفاده كنيم و نظر كليه همكاران محترم را به اين مطلب جلب نماييم كه در هر صورت، شركت در مسير چنين فرآيندي در حال حركت است و البته اين مهم، تنها با مشاركت و همكاري تك‌تك نفرات و اعضاي سازمان، قابليت تحقق‌يافتن با بهترين كيفيت را پيدا مي‌كند. لذا در همينجا، فرصت را غنيمت مي‌شماريم تا همكاران را نسبت به اين موضوع مهم حساس تر نماييم.
· نحوه همكاري بخشهاي مختلف مجموعه و ذينفعان شركت را در راستاي استقرار نظام مديريت استراتژيك تا امروز چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
· خوب واقعيت اينست كه تا اين مرحله از استقرار نظام مديريت استراتژيك در شركت حفاري شمال، مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي، متولي راهبري آن تعيين گرديد و انجام امور تخصصي مطالعات و برنامه‌ريزي را نيز بعهده گرفت. لكن با توجه به جامع‌بودن مطالعات استراتژيك و اثرات سياستهاي اتخاذشده در اين سيستم بر تمام شركت، طبيعي است كه در اين مسير، نيازمند دريافت كمك، مخصوصاً كمكهاي فكري از ساير مديريتها يا بخشهاي شركت است.
ما چه در مرحله مطالعات استراتژيك (كه منجر به شناسايي استراتژيهاي نه‌گانه براي شركت گرديد) و چه در مرحله برنامه‌ريزي اجرايي دستيابي به استراتژي ها، جلسات هماهنگي را با ساير مديريت ها و بخشهاي ذيربط در شركت داشته‌ايم و به تناسب موضوع، از ايشان كمك گرفته‌ايم. نحوه همكاري بخشهاي مختلف شركت نيز در اين فرآيندي كه از زمستان سال گذشته آغاز شده و كماكان ادامه دارد، متفاوت بوده است.
بعضي مديريت ها همكاري بسيار نزديك و خوبي را با تيم تخصصي ما داشته‌اند و بعضاً ديدگاه‌ها يا روشها و برنامه‌هاي خوبي را نيز تحويل داده‌اند. برخي از مديريت ها يا بخش ها نيز همكاري كمتر يا در سطح پايين تري داشته‌اند و ما صرفاً توانستيم از ديدگاه‌هاي كلي ايشان در تدوين برنامه‌هاي خود استفاده كنيم. يعني به عبارتي ما شاهد همه نوع و همه سطح همكاري از ناحيه مديريتها يا بخشهاي ذيربط بوده‌ايم.
اما چيزي كه هم‌اكنون براي ما مهم است، آنست كه با همه اين فراز و فرودها، اميدواريم نتيجه فعاليتهاي انجام‌شده به گونه‌اي باشد كه اثرات مثبت آن در ارتقاي شركت حفاري شمال و دستيابي آن به اهداف استراتژيك آن به وضوح مشاهده شود.
· در راستاي برنامه‌هاي استراتژيك شركت، نقش همكاران مختلف شركت بصورت فردي را چه مي‌بينيد؟
· همانگونه كه در پاسخ به سؤالات قبلي هم مطرح شد، برنامه‌هاي استراتژيك يك سازمان، به نوعي كلان ترين و فراگيرترين برنامه‌هاي آن سازمان است و لذا همه جوانب مختلف سازمان از جمله تك‌تك نيروهاي انساني سازمان را هم تحت تأثير قرار مي‌دهد و هم از ايشان تأثير مي‌پذيرد.
چيزي كه بسيار مهم است آنكه همكاران در مقوله فرهنگ سازماني توجه داشته باشند كه تمامي نيروهاي انساني شركت، حتي اگر در ظاهر، از سمت با اهميت كمتري برخوردار باشند، در به‌ثمررسيدن اين برنامه‌ها و دستيابي به اهداف آن، جداً مؤثرند و بنابر اين، هم بايد برنامه‌هاي استراتژيك سازمان را بشناسند و هم بعنوان يكي از اعضاي خانواده بزرگ شركت حفاري شمال، خود را ملزم به انجام آنها بدانند. طبيعتاً در چنين حالتي مي‌توان شاهد حس همدلي در نيروهاي انساني شركت و تسهيل دستيابي به هدفهاي استراتژيك شركت بود.