خیام، بسان دیگر فلاسفه عصر خویش، فیلسوفی کنار نشسته نیست، چرا که از سرزمین پر رمز و راز ریاضی با خود واژگانی به جهان ادبیات به ارمغان آورده است که هر کدام رباعی روزهای زندگی شده است.
تاریخ ایران زمین، چه بسیار مردانی پرآوازه را به خود دیده است که در هزار توی هزاره ها همچنان بر تارک علوم جهان می درخشند.
خیام یا خیامی نیشابوری نیز، یکی از این مردان بلند آوازه عرصه های مختلف می باشد و هم اوست که نخستین بار در تاریخ بر نام همیشگی خلیج فارس همت گماشته است.
خیام شاعری است ریاضی دان، آنچنان که نظم رباعیات اش هر آینه دو بر دو را چهار می کنند، بدون آن که مو لای درز این اثبات برود.
خیام، تقویم جلالی را نخستین بار تدوین کرد، تا نشان دهد ایرانیان همواره براساس دانش خویش در جهان سرآمدند و وقت شناسی و گاهشماری روزگار را به نیکی می دانند.
حکیم غیات الدین ابوالفتح ابراهیم خیام نیشابوری، در سال 439هجری قمری در نیشابور دیده به جهان گشود و در دوره سجلوقیان زیست کرد و درعلوم مختلف از جمله ریاضیات، هندسه، اختر شناسی، ادبیات، فلسفه و نجوم سرآمد زمان خود بود.
خیام، اول کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجات اول، دوم و سوم پرداخته و طبقه بندی نخستین را از حل معادلات داشته است و در هندسه نیز به حل معادلات سخت آن می پردازد.
خیام، در رساله معروف و جهانی خود برای نخستین بار به حل معادله پنجم قضیه اقلیدس هندسی و ریاضیدان جهان می پردازد و درباره قضیه خطوط متوازی که شالوده هندسی اقلیدس است، اظهار نظر کرده و آن را حل می کند.
این حکیم ایرانی، با انتشار رساله شرح ما اشکل من معادلات اقلیدس به حل این معادله می پردازد و آن را به نام خود در جهان اثبات می کند.
خیام، بنابر ادعای خویش نظریه نسبت bبه aرا در رساله مشکلات الحساب یا کتاب مسائلی در حساب مطرح می کند و این نیز به عنوان یک نظریه جهانی فراگیر می شود.
مؤلف کتاب ریاضی دانشگاههای کشور و استاد دانشگاه تهران و تربیت مدرس معتقد است: حکیم خیام را در ایران مردم بیشتر به عنوان یک شاعر می شناسند در حالی که خیام یک ریاضی دان و دانشمند این علم در جهان است.
پرفسور علی اکبر عالم زاده افزود: حکیم خیام موفق به حل مسایلی ریاضی اقلیدسی، همان ریاضیدان مطرح تاریخ شد.
وی گفت: علم ریاضی در زندگی مردم کاربرد فراوانی دارد و زیرساخت و پایه زندگی، منطق و ریاضیات است و اگر کسی شناخت از ریاضی نداشته باشد، دچار مشکل می شود و خیام برای همگانی شدن علوم هندسی و ریاضی به شعر روی می آورد.
پرفسورعالم زاده اظهار داشت: اگر چه علم ریاضی ممکن است در زندگی ملموس و واضح نباشد اما کاربرد ذهنی و عینی آن مشهود است و پیوند نزدیک ریاضی با فلسفه در آثار خیام دیده می شود.
مؤلف مقاله روانشناسی اعداد در اشعار خیام نیز می گوید: خیام به معنای تام کلمه حکیم است و در همه علوم زمان خویش سرآمد همگان بوده است و اشعار او بار روانشناختی بالایی دارد.
مهرنوش نوین افزود: خیام، جامع تمامی علوم و سرچشمه اصلی تفکر فلسفی است و در رباعیات خویش با طرح پرسش های فلسفی، پاسخ های آن را نیز شاعرانه ارایه می دهد.
وی گفت: حکیم خیام را باید پادشاه رباعیات فارسی دانست و والاترین اندیشه فلسفی و حکمی خویش را به جهان در رباعیات خود معرفی می کند و در اشعار خود به عنوان یک فیلسوف رابطه دنیا و انسان و رابطه بین انسان و خداوند را مطرح می کند.
نوین اظهار داشت: حکیم خیام در اشعار خود با درآمیختگی و نگاه ممتاز به دنیا، جهان را ناپایدار عنوان می کند و شادی را بالاترین و ارزشمندترین و دست نیافته ترین امتیاز انسانها بر می شود و به همین دلیل بر آن تاکید دارد.
28اردیبهشت ماه به عنوان بزرگداشت این حکیم و شاعر توانمند ایران زمین نامگذاری شده و برخی از آثار این هنرمند ایرانی در موزه لیدن هلند نگهداری می شود./س