مومنان اين خطه با غبارروبی از مساجد، امامزاده‌ها، تکايا و منازل و خريد اقلام و مايحتاج ضروری خود، از روزهای پايانی ماه شعبان رسما به پيشباز رمضان، ماه نزول قرآن می‌روند. روزه‌داری مومنين زنجان معمولا همزمان باآخرين روز ماه شعبان‌المکرم و برخی مواقع نيز يک هفته قبل از آغاز ماه رمضان، تحت عنوان "روزه پيشباز" آغاز می‌شود و عيدسعيد فطر خاتمه می‌يابد.
درطول ماه رمضان که به زبان ترکی "اوروشليق" خوانده می‌شود مساجد، اماکن مقدس و نمازخانه‌های اين استان مملو از جماعت روزه‌داری می‌شود که‌با انگيزه‌ی تکميل عبادت و کسب فيض بيشتر، نمازهای يوميه را به‌جماعت اقامه می‌کنند.
فعاليت‌های دينی و مذهبی در اين ماه در شهرها و روستاهای استان به‌اوج خود می‌رسد و کلاس‌های ويژه قرايت، تفسير و تعليم قرآن، جلسات احاديث، علوم دينی و فقهی به‌طور گسترده در اماکن مقدسه و منازل مردم برگزار می‌شود.
آحاد مختلف مردم اين استان از قديم‌الايام اعتقاد دارند، ماه رمضان با خود خير وبرکت می‌آورد و اعضای خانواده‌ای که‌در آن روزه‌خوار بدون عذر موجه وجود داشته باشد از نعمات و برکات بيکران ضيافت خداوندی محروم می‌شوند.
مردم زنجان روزه گرفتن در دهه اول ماه مبارک رمضان را " يوقوشا داشينان- چيخماق " (حرکت در سربالايی تند کوه با بار سنگ)، ده روز دوم اين ماه را "يوقوشا کرپيجينن چيخماق " (بالارفتن از دامنه‌کوه با بار خشت) و روزه‌داری در دهه‌ی سوم اين ايام پربرکت را "انيشه قاشماق سو ايچماق کيميندی" (پايين آمدن از دامنه کوه مثل آب خوردن است) تعبير می‌کنند.
به‌اعتقاد مردم زنجان ، در ماه مبارک رمضان اعضای بالغ خانواده‌ها از ثواب روزه‌های کله‌گنجشکی کودکان و افراد نابالغ برخوردار می‌شوند و به‌همين خاطر، والدين کودکان خودرا به‌گرفتن روزه‌ی نصفه‌روز ترغيب می‌کنند و درقبال پرداخت وجهی، روزه‌ی کله‌گنجشکی آنان را می‌خرند.
مردم اين منطقه در شب‌های قدر نيز با برپايی آيين‌های ويژه و خاصی از قبيل دعا و نيايش، شرکت در محافل معنوی دعای جوشن کبير ، دعای فرج امام زمام و ابوحمزه، اقامه نماز هفت قل‌هواللهی، حضور درمساجد و تکايا و قرآن‌سرگرفتن، ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ ماه مبارک رمضان را گرامی می‌دارند. خواندن سوره‌های عنکبوت ، روم ، دخان و قدر از ديگر باورهای کهن مردم اين استان است که در شب‌های قدر عملی می‌شود.
برپايی جشن و شادی در شب بيست و هفتم ماه رمضان (شب قتل ابن ملجم مرادی) تا هنگام سحر و خوردن کله‌پاچه‌ای که همراه با سير پخته شده‌است برای افطار و سحری در اين شب نيز جزيی از باورهای مردم زنجان را تشکيل می‌دهد.
دوختن کيسه برات "برات کيسه‌سی" در آخر ماه رمضان به تعداد اعضای خانواده نيز از آداب ورسوم مردم اين منطقه است و مادر خانواده اين کيسه را درمسجد و بين دو نماز ظهر و عصر و دعاهای تعقيبات نماز ، با پارچه‌ی سفيد چلواری و نخ و سوزن کارنکرده می‌دوزد. برای بريدن نخ و پارچه‌ی اين کيسه به‌جای چاقو و قيچی از دندان‌ها استفاده و يک سکه‌ی "پول" نيز در قسمت پايين آن قرار داده می‌شود.
به‌اعتقاد زنجانی‌ها اگر اين کيسه‌ها توسط پنج زن سيده که اسامی آنها فاطمه يا يکی‌از القاب حضرت زهرا (س) باشد لمس شود، برکت و نعمت خدا به‌همراه اين کيسه‌ها به خانه‌های آنان وارد می‌شود و اعضای خانواده به آرزوی خود می‌رسند.
خواندن نماز مغرب و عشا پس از قرايت دعا و آياتی از قرآن کريم چون سوره‌ی مبارکه قدر به‌تعداد سه يا هفت بار قبل‌از خوردن اولين لقمه افطاری از ديگر آداب و رسوم زنجانی‌ها به‌شمار می‌رود و روزه‌داران اين ديار معمولا افطار خود را با خرما و يا نمک باز می‌کنند.
زنجانی‌ها در سال‌های دور که وسايل ارتباطی چون راديو و تلويزيون به‌ندرت و تنها در منازل تعدادی از متمولين شهر يافت می‌شد، زمان افطار را بااستفاده از رشته‌های نخ سياه و سفيد تعيين می‌کردند. به‌همين منظور دو رشته نخ سياه و سفيد را در مقابل چشم قرار داده و زمانی که چشم قادر به تشخيص اين دو رنگ از هم نمی‌شد، افطار می‌کردند.
آش کشک، آش ترش، شيربرنج، آش بلغور ، تاس کباب ، فرنی، کله پاچه، حلوا، آبگوشت کوفته ، کالاجوش ، پياز آب ، سوپ، رنگينک و انواع خورشت‌ها از جمله غذاهايی است که برای افطاری و سحری خانواده‌ها طبخ می‌شود.
نان‌چايی ، بربری ، فتير ، شيرمال روغنی و شيرين ، زولبيا وباميه و پشمک نيز از جمله نان‌ها و شيرينی‌های سنتی است که بيشتر در ماه مبارک رمضان در اين استان پخت و عرضه می‌شود.
تورنا بازی ، گل يا پوچ و گرداندن انگشتر توسط اوستا دربين گروه، دبرنا و شاه‌وزير نيز از جمله بازی‌های سنتی‌است که هنوز در ايام ماه مبارک رمضان پس‌از بازکردن افطاری، در قهوه‌خانه‌های سنتی و يا منازل و شب نشينی‌ها توسط نوجوانان ، جوانان و حتی بزرگسالان انجام می‌شود.
زنجانی‌ها همچنين عادت دارند در ايام ماه مبارک رمضان، کدورت و اختلاف‌های فيمابين را برطرف و نسبت به‌هم محبت بيشتری ابراز کنند چراکه معتقدند لطف خدا بيشتر شامل حال کسانی می‌شود که دل مومن روزه‌داری را شاد می‌کند.
تهيه و توزيع مايحتاج عمومی از قبيل برنج ، روغن، گوشت و آرد بين افراد و خانواده‌های نيازمند در آستانه‌ی ماه مبارک رمضان و همزمان با شب‌های قدر نيز از ديگر آدابی است که‌از ساليان دور بين زنجانی‌های رايج است./ز