نسخه نفیس خطی «شرح التذکره النصیریه فی الهیئه» عبدالعلی بیرجندی

به گزارش باشگاه خبرنگاران به نقل از روابط عمومی موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، «نظام‌الدین عبدالعلی بیرجندی» ریاضی‌دان و ستاره‌شناس مشهور سده‌های نهم و دهم هجری است که او را با لقب‌های «فاضل بیرجندی» و «محقق بیرجندی» نیز می‌شناسند. او با حضور در محضر استادانی بزرگی چون «غیاث‌الدین جمشید کاشانی» (علم حدیث)، «منصور بن معین‌الدین کاشی» (فنون حکمی) و «کمال‌الدین قنوی» (علوم گوناگون) به فراگیری دانش‌های زمان خود پرداخت. «ملا مسعود شروانی» و «سیف‌الدین تفتازانی» نیز از جمله بزرگانی بودند که عبدالعلی بیرجندی نزد آنان بهره‌های گوناگون علمی برد.  
عبدالعلی بیرجندی کتاب‌ها و رساله‌های فراوانی در زمینه‌های ریاضیات و ستاره‌شناسی به زبان‌های فارسی و عربی تالیف کرد. برخی از این تالیفات به صورت نسخه‌های نفیس خطی در کتابخانه‌های بزرگ ایران، انگلستان و هندوستان نگهداری می‌شود. «شرح التذکره النصیریه فی الهیئه» از مشهورترین تالیفات بیرجندی در علم نجوم به زبان عربی است که در نیمه نخست سال ۹۱۳ هجری به صورت شرحی بر «التذکره النصیریه فی الهیئه» خواجه نصیرالدین طوسی تالیف شده است. این کتاب در سال ۱۱۴۲ هجری (برابر با ۱۷۲۹ میلادی) به زبان سانسکریت ترجمه شده است. این نسخه که به شماره 3385 در گنجینه نسخه‌های خطی کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود، در سده 10 هجری تالیف شده و تاریخ کتابت آن نیز به همان سده بازمی‌گردد.  از دیگر تالیفات او می‌توان به «اسطرلاب» به زبان فارسی اشاره کرد که آن را به نام‌های «بیست باب در معرفت اسطرلاب» و «تحفه حاتمیه» نیز می‌شناسند. نسخه‌ای از این رساله در کتابخانه و موزه ملی ملک و نیز نسخه‌ای دیگر در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.
سال وفات عبدالعلی بیرجندی را ۹۳۴ هجری قمری آورده‌اند. آرامگاه وی در روستای «بجد» از توابع شهرستان بیرجند، قرار گرفته است.
یونسکو در برنامه ثبت سده و هزاره مشاهیر یونسکو برای سال‌های 2012 و 2013 میلادی به پیشنهاد ایران، پانصدمین سالگرد زندگی فعال عبدالعلی بیرجندی را در این برنامه به ثبت رسانده است.  
آیین گرامی‌داشت میلاد امام حسین علیه‌السلام از جمله آیین‌هایی است که به سفارش واقف و بنیان‌گذار کتابخانه و موزه ملی ملک در این موقوفه متعلق به آستان قدس رضوی برگزار می‌شود. این آیین گرامی‌داشت در روز چهارشنبه 22 خرداد 1392 خورشیدی از ساعت 16 تا 18 برگزار می‌شود و نسخه نفیس خطی «شرح التذکره النصیریه فی الهیئه» تالیف عبدالعلی بیرجندی در این مراسم رونمایی خواهد شد.