به گزارش باشگاه خبرنگاران، این دستگاه به تناسب نام خود، حالتی شاهانه، اشرافی و باوقار دارد، ولی با این حال زمینه اجرای بسیاری از لالایی‌ها و زمزمه‌های متداول در نقاط
مختلف ایران است. همچنین از نغمه‌های این دستگاه در موسیقی زورخانه نیز استفاده می‌شود.
به دلیل استفاده از یک گام خاص و تفاوت محسوس در گام بالا رونده و پایین رونده دستگاه همایون منحصر به فردترین دستگاه موسیقی ایرانی به
شمار می‌رود. مقایسه سایر دستگاه‌های موسیقی ایرانی با موسیقی دیگر ملل و خصوصاً کشورهای هم جوار تشابه و یکسان بودن ریشه برخی را
نشان می‌دهد. اما این مطلب در مورد دستگاه «همایون» صادق نیست.
دستگاه همایون و یا به تعبیری "دستگاه عشاق" با حالت محزون و اسرار آمیز خود گوشه‌های متعددی دارد که گوشه «بیداد» اوج این دستگاه تلقی
می‌شود.
آثار ارزشمندی از موسیقی ایرانی در سده قبل در این دستگاه ساخته و اجرا شده اند. " رنگ فرح " از جمله این آثار است.
از لحاظ مرکب خوانی ، این دستگاه به دستگاه " سه گاه" و " شور " ارتباط دارد و وسعت این دستگاه را بیشتر می کند.
همچنین دو آواز ایرانی "اصفهان " و " شوشتری " از متعلقات دستگاه همایون است.
نت شروع این دستگاه ، به طور معمول " فا " است.البته این دستگاه در کوک های دیگری با نام همایون " دو " و " ر " نیز نواخته می شود. در
ردیف مرحوم کریمی ، از شوشتری به عنوان یکی از گوشه های این دستگاه نام برده شده است.
دو تصنیف " سرگشته " و " طاقتم ده " اثر استاد " همایون خرم " ، تصنیف دل انگیز " بهار دلنشین " استاد " روح الله خالقی " و آلبوم " بیداد "
استاد " پرویز مشکاتیان " از جمله آثار جاودان اجرا شده در این دستگاه موسیقی سنتی ایرانی است./ص