به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اراک، سر ستون هاي خورهه محلات از قديمي ترين آثار تاريخي ايران باستان است كه شكوه و جلوه اي از تمدن ايران باستان را فرا روي گردشگران نهاده است.
روستاي خورهه از عمده ترين مكانهاي باستاني و تاريخي استان مركزي است كه وجود معبدي از دوره سلوكيان كه هنوز ستون هاي آن پابرجاست باعث شهرت ملي آن شده است.
روستاي تاريخي خورهه با مختصات جغرافيايي 50 درجه و 30 دقيقه طول شرقي و 34 درجه و چهار دقيقه عرض شمال، در شمال شرقي شهر محلات و در غرب جاده اصلي تهران-اصفهان قرار دارد.
خورهه از روستاهاي كهن استان مركزي است كه محوطه باستاني آن به قرن چهارم و يا سوم قبل از ميلاد،زماني كه سلوكيان بر پهنه وسيعي از كشور استيلا داشتند،تعلق دارد.
خورهه در اوستا به مفهوم محل برآمدن خورشيد و از سويي كلمه خور به مفهوم خورشيد و آفتاب و همچنين منطقه ييلاقي است كه در هر صورت تفسير اين بنا را در اين منطقه مشخص مي كند.
مجموعه بقايا و آثار به جا مانده در منطقه تاريخي خورهه سابقه سكونت در اين منطقه را به هزاره دوم ق.م مي رساند و به دليل نبودن مدارك و اسناد مكتوب در كتب تاريخي ابهامات زيادي در خصوص قدمت، معماري، كاربرد و نوع استفاده از بنا در بين مورخان و باستان شناسان داخلي و خارجي وجود دارد كه آيا واقعا مجموعه خورهه توسط سلوكيان و يونانيان براي معبد ساخته شده و يا توسط ايرانيان سفر كرده به غرب و الهام گيري از معماري يوناني به منظوري ديگر بنا شده است.
'لويي واندنبرگ 'در كتاب باستان شناسي ايران باستان به نقل از هرتسفلد آورده است كه در خورهه كه سر راه اراك به كاشان يا قم واقع است معبدي يافت شده كه هنوز دو ستون يوناني كشيده در آن بر پا بود ...
«دكتر ج. كريستي ويلسن در كتاب تاريخ صنايع ايران مي نويسد: خرابه هاي معبد ديگري از زمان سلوكيه در دره خورهه واقع در محلات پيدا شده است. گرچه بنا منهدم شده و از بين رفته ، ولي سنگهاي تراشيده به سبك و شيوه ايونيك (Ionic ) كه نسبت به قطرشان زياد است و مطابق اصول صنعتي يونان از تناسب خارج مي باشد'.
در خصوص معماري بناي خورهه هيچگونه مطلبي در اسناد تاريخي وجود ندارد و تنها مهندس علي حاكمي در سال 1355 توانست نقشه اوليه خورهه را با تحليل معماري زير تهيه كند:
بناي مجموعه تاريخي خورهه داراي مساحتي حدود 3550 متر و شامل سه بخش ايوان اصلي ، مجموعه بخش شمالي و مجموعه بخش غربي است.
ايوان اصلي داراي 12 ستون در دو رديف و ديواره جرز مانند در چهار طرف است.
ضلع شرقي با 10 پله به خارج از بنا ارتباط مي يافته و در ضلع غربي نيز دروازه اي براي ورود و خروج تعبيه شده بود.
دو ستون سنگي باقيمانده بنا بر روي صفه سنگي اين ايوان استوار است، ارتفاع ستونها با بيش از هفت متر و با در نظر گرفتن حجم سقف ايوان، حدود نه متر مي شود.
بخش شمالي بنا شامل تعدادي راهرو و اتاق در اطراف حياط مركزي قرار داشته و با ديوارهاي قطوري محصور مي شده است و از طريق دري كه در ضلع شمالي بنا قرار داشته، افراد خصوصي وارد اين بخش مي شده اند، ساير اتاق ها با راهروهاي باريك و بلند به هم متصل بوده اند.
بخش غربي مجموعه شامل چند اتاق كه پلكان ضلع غربي به پشت بام ايوان ستوندار وصل مي شده است.
جنس ستونهاي خورهه از نوع سنگ تراورتن است و اين سنگها كه داراي فرو رفتگي هاي متعدد مي باشد ار معدن سنگي كه در شمال غرب خورهه وجود دارد تامين شده است.
بقاياي اين ستون ها فاقد شيار و يا نقش و نگارهاي به سبك آثار موجود در تخت جمشيد بوده و از پايه ستون به طرف بالا به كل مخروطه ناقص باريك مي شده است.
از مشخصات هر ستون وجود شش قطعه است كه بر روي يكديگر براي جلوگيري از لغزش و جا به جايي قرار مي گرفته، قطر پايين ستون ها حدود 75 سانتيمتر و قطر انتهايي آن حدود 45 سانتيمتر مي باشد.
سر ستون ها به سبك و شيوه ايونيك كه زائيده هنر يونانيان قديم است ساخته شده و در هر طرف دو مخروطه ناقص و در محل اتصال دو سر مخروط ها، علامت ضربدري به صورت برجسته تزئين شده است همچنين سطح بزرگتر مخروط ها كه نقش حلزوني دارد دو به دو در پشت يكديگر قرار دارند.
سر ستون ها بخشي از ساقه ستون مي باشند كه از سنگ ابزار شده و سقفي مسطح شكل بر روي آن قرار داشته است.
از اشياء مشكوفه مي توان به پيه سوز سفالي، كوزه دسته دار، كوزه كروي شكل لوله دار، قطعه سنگهاي تزئيني ، اشياء فلزي، قطعه هاي شيشه و تعداد هفت اسكلت انسان اشاره كرد.
البته اسكلت ها با توجه به نوع دفن آنها كه كه بر روي شانه راست و به سوي قبله صورت گرفته يه احتمال زياد متعلق به دوره اسلامي هستند.
براي رسيدن به اين مجموعه جاده محلات به آبگرم، سپس خورهه با جاده آسفالته حدود 20 كيلومتر يا جاده قم به اصفهان ، نرسيده به شهر دليجان (70 كيلومتري قم) ، روستاي دودهك سپس به سوي خورهه با حدود 12 كيلومتر را بايد طي كنيد.
معبد منسوب به دوره سلوكي، پل و كاروانسراي صفوي از مهمترين آثار روستاي تاريخي خورهه است.
در شرق معبد خورهه بناي امامزاده خورهه منسوب به سه تن از فرزندان امام كاظم (ع) قرار دارد و در اطراف آن سنگ ها و قبور فراواني كه از جمله دو سنگ قبر برجسته مكعب مستطيل با تصوير سرو بلند و كتيبه هايي در طرفين آن،مربوط به سال 1031 ه. ق و 1034 ه. ق است .
معماري امامزاده با هفت ايوان، سقف تيرپوش و گنبد مخروطي شكل بسيار مورد توجه مي باشد./س