نقاشی پشت شیشه، از آغاز تا امروز

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اراک، هنرمندان علاوه بر سوژه‌های معمول، توجه و همچنین احترام خاصی به وقایع و رویدادهای مذهبی داشته‌اند و دارند و این هنر در میان مردم هم محبوب و هم محترم بوده است.

واقعه‌ی عاشورا، معراج پیامبر و موضوعاتی از این دست تنها بخشی از سوژه‌هایی هستند که در این زمینه جای می‌گیرند و توسط نقاشان پشت شیشه تصویر شده‌اند. ترکیب‌بندی مقامی نه بر اساس اصولی مشخص بلکه بر اساس یک حس در این نوع نقاشی رعایت می‌شود و شخصیت اصلی یعنی «حضرت» بیش از بقیه و همچنین بزرگ‌تر از دیگر عناصر در تصویر دیده می‌شود.

نقاشی پشت شیشه جزو هنرهایی است که از راهی دور وارد سرزمین‌مان شد و نقاشان ایرانی،‌ این هنر و این تکنیک را در جهت به تصویرکشاندن ایده‌هایشان و عقایدشان به کار گرفتند. در تصاویری که نقاشان پشت شیشه کار می‌کردند، خیلی از آن‌ها بر اساس روایت‌هایی بود که پای منبرها و در میان ذکر ها گفته می‌شد.

نقاش‌ها آن تصاویر را در ذهنشان ثبت می‌کردند و تمام تلاششان این بود که با همان حس و با همان حال و هوا نقششان را بزنند. با آغاز سلسله زندیه، شیوه جدیدی در اجرای نقاشی پدید آمد و نام آن هم از شیوه‌ی اجرای آن گرفته شد. در حقیقت شیشه به عنوان یک رسانه عمل می‌کرد، رسانه‌ای مانند رسانه‌های دیگر که از طریق آن‌ها هنرمندان به طراحی یا بازنمایی اشکال می‌پرداختند.

یکی از شاخص‌های نقاشی پشت شیشه، عامیانه بودن آن بود و هم از این جهت که خود مردم به صورت ابتدایی و پریمیتیو طرحشان را به این شیوه اجرا می‌کردند و هم کاربردی بودن آن در تزئینات به این مساله کمک ویژه‌ای می‌کرد. نقاشان پشت شیشه، خود را درگیر اصولی که در نقاشی آن دوره متداول بود نمی‌کردند و اگر در ابتدا به طرح مورد نظرشان نمی‌رسیدند آن‌قدر بر روی شیشه رنگ می‌گذاشتند، تا طرحشان به نتیجه‌ی مطلوب برسد.

نقاشان گمنام اغلب از دروایش و افراد علاقه‌مند دیگر سفارش کار می‌گرفتند، در روزهای عزاداری محرم، دراویش بیش از هر زمان دیگری به سراغ نقاشان پشت شیشه می‌رفتند و در دست آن‌ها، نقاشی پشت شیشه، جنبه‌ی تبرک و شفا دادن پیدا می‌کرد.

این که امروزه تعداد کمی از نمونه‌های قدیمی، باقی مانده بیشتر به دلیل نوع متریال آن - که معمولا از شیشه‌های نازک بود- است و طی گذر زمان یا به صورت کامل و یا بخشی از آن‌ها از بین رفته است. قاجارها، این سبک و شیوه را به اوج خود رساندند، اما پس از آن بود که نقاشی پشت شیشه، کم‌رنگ شد و امروزه جز عده‌ای محدود دیگر هنرمندی به این شیوه، خلق اثر نمی‌کند./س