به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد، برای بسیاری ازمردم نام عجیب کتاب داستانی کلیدر؛ همواره مورد پرسش قرارداشته و شاید کمتر کسی بداند که نام این رمان از روستایی در شمال شرق ایران گرفته شده است.
کلیدر روستایی است در بخش سرولایت شهرستان نیشابور که با قرار گرفتن درمنطقه‌ای کوهستانی آب وهوای خنک و معتدلی دارد. پوشش گیاهی کلیدر گونه گون و بسیار تماشایی است. کوه‌های بلند اطراف کلیدر که بخشی از رشته کوه بینالودند چشمه‌های بسیاری را در منطقه کلیدر سیراب می‌کند.
در کلیدر به سبب وجود باغ های فراوان و زمین های حاصلخیز زیاد، هم باغداری وهم کشاورزی وجود دارد. محصولات باغی محدود به چند میوه ی خاص نمی شود بلکه در همه ی ماه های بهار و تابستان در کلیدر می توان میوه خورد.
محصولات زراعی گندم، ذرت ، چغندر ، سیب زمینی، نخود، عدس، لوبیا و میوه هایی مانند گیلاس، آلبالو، زردالو، آلو، انواع آمرود و گلابی، سیب، هلو ، انگور، گردو به صورت محدود و گسترده کشت می شود.
جانورانی موجود در این منطقه تقریبن خاص اند و در سایر مناطق خراسان یافت نمی شوند؛ پلنگ، کفتار، گربه وحشی، گُراز ، مار افعی و مارکبری، عقاب طلایی و شاهین از جمله جانورانی اند که در این ناحیه زندگی می‌کنند.
درکنار زیبایی‌های طبیعی، این روستا سابقه ای تاریخی دارد. در پژوهش‌های انجام شده روی نام کلیدر، گروهی براین باورند که کلیدر واژه‌ای پهلوی است که از دو بخش «کلی» به معنای محکم و «در» به معنای قلعه تشکیل شده است.
معروف‌ترین بنای این روستا گنبدی تاریخی به نام گنبد کلیدر است. این بنا در داخل روستا واقع و از تخته سنگ‌های صاف ساخته شده و گنبدی کم ارتفاع دارد. در حال حاضر از ورودی ایوان بنا فقط دیواره ای جانبی باقیمانده و سقف آن از بین رفته است.
در بخش شمالی بنا یک خانه از خانه‌های روستا به دیواره بقعه چسبیده است و دیواره این دو بنا با هم مشترک‌اند. از شواهد امر مشخص است که در اطراف این بنا سازه‌هایی وجود داشته که از بین رفته‌اند.
مرحوم فریدون گرایلی در کتاب « نیشابور؛شهرفیروزه»می نویسد: از نکات مهم دیگر تاریخ سرولایت، وجود شهری به نام جوزگان نزدیک کلیدرمی باشد که هم اکنون درختان گردوی بسیار کهن با قدمتی ناشناخته در آن محل وجود دارد و این منطقه را محل جنگ و شهادت یحیی بن زیدعلوی می دانند که آرامگاه یحیی دراین محل ازبناهای اوایل دولت صفویه، زیارتگاه صاحبدلان است. از آثار به دست آمده از زیارت کلیدر،هیچ شکی باقی نمی گذارد که دشت کلیدر محل تلاقی سپاهیان نصربن سیار و یحیی بن زیدعلوی به سال 125 ه.ق. بوده است.
اگر چه در کتاب تاریخی دیگری وجود شهری به نام جوزگان درنزدیکی نیشابور تأیید نشده است، اما مردم این منطقه به وجود چنین شهری اعتقاد دارند که آن را کلیدر امروزی می دانند.
کلیدر تقریبن در همه ی دوره های تاریخی که به خود دیده است از آبادی های مهم، تأثیرگذار و سرشناس بوده، و به نظر می رسد دوران اوج شکوه و افتخار آن، قرون هفتم و هشتم هجری بوده؛ سال هایی که ولایات خراسان و ایران توسط حکام محلی اداره می شده است.
شهاب الدین عبدالله خوافی، تاریخ نویس دوره ی تیموری در کتاب «تاریخ حافظ ابرو» هنگام ذکر ولایات جوین چنین می نویسد: ولایت کلیدر؛ یکی از ولایات مهم جوین است که قریه های متعدد آن عبارت اند از: قریه ی کلیدر و توابع، قریه ی برسلان و توابع، قریه ی بیدخان و توابع، قریه حاره و توابع، قریه دزق و توابع، قریه ی جاهوک وتوابع، قریه ی جاهوک و توابع، قریه ی سمان و توابع، قریه ی کوشک و توابع، قریه ی راویر و توابع، قریه ی بردی و توابع ، قریه ی بران و توابع، قریه ی قیقان و توابع، قریه ی ریرود و توابع.
این سند معتبر تاریخی روایتگر شکوهمندی کلیدر در طول قرون و اعصارگذشته است و نشان می دهد که این روستای کوچک در گذشته تا چه میزان از وسعت و افتخار برخوردار بوده است./س