به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران قم، قم «کتاب باید وارد زندگی مردم شود» این عبارت؛ فرمایشی از مقام معظم رهبری است که بر روی یکی از بنهای کتاب نقش بسته است ولی آیا توزیع بنهای خرید کتاب، توانسته است خلاء کتابخوانی را در خانواده‌ها پاسخگو باشد؟
قطع یارانه کاغذ و افزایش قیمت کتاب
طی اقدامی از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد در سال 87 یارانه کاغذ قطع شد تا این بودجه صرف خرید کتاب، حمایت از اقشار کتاب‌خوان و تجهیز کتابخانه‌ها شود و این امر افزایش سه برابری قیمت هر بند کاغذ را به همراه داشت که به دنبال آن قیمت کتاب افزایش پیدا کرد.
آیت الله مکارم شیرازی در دیدار معاون فرهنگی وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از قطع یارانه کاغذ ناشران گلایه کرد و مسئولان را از نگاه تجاری بر مسائل فرهنگی برحذر داشت و آنها را به جلوگیری از سوء استفاده‌ها در این زمینه دعوت کرد.
توزیع بن خرید کتاب جایگزین قطع یارانه کاغذ
با توجه به اینکه یکی از دغدغه‌های اصلی مسئولان کشور این بوده که بحث کتابخوانی را در سبد خانوار قرار دهند و به نوعی در این حوزه فعالیتی داشته باشند، بنابراین یکی از راهکارهایی که از سال‌های دور مورد توجه قرار گرفته تولید بنهای خرید کتاب به صورت یارانه است تا کمکی به خانواده‌ها، دانشجویان و دانش‌آموزان برای خرید کتاب‌های مورد نیاز آنها صورت گیرد.
بحث تغییر تخصیص یارانه به کتاب با این توجیه در دستور کار وزارت فرهنگ و ارشاد قرار گرفت تا به جای اینکه یارانه به کاغذ اختصاص داده شود و به طور مستقیم در اختیار ناشر قرار گیرد، این یارانه به بن کارت‌های الکترونیکی خرید کتاب تبدیل شود و در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد، به همین دلیل بحث توزیع یارانه خرید کتاب از طریق بن افزایش چشمگیری پیدا کرده است، آیا توزیع این بن‌ها می‌تواند جایگزین مناسبی برای قطع یارانه کاغذ ناشران باشد؟
حجت‌الاسلام صادق اشکوری رئیس مجمع ذخایر اسلامی در خصوص توزیع بنهای کتاب با قطع یارانه کاغذ می‌گوید: تزریق بنهای خرید کتاب به متقاضیان یکی از اهداف قطع یارانه کاغذ بود ولی تغییری در خرید کتاب با استفاده از این بن‌ها نسبت به سال‌های پیشین مشاهده نمی‌شود.
رسول موسوی‌نژادیان معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم در پاسخ به تاثیر نامحسوس بن‌ها در طول ایام سال بیان می‌کند: دسترسی به بن در طول سال محدود است و تاثیر کمی که در این زمینه مشاهده میشود، به دلیل توزیع محدود بن خرید کتاب است، ولی بیشترین تاثیر بن کتاب در افزایش خرید مردم در نمایشگاه‌های ملی، استانی و بین‌المللی مشاهده میشود.
نظر منتقدان و موافقان قطع یارانه کاغذ
در زمینه قطع یارانه کاغذ و افزایش قیمت کتاب دو دیدگاه وجود دارد منتقدان در این زمینه می‌گویند قطع یارانه کاغذ سبب افزایش قیمت کتاب شده، به همین دلیل کاهش فروش کتاب را شاهد بودیم و از طرفی دیگر کسانی که موافق این قضیه هستند می‌گویند که قیمت کتاب در یک سال اخیر که تحریم‌ها زیاد شده افزایش جدی پیدا کرده که شامل همه اقلام است بنابراین اختصاص یارانه کاغذ به ناشران تاثیر چندانی در قیمت‌گذاری کتاب نداشته است.
موسوی‌نژادیان تصریح می‌کند: موافقان و منتقدان قطع یارانه کاغذ هر دو معتقد هستند برای بستر توزیع این بن‌ها برنامه‌ریزی مناسب نشده بود، به همین دلیل برای ترویج فرهنگ مطالعه اتفاق لازم صورت نگرفته که در این زمینه لازم است روش‌هایی تعریف شود تا بن‌ها به صورت عادلانه در اختیار اقشار مختلف مردم قرار گیرد.
