شرح این دوره از زندگی علامه عسکری از زبان خودش شنیدنی است: «با اینکه در طفولیت یتیم شدم در ده سالگى که مرا به طلبگى سپردند، خواندن و نوشتن به زبان عربى و فارسى را به خوبى مىدانستم. از همان آغازِ کتابخوانى، به مطالعه کتاب‌هاى سیره و تاریخ پیامبر(ص) و اصحاب و فتنههاى صدر اسلام و سفرنامهها مثل سفرنامه ابن جُبیر و ابن بطوطه و سفرنامههاى اروپائیان به مشرق زمین علاقه داشتم و داستان استعمار استعمارگران را نسبت به کشورهاى اسلامى دنبال مىکردم مثلاً رساله دخانیه را که نوشته یکى از شاگردان میرزاى شیرازى بود در حالى که هنوز خطى بود در کتابخانه جدم خواندم».
پس از آن علامه عسکری در سن 18 سالگی عازم ایران و شهر قم شد تا در سطوح عالی حوزوی مشغول به تحصیل شود.
سید مرتضی در قم از محضر اساتید برجسته‌ای همچون امام خمینی(ره)، آیت‌الله مرعشی نجفی و میرزا خلیل کمره‌ای بهره برد و پس از آن برای تحصیل فقه استدلالی نزد آیت‌الله اشتهاردی حاضر شد.
در سال 1384 قمری و زمانی که دولت بعث فشارهای شدیدی بر علما از جمله علامه عسکری اعمال می‌کرد، وی ابتدا به لبنان و پس از آن به ایران مهاجرت کرد و مجمع علمی اسلامی را در سرزمین مادری خود به راه انداخت.
آثار و فعالیت‌ها
القرآن الکریم و روایات المدرستین، صلاة ابی بکر آخرین نماز پیامبر، عقائد اسلام من القرآن الکریم، حدیث کسا در کتب خلفا و اهل البیت، عبدالله بن سبا و اساطیر اخری (ترجمه‌شده به نام عبدالله بن سبا و دیگر افسانه‌های تاریخی)، یکصد و پنجاه صحابی دروغین، علی مائده الکتاب والسنه، معالم المدرستین، نقش ائمه در احیاء دین و بسیاری جزوات پاسخ به شبهات از جمله آثار علامه سید مرتضی عسگری به شمار می‌روند. آثار وی در حال حاضر به بیش از 20 زبان زنده دنیا ترجمه و منتشر شده است.
از جمله فعالیت‌های علمی بسیار شاخص علامه عسکری در زمینه قرآن‌پژوهی است که با نگارش کتاب «قرآن کریم و روایات مدرستین» به اوج خود رسید. این کتاب در حقیقت نقدی است بر کتاب «فصل الخطاب» محدث نوری. علامه عسکری خود در این زمینه گفته است: «حاجی نوری کتابی داشت به نام فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب این کتاب چاپ سنگی و کسی آن را نخوانده بود. احسان ظهیر اسم آن را گذاشت الشیعه والقرآن این را من جواب دادم در سه جلد. جلد سومش بیش از 1000 صفحه است. کتاب فصل الخطاب بسیار بزرگ است با خط نوشته شده، ایشان در مورد سنی‌ها نوشته من همه را جواب دادم. هم مال سنی‌ها را و هم مال شیعه‌ها را. نگفتم سنی‌ها این طور می‌گویند. نوشتم این نسبت‌ها به صحابه دروغ نوشته شده و ثابت کردم. پس این طور نیست که جواب داده نشده باشد، علما جواب داده‌اند؛ آیت‌الله مکارم و آیت‌الله سبحانی جواب می‌دهند، بنده هم جواب می‌دهم».
روش علمی
نگرش تازه به منابع حدیثی و تاریخی و پایه‌گذاری مکتب فکری جدیدی در عرصه پژوهش‌های علمی همراه با مشی عالمانه، شیوه اصلی کار علامه عسکری را تشکیل می‌داد. وی به مدد همین روش توانست آثاری بسیار گرانبها را به مجامع علمی اسلامی عرضه کند.
طرح موضوعات ابتکاری شناساندن مکتب خلفا و مکتب اهل بیت(ع) با تکیه بر طرح مسائلی چون وحی قرآنی و وحی بیانی، مقایسۀ تطبیقی دو مکتب از طریق استناد به معتبرترین مصادر و منابع مورد قبول شیعه و سنّی جزء ابتکارات علامه عسکری بود و همین امر سبب شد بسیاری از موضوعات اختلافی تاریخی برای همیشه حل شوند.
