مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،آیه 73 سوره حج
يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ لَن يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِن يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لَّا يَسْتَنقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ ﴿۷۳﴾
اى مردم مثلى زده شد پس بدان گوش فرا دهيد كسانى را كه جز خدا مىخوانيد هرگز [حتى] مگسى نمىآفرينند هر چند براى [آفريدن] آن اجتماع كنند و اگر آن مگس چيزى از آنان بربايد نمىتوانند آن را بازپس گيرند طالب و مطلوب هر دو ناتوانند (۷۳)
مَثَل و مثال تصویر یا مجموعه ای از تصاویر است که برای بیان احساس یا واقعیتی خارجی به کار می‌گیرند.
و باید دانست که مثال غیر از مِثل است و اگر چیزی را مثال می‌زنند به چیز دیگر ضرورتی ندارد که آن دو چیز در همه خصوصیات مثل یکدیگر باشند بلکه در مثال فقط یکدیگر باشند بلکه در مثال فقط یک وجه شباهت کافیست.
البته گاه در مثال ممکن است چند وجه شباهت همه با هم جمع شوند و آن تمثیل را قوی تر و رساتر می‌کند.
در این آیه خداوند پرستش مجسمه‌های بی جان را که در بسیاری فرهنگ‌ها وجود داشته و توسل مردمان را بدان مجسمه‌ها، چنین مثال می‌زند: موجودی را تصور کنید که هیچ چیز حتی پشه ای را خلق نتواند کرد اگرچه با دیگر مجسمه‌ها با هم یار شوند و اگر مگسی چیزی از ایشان برباید توانایی بازگرداندن آن را ندارند.
در ادب پارسی، مگس مثال بارزِ حقارت و ناتوانی است اما شاعران آسمانی ما با بهره گیری از این موجود ضعیف حکمت‌ها و لطایف ذوقی و ادبی بسیار آفریده‌اند:
دل من نه مردِ آن است که با غمش برآید مگسی کجا تواند که بیفکند عقابی
سعدی
آنچه را غیر خدا می‌خوانند در معنای وسیع هزاران اطوار از هواهای نفسانی است که همه نشانه حقارت آدمی و مطلوبات اوست و گفت زهی حقارت که پادشاهی چون انسان به ورطه گدایی و ذلت در برابر چیزی حقیر چون درهم و دیناری آلوده به خون جگر محرومان فرو افتد؛ ضَعُفَ الطالبِ و المطلوب.
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید