به گزارش گروه استانهاي باشگاه خبرنگاران، استان خراسان جنوبي از شرق با كشور افغاستان هم مرز است در شمال با استان خراسان رضوي ودر شمال غربي وغرب با استان يزد ودر جنوب غربي نيز با استان كرمان واز جنوب با استان سيستان و بلو چستان متصل است .
استان خراسان جنوبي در ناحيه قهستان واقع بوده كه زماني ساكارتها در اين مناطق حضور داشته اند كه از اسناد وسوابق و كتبيه هاي هخامنشي ميتوان استنباط كرد واز آثار موجود ،قرينه هاي گذشته اي كهن اين ديار بدست مي آيد .
استان خراسان جنوبي شامل شهرستانهاي (بيرجند،قاين ،نهبندان،سربيشه، فردوس،سرايان) ميباشد
اين استان به دو قسمت كوهستاني مرتفع وپست وهموار تقسيم شده است
شهر بیرجند:
ناحیه‌ای که بیرجند جزء کوچکی از آن را تشکیل می دهد، قهستان نام داشت. این ناحیه از یک سو به دلیل کوهستانی بودن، پناهگاه نهضت هایی نظیر اسماعیلیان بوده است، از سوی دیگر، به سبب خشکی اقلیمی و وجود بیابان‌هایی که به آب وهوای شبه جزیره عربستان شباهت دارد، مورد توجه اعرابی که از جور خلفای عباسی و حاکمان وقت می‌گریخته اند، قرار داشته است و این گریختگان به این منطقه پناه می آوردند.
در اسطوره های تاریخی ، بنای قهستان را به سام بن نریمان نسبت می دهند و آن را بخشی از قلمرو فریدون ، پنجمین پادشاه پیشدادی می دانند.
این شهر در حال حاضر، یکی از شهرهای مهم جنوب خراسان و یک از مراکز عمده تجاری و اقتصادی است. امامزاده زیدبن موسی یکی از اماکن دیدنی و زیارتی این شهر است.
تخت سردار،سنگ نگاره لاخ مزار، سنگ نگاره و نقش کال جنگال، قلعه خورگ , مدرسه شوکتیه، قلعه شاه دژ، قلعه کهنه و تپه صیادان، قلعه نیه، مزار پر سر، مزار پیرحاجیان، مزار یا قدمگاه هماهنگ، مسجد جامع چهار درخت، مسجد گلستان
شهر خوسف:
يكي از قديمي ترين شهرهاي خراسان جنوبي كه به ديار گلهاي نرگس معروف است ،شهر خوسف ميباشد شهرخوسف داراي بافت تاريخي وزيبا ميباشديكي از آثار ارزشمند اين خطه سنگ نگاره كال جنگال ميباشد از آثار ديگر ميتوان به مسجد جامع خوسف اشاره كرد كه مربوط به دوران اوليه اسلام است ديگر آثار تاريخي مقبره ابن حسام خوسفي شاعر معروف دوره صفوي،خانه تاجور،خانه مالكي ،و روستاي تاريخي وكويري خور كه در حاشيه كوير لوت قراردارد وداراي چشم انداز هاي زيبا ميباشد. و آبگرم لوت هم در اين منطقه واقع شده است.
شهرستان قاين:
درشمال بيرجند قرار دارد وبه سرزمين طلاي سرخ معروف است داراي آثار تاريخي ومذهبي شامل: مسجد جامع مربوط به قرن 9 ه .ق ، آرامگاه بوذجمهر از عرفاي نامدار مربوط به سده چهارم ه.ق،اين شهرستان داراي غار هاي متعدد وجالب نيز ميباشد مثل غار جوجه ، غار ترشو ، غار نوغاب ، ويكي از قلعه هاي معروف آن قلعه حسين قايني ميباشد كه در زمان حمله اسكندر مقدوني به ايران سيزده هزار سپاهي در آن وجود داشته است،. مقبره امازاده زيد النار فرزند موسي كاظم (ع)،مسجد جامع خضري مربوط به دوره صفوي ،و....ميباشد
شهرستان در ميان:
در شرق استان قرار داردآثار تاريخي ومذهبي آن مسجد جامع هندوالان ،مسجد جامع درخش،مقبره سلطان ابراهيم رضا (ع)،قلعه تاريخي فورگ مربوط به دوره افشاريه، قلعه كل حسن صباح كه دومين مركز عمده دفاعي اسماعيليان پس از قلعه الموت بوده است ،خانه استاد سعيدي واقع در روستاي نوزاد و..ميباشد.
شهرستان سربيشه:
در جنوب شرقي بيرجند واقع شده آثار تاريخي و مذهبي آن قلعه كهنه سربيشه ،باغ وعمارت مود، مزار بي بي زينب خاتون (خواهر حضرت امام رضا(ع) ، روستاههاي اعجاب انگيز چنشت )دارا ي غار هاي زيبا و شرايط اقليمي و پوشاك متفاوت و زيبا و روستاي ماخونيك داراي خانه هاي كوتاه با مردمان كوتاه قد وآداب ورسوم خاص با آداب ومراسم خاص ديدني كه تا حالا توريست هاي زيادي را به خود جلب كرده است ، آبترش سربيشه داراي آب سرد كه در درمان بيمارهاي پوستي ، اعصاب وروان وعضلاني موثر ميباشد.
شهر سرایان:
سرایان در160 کیلومتری شمال غربی شهرستان بیرجند در استان خراسان جنوبی قرار دارد و مشتمل بر سه دهستان ( آیَسک ـ سه قلعه ـ مصعبی) می‌باشد. وسعت این بخش 9318 کیلومتر مربع بوده و از نظر طبیعی به دو منطقه کوهستانی وکویری قابل تقسیم می‌شود و جمعیت این شهرستان بالغ بر 50038نفر می باشد.
نهبندان:
ناحیه‌ای است کویری ، خشک و کم آب. اهمیت این منطقه پیش از اسلام بسیار بیش‌تر بوده است چرا که این منطقه در مسیر بندرعباس به خراسان قرار داشته و از این باب موقعیتی سوق‌الجیشی داشته است. جمعیت شهرستان نهبندان در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375هـ. ش، 43.065 نفر بوده است.
مردم نهبندان ایرانی و آریایی نژادند و با گویش محلی و نزدیک به خراسانی سخن می‌گویند. لهجه آن‌ها به گویش سیستانی نیز نزدیک است و بعضی از آن‌ها به سیستانی سخن می‌گویند. همه نهبندانی ها مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. مردم نهبندان سخت‌کوش، مهربان، ساده، آزاده، پاک‌اندیش و مهمان نوازند.
مهم‌ترین هنردستی مردم این ناحیه، قالیچه بافی است. مردم منطقه با تولید قالیچه‌هایی با طرح‌های بلوچی ، ترکمنی ، و نقش های گلدانی ، مددخانی و محلی ، درآمد عمومی را افزایش می‌دهند و برخی از این صنایع به خارج صادر می‌شوند./ز