علامه عسکری با تحقیقات نوین خود در حوزه‌ی قرآن، حدیث و تاریخ، تحولی در این زمینه‌ها به وجود آورد؛ آثار این دانشمند بزرگ شیعه چراغ راه شیفتگان مکتب اهل بیت(ع) در ظلمت‌سرای تاریخی است که به وسیله تاریخ‌نگاران یک سویه‌نگر و بعضاً دروغ‌پرداز به نام اسلام نگاشته شده‌اند از همین رو عنوان «مرزدار مکتب اهل بیت(ع)» در مورد وی به کار می‌رود.
شاید بهتر باشد شیوه علامه را از زبان خودش بشنویم که می‌گوید: «هر تحقیقى براى نگارش یک تاریخ صحیح از صدر اسلام یعنى از آغاز دعوت تا پایان عصر ائمه و بخصوص شکلگیرى تشیع و مکتب اهل بیت(ع) به یک گردنهاى از احادیث و روایات مشهور و مقبول در نزد قاطبه مسلمان‌ها و مورخان و سیرهنویسان و محدّثان مىرسید که این روایات از نظر من اعتبار و علمیّت و استناد لازم را نداشتند و از یک دستِ تحریفگر در تاریخ اسلام خبر مىدادند، دستى که مکتب اهل بیت(ع) را به حاشیه رانده بود، پرده‌بردارى از این واقعیت بناهاى رفیعى را که برخى مورخان بزرگ اهل سنت و نظیر طبرى برافراشته بودند، متزلزل کرد؛ اینجا بود که زحماتم نتیجه داد و نگاه‌ها را متوجه مکتب اهل بیت(ع) و حوزه شیعه کرد. کتاب‌هایى مانند عبداللَّه بن سباء، صد و پنجاه صحابى ساختگى، احادیث عایشه، بارها در قاهره و بیروت با اجازه و بدون اجازه من چاپ شدند. علما و اساتید اهل سنت بر آنها مقدمه یا نقد نوشتند و به زبان‌هاى مختلف هم ترجمه شدند و تصور مىکنم به خواست خدا تأثیرى بر جریان تفکر اسلامى داشتهاند».
تاسیس مراکز اسلامی
علامه سید مرتضی عسکری علاوه بر سال‌ها تحصیل و تدریس علوم اسلامی در رشته‌های گوناگون و نگارش کتاب‌های فراوان علمی و تاریخی، مراکز اسلامی و دین‌پژوهی زیادی را نیز تاسیس کرد که از آن جمله می‌توان به «حزب الدعوة الاسلامیة» در عراق با همکاری شهید سیّد محمّد باقر صدر و نیز تأسیس «کلیة اصول الدین» (دانشگاه اصول دین) در این کشور اشاره کرد.
راه‌اندازی دانشکده اصول دین در ایران که اکنون در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در سه شهر قم، دزفول و تهران به پذیرش دانشجو مشغول است، از دیگر اقدامات علامه عسکری محسوب می‌شود.
مباحثه با علمای سایر مذاهب
علامه عسکری در کنار همه فعالیت‌های علمی خود هیچ‌گاه از مباحثه مستدل و منطقی با علمای سایر مذاهب اسلامی غافل نشد و در این سنگر هم از مکتب اهل بیت(ع) دفاع کرد.
مباحثه با بن باز مفتى بزرگ عربستان، مباحثه با دانشمند بزرگ اهل سنت ابوالعلى مودودى، مباحثه با امام جمعه رقّه، مباحثه با یکى از علماء اهل سنت و مباحثه با مبشر و مبلغ مسیحى در بغداد از جمله این موارد هستند.
علامه سید مرتضی عسکری سرانجام در 25 شهریورماه سال 1386 و پس از یک عمر تلاش خستگی ناپذیر در سن 93 سالگی در بیمارستان میلاد تهران درگذشت و پیکر مطهرش در جوار بارگاه نورانی کریمه اهل بیت(ع) در قم به خاک سپرده شد.
قرار است مراسم سالروز ارتحال این دانشمند بزرگ، امشب بعد از نماز مغرب و عشا در مسجد اعظم قم برگزار شود./س
گزارش: صدر الدین فلاح