به گزارش گروه استانها باشگاه خبرنگاران رودخانه کشکان که از آن به عنوان شریان حیات بخش جنوب استان لرستان یاد می شود طی سالهای اخیر با خشکسالی دست در گریبان بوده و آمار کاهش دبی آب این رودخانه حکایت هر سال دریغ از پارسال است.
اقتصاد نیمه جنوبی لرستان در معرض چالش جدی
این در حالیست که کارشناسان حوزه آب با خشکی رودخانه کشکان از وقوع فاجعه ای خبر می دهند که در صورت وقوع، بخش عمده ای از جمعیت جنوب لرستان و اقتصاد نیمه جنوبی استان را در معرض چالش جدی قرار می دهد.
بد نیست بدانیم منبع تأمین آب حدود ۸۲ درصد از اراضی کشاورزی شهرستان پلدختر، رودخانه کشکان است و این رودخانه در واقع شاهرگ حیاتی پلدختر محسوب می‌شود، بنابراین در صورت خشک‌شدن رودخانه کشکان علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی، بیشترین آسیب به اقتصاد کشاورزی شهرستان پلدختر وارد می‌شود.
این در حالیست که علاوه بر شهرستان پلدختر، رودخانه کشکان شاهرگ حیاتی کشاورزی و اقتصاد نیمه جنوبی استان محسوب می شود و در کنار رودخانه سیمره مسئولیت تامین آب شرب، صنعت و کشاورزی این منطقه را بر عهده دارد.
روند کاهشی دبی آب رودخانه ادامه دارد
و اما آخرین رقم از کاهش دبی آب رودخانه کشکان که طی سال 91 اعلام شد حکایت از کاهش 56 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال 90 داشت که این روند در سال 92 نیز استمرار داشته است.
مدیر امور آب شهرستان پلدختر در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: متوسط میزان آبگذری(دبی) تیر ماه سال جاری ایستگاه هیدرومتری کشکان پلدختر 1.89 متر مکعب در ثانیه بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته 39 درصد کاهش و نسبت به متوسط آبدهی درازمدت 57 ساله ایستگاه 89.6 درصد کاهش نشان می دهد.
اکبر مهری ادامه داد: این در حالیست که متوسط میزان آبگذری تیر ماه 1392 ایستگاه هیدرومتری کشکان افرینه 2.18 متر مکعب در ثانیه بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته 13.5 درصد کاهش و نسبت به متوسط آبدهی درازمدت 57 ساله ایستگاه 86.77 درصد کاهش نشان می دهد.
وی عنوان کرد: متوسط دبی تیر ماه سال جاری ایستگاه آب سنجی چولهول افرینه 0.27 متر مکعب در ثانیه بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته بدون تغییر و نسبت به متوسط آبدهی درازمدت 57 ساله ایستگاه 84.74 درصد کاهش نشان می دهد.
مادیان رود به طور کامل خشک شد
این مسئول به وضعیت دیگر رودخانه های جاری در پلدختر اشاره کرده و می گوید: در تیرماه سال جاری آب رودخانه مادیان رود خشک و بدون آبدهی بود که نسبت به دوره مشابه سال گذشته و نسبت به متوسط آبدهی درازمدت 39 ساله ایستگاه 100 درصد کاهش رواناب داشتیم.
مهری عنوان کرد: خشکسالی سالهای اخیر و تغییر نوع بارش ها از برف به باران، تبخیر بسیار بالا، کاشت محصولات آبدوست و فعالیت حداقل هزار و 200 موتورپمپ غیرمجاز کشاورزی سبب کاهش میزان رواناب رودخانه کشکان شده است.
کشاورزی سنتی، کشکان نیمه جان را آزار می دهد
وی با تاکید بر ضرورت حراست از این سرمایه جنوب استان افزود: حفاظت کمی از منابع آبی و ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب و توسعه شیوه های نوین آبیاری از راهکارها ضروری و اجتناب ناپذیر برای ساماندهی و اصلاح روند برداشت آب از رودخانه کشکان است.
مدیر امور آب شهرستان پلدختر با یادآوری اینکه بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب کشور است، ادامه داد: متاسفانه حجم بسیار وسیعی از آب در اثر شیوه های نادرست آبیاری سطحی به هدر می رود.
مهری با بیان اینکه راندمان روش های آبیاری سطحی کمتر از 35 درصد است، یادآور شد: این رقم به این معنی است که میزان تلفات آب در روشهای سنتی آبیاری حداقل 65 درصد است.
وی با تاکید بر ضرورت اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از روشهای نوین، یادآور شد: در روش های آبیاری تحت فشار بارانی در صورت اعمال مدیریت صحیح میزان تلفات آب حداکثر 30 درصد و راندمان آبیاری قطره ای حداقل 95 درصد است.
هشدار کارشناسان محیط زیست نسبت به برداشت بی رویه آب از کشکان
این سخنان متولیان امر در امور آب پلدختر در حالی مطرح می شود که پیش از این نیز مسئولان حفاظت محیط زیست استان لرستان نسبت به استمرار برداشت های غیرمجاز از رودخانه کشکان و احتمال مرگ این رودخانه بزرگ هشدار داده بودند.
به اعتقاد متولیان امر در اداره محیط زیست شهرستان پلدختر وضعیت موجود رودخانه‌های این شهرستان از جمله رودخانه کشکان حاصل عوامل مختلف تهدید‌کننده اعم از عوامل انسانی و طبیعی است.
این در حالیست که کارشناسان هشدار می دهند که امروزه کشکان با وضعیت خطرناکی مواجه است و اگر مدیریت صحیح و اصولی در زمینه بهره برداری از این رودخانه صورت نگیرد چالشهای متعددی منطقه را درگیر خواهد کرد.
خشکسالیهای پی‌درپی، برداشت بی‌رویه شن و ماسه، برداشت غیرمجاز آب توسط کشاورزان و باغداران، افزایش آلودگی های ناشی از ورود فرآورده های نفتی به رودخانه، سموم، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی و ... همه از جمله عواملی هستند که وضعیت کشکان را حادتر می کند.
خشکی رودخانه کشکان و تاثیر بر سدهای پایین دست
وضعیت نگران کننده کشکان آنگاه ملموس تر خواهد شد که بدانیم علاوه بر جنوب استان لرستان، بخشی از آب استانهای پایین دست در حوزه کرخه نیز از همین رودخانه تامین می شود به طوریکه از میزان آب خروجی از لرستان ۶۳ درصد از حوضه کارون بزرگ و به‌طور عمده رودخانه دز و مابقی از حوضه کرخه خارج شده و در پشت سدهای دز، کرخه و کارون در استان خوزستان جمع می‌شود.
این در حالی است که از میزان آب خارج شده از استان لرستان در حوضه کرخه ۶۶ درصد از سیمره تخلیه و ۳۳ درصد باقی مانده از حوضه کشکان شهرستان پلدختر خارج می‌شود؛ در حالیکه با خشکسالیهای سالهای اخیر بستر بی رمق کشکان دیگر دستی برای بخشیدن آب ندارد.
به هر روی به نظر می رسد هر روز که مدیریت اصولی بهره برداری آب از بستر رودخانه کشکان به تعویق می افتد شاهد یک قدم نزدیک تر شدن به نابودی این رودخانه مهم خواهیم بود،موضوعی که اگر اتفاق بیفتد تبعات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت./ش