زنجیر طلای چینابی زیور دست هنرمندان کویری /شاخص زیورالاتی یزد در کشور

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مرکز یزد

هر چند پيشينه دقيقي از ساخت زنجير چينابي يزد در دست نيست ولي اين هنر از قدمت بسياري در اين خطه کويري برخوردار است. زنجير طلاي چينابي يزد از زيورآلات قديمي بوده که به عنوان يکي از صنايع دستي پررونق، در اقتصاد استان یزد  نقش مهمي را ايفا کرده است.

زنجير چينابي داراي شکل خاص خود است و که از حلقه های بسیار ریز گرفته تا سایز های بزرگتر ساخته می شود و تنها در اندازه‌هاي آن مي‌توان تغيير ايجاد کرد.

البته اين زنجير مانند ساير زنجيرها کاربردهاي ديگري چون دستبند و گوشواره نيز پيدا کرده است که باز به شکل زنجير چينابي است و تنها کاربرد آن تغيير يافته است.

ابزار آلات مورد استفاده در ساخت زنجیر چینابی  مشابه زيورآلات به کار رفته درسایر زیور آلات طلایی  است و امروزه با برقي شدن برخي از اين ابزار ساخت زنجير چينابي  سرعتر از قبل  ولي باز مراحل اصلي با دست هنرمندان زرگر انجام مي‌شود.

 نام زنجير دست ساز هنوز از اين نوع زنجير برداشته نشده است و اين دليل محکمي بر کيفيت و رونق زنجير طلاي چينابي يزد است و هنوز رقیبی اشینی برای این نوع زنجیر پا به بازار زرگری های ایران نگذاشته است .و نتوانسته جایگزینی پیدا نماید .

کمتر شدن تعداد کارگاه‌هاي ساخت زنجير چينابي شايد به علت تنوع بيش از پيش زيورآلات طلا در اين زمان باشد با اين حال به علت کم جا بودن ابزارآلات آن بيشتر صنعتگران در خانه مشغول به کار هستند

برای ساخت رنجیر های چینابی  لوازمی از قبیل بوته ظرفي از جنس نوعي گِل خاص است که با دست ساخته مي‌شود که براساس مقدار طلایی که زرگر قصد ذوب کردنش را دارد   متفاوت بوده  و از ميله کروم نيز براي هم زدن استفاده مي‌‌شود و  و معمولا با سری های فشار قوی گازی برای ذوب کردن طلا استفاده می شود و بوته حکم کوره سیار در این رشته هنری را دارد و بطور مستقيم به بوته حرارت مي‌دهند.

از ديگر ابزار‌هاي مورد نياز در اين هنر صنعت مي‌توان به رژه، دستگاه نبرد، چرخ رخ، حديده، دريل دستي، موتور تابيده، ميکرومتر، گاز و دستگاه مگنا پوليش یادکرد.

تکنيک ساخت زنجيرچينابي در استان يزد به گونه ای است که شمش طلاي آماده شده با مخلوطي از نقره و مس به ميزان عيار مورد نياز که بيشتر در استان يزد با عيار 20 و در شهرستان‌های دیگر کشور  با عيار 18 ساخته مي‌شود در داخل بوته گذاشته  و حرارت داده مي‌شود و در حين کار با ميله کروم به هم زده تا کاملا ذوب شود و  براي سريعتر ذوب شدن به آن گرد سفيد رنگي به نام بوره اضافه کرد.

پس از ذوب کامل طلا آن را در رژه ريخته و پس از سرد شدن شمش مستطيلي شکل را از شيار بزرگ تا کوچک روي دو اهرم دستگاه نبرد چند بار با توجه به نوع زنجیری که قصد ساخت دارند  رد مي‌کنند تا به صورت مفتول مورد نظر زرگر باريک شود.

در اين مرحله براي باريک‌تر شدن مفتول را از سوراخ حديده‌ها که در دستگاه برقي قرار مي‌گيرد، عبور مي‌دهند تا مفتول به قدر کافي باريک شود که براي متوجه شدن قطر کار از ميکرومتر استفاده مي‌شود پس از پايان وسط مفتول را به وسيله حلقه‌اي شکلي که به ديوار نصب شده متصل مي‌کنندو دو سر مفتول را به قلاب موتور تابيده گرفته و سپس با روشن شدن موتور تابيده مفتول به شکل طناب به هم تابيده مي‌شود.

در اين مرحله مفتول تابيده را به وسيله دريل دستي مي‌پيچانند که به شکل فنري در آمده و با قیچی آن را می چینند  تا دانه دانه که به صورت حلقه در بيايد.

سپس حلقه های پهن تر را به هم لحیم و تا به شکل زجیر در بیاید و سپس به هر حلقه چهار حلقه نازک در هم تنیده می شود و با دست دهانه های آن بسته می شود .

زنجير آماده شده سپس لحيم‌کاري مي‌شود و نوبت به مرحله جلادهي مي‌رسد چرا که بعد از مرحله لحيم‌کاري زنجير به علت جوشکاری که صورت می گیرد رنگش سیاه خواهد شد

سپس طلا را در آب و اسيد گذاشته و  به مدت چند دقيقه حرارت داده تا بجوشد پس از بخار شدن آب، رنگ طلا دوباره زرد و سپس با آب گرم شستشو داده مي‌شود.

  هنر زيباي طلاسازي با دستان هنرمند صنعتگران يزد به حيات خود ادامه مي‌دهد و ساخت زنجير طلاي چينابي، هنر زيباي صنعتگران يزدي است که از سال‌ها پيش تاکنون رونق داشته است.