تاخیر در نقدینگی بنهای کاغذی خرید کتاب
بنهای کاغذی خرید کتاب شرایط تاخیر در نقدینگی را دارند و ناشر برای نقد کردن آنها باید به بانک صادرات مراجعه کند، ولی بنهای الکترونیکی خرید کتاب به محض اینکه بن کارت در کارت خوان قرار می‌گیرد مبلغ مورد نظر به حساب ناشر یا فروشنده کتاب واریز میشود.
اشکوری در زمینه مشکلات موجود در زمینه نقدینگی بنهای خرید کتاب می‌گوید: تعویق بیش از دو هفته در نقدینگی این بن‌ها با مراجعه به بانک صادرات وجود دارد که یکی دیگر از عوامل ضرر ناشران است.
به گفته محمد روحانی، مدیر تدوین و چاپ انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) نقد کردن برخی بنهای به چند ماه زمان نیاز دارد، ولی در مجموع به توزیع بنهای خرید کتاب با دید مثبت نگاه می‌کنیم که ادامه این روند به صنعت نشر کمک می‌کند و مخاطب بیشتری به بازار نشر جذب میشود.
معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم با بیان اینکه گلایه ناشران در زمینه تاخیر در نقدینگی بنهای کاغذی خرید کتاب به حق است خاطرنشان می‌کند: به دلیل اینکه بانک صادرات باید تک‌تک بن‌ها را با شماره سریال در سیستم کامپیوتری ثبت کند تا از تقلب یا جعل بن کاغذی جلوگیری شود این تاخیر در نقد شدن آنها به وجود می‌آید.
با توجه به این مشکل انتظار می‌رود راهکاری برای این تاخیر به وجود آمده در نقدینگی بن‌ها اندیشیده شود یا سیستم بنهای کاغذی طوری تغییر کند که ورود اطلاعات در بانک‌ها سریع انجام شود تا نقد کردن آنها برای ناشران تا این اندازه زمان‌بر نباشد.
تاثیر توزیع بن خرید کتاب در بازار نشر
توزیع بنهای کتاب از موارد تاثیر گذار و تسهیلاتی در زمینه خرید کتاب است، ولی با وجود توزیع این بن‌ها هنوز برخی از ناشران تاثیر این بن‌ها را در بازار احساس نکردند.
یکی از فروشندگان کتاب می‌گوید: بدون تردید بن کتاب تاثیر دارد و معاوضه این بن‌ها بدون خرید کتاب شرعا دارای اشکال است.
حمید خرمی، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان استان قم معتقد است: بهتر بود به جای اینکه یارانه کاغذ قطع شود، یارانه کاغذ به ناشر تحویل داده می‌شد، ولی وزارت فرهنگ و ارشاد قیمت‌ها را کنترل می‌کرد تا کتاب ارزان‌تر به مصرف‌کننده عرضه می‌شد و همه از آن بهره‌مند می‌شدند، ولی اکنون بن‌ها به افراد خاصی داده میشود و اکثرا این بن‌ها را بدون تبادل کتاب، خرید و فروش می‌کنند.
وی تصریح می‌کند: اگر کل بن‌هایی که به موسسات و ارگان‌ها می‌دادند کتاب خریداری می‌کردند و در چرخه خرید، کتاب رد و بدل می‌شد، بدون تردید رونق خوبی در بازار نشر اتفاق می‌افتاد.
توزیع بن‌ها در نمایشگاه‌های قم
بر اساس گزارشی از سوی معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم سالانه حدود 450 میلیون تومان بن خرید کتاب با تخفیف 20 درصد در نمایشگاه کتاب استان توزیع میشود که به این معناست که 90 میلیون تومان یارانه برای خرید کتاب به نمایشگاه اختصاص داده میشود.
نمایشگاه کتاب حوزه از نمایشگاه‌های بین‌المللی استان قم است که به منظور تجهیز کتابخانه‌های مدارس علمیه سراسر کشور و استفاده طلاب سطوح مختلف حوزه برگزار میشود که سالانه 500 میلیون تومان بن الکترونیک در این نمایشگاه توزیع میشود.
این خدمات با حمایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همکاری موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران ارائه میشود.
تداوم حذف کتاب از سبد خانوار با وجود قطع یارانه کاغذ
کتاب غذای روح انسان‌ها محسوب میشود ولی متاسفانه از سبد خانوار حذف شده و تنها زمانی که عموم مردم احتیاجات ضروری خود را برطرف کرده باشند، به سراغ کتاب می‌روند که اگرچه قطع یارانه کاغذ و اختصاص آن به مصرف‌کننده برای خرید کتاب کار مناسبی بود، ولی به دلیل عدم تعریف جامعه هدف در توزیع این بن‌ها نتوانسته هدف اصلی کتابخوانی را محقق کند که در این زمینه جا دارد تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد./س
گزارش از: ایمن السادات موسوی‌نژاد