شرایط آب و هوایی، ذوب شدن سریع برف، بارنگی های شدید، واقع شدن تعداد زیادی از روستاها در نواحی پایکوهی و مخروط افکنه ها، قرار گرفتن دو هزار روستای این استان در مسیر 6930 کیلومتر از رودخانه ای سیل خیز، جنس خاک و پوشش گیاهی عواملی هستند که باعث بروز سیل در استان می شود.
63 درصد از کل سطح پوشش مدیریت ستاد بحران استان در مناطق کوهستانی قرار دارد و با توجه به تجارب موجود در 10 سال گذشته، 85 درصد سیل هایی که در استان به وقوع پیوسته در مناطق کوهستانی بودند.
بررسی های کارشناسانه نشان می دهد تخریب جنگل ها و مراتع، نبود آبخیزداری صحیح، تجاوز به حریم رودخانه ها و برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه ها از دیگر عوامل وقوع سیل در استان است.
همچنین به علت وجود گسل های متعدد در سطح استان، این منطقه یکی از نواحی مستعد زمین لرزه محسوب می شود. زلزله سلماس که در سال 1309 هجری شمسی رخ داد، یکی از زمین لرزه های شدید این منطقه بوده است.
آذربایجان غربی بر اساس موقعیت جغرافیایی خود زمستان های بسیار سردی دارد. در بیشتر زمستان ها توده هواهای سرد و مرطوب این استان را فرا می گیرد و موجب سرمای شدید و بارش برف های سنگین می شود. درنتیجه، به محصولات کشاورزی و دامداری منطقه خسارت هایی وارد می آید، راه ها مسدود می شود و در اثر سقوط بهمن، صدمات جانی و مالی زیادی به مردم وارد می آید.
در سال های اخیر، مهم ترین مخاطره طبیعی در استان خشکسالی بوده، این پدیده به مزارع دیم و مراتع چرای دام خسارت های زیادی وارد کرده و نیز موجب کاهش محصولات شده، سال گذشته نیز بالای یک هزار و 900 میلیارد ریال در اثر بروز خشکسالی به بخش های کشاورزی استان خسارت وارد شده است.
هرچند این حوادث و بلایای طبیعی تاحدودی غیرقابل پیش بینی است اما مردم آذربایجان غربی سالیان متمادی است با خسارات مالی و جانی ناشی از همین مخاطرات طبیعی دست و پنجه نرم می کنند نکته قابل تامل اینکه با وجود هشدارهای متعدد هنوز بخشی از این خسارات در اثر عدم آشنایی و فرهنگ سازی به همراه آموزش در جهت پیشگیری رخ می دهد.
آذربایجان غربی 6 الی 7 درصد محصولات کشاورزی کشور را تامین می کند این در حالی است که بر اساس اعلام مدیر شعب بانک کشاورزی آذربایجان غربی، به طور میانگین تنها 40 درصد محصولات کشاورزی آذربایجان غربی زیرپوشش بیمه کشاورزی قرار دارد.
آموزش و فرهنگ سازی حلقه مفقوده برای کاهش خسارات بلایای طبیعی
هنوز به دلیل ضعف آموزش، آگاهی و اطلاع رسانی کافی به همراه عدم فرهنگ سازی موثر اهالی این منطقه هر سال بخشی از ظرفیت کاری خود را به برآورد و جبران میزان خسارات بالای بلایای طبیعی سپری می کنند خساراتی که بخش عظیمی از آنها را می توان کنترل و پیشگیری کرد.
متاسفانه سرما، سیل، بارش شدید باران و تگرگ همه ساله خسارت زیادی را بر دوش کشاورزان آذربایجان غربی تحمیل می کند بخشی که بالغ یک میلیون نفر از جمعیت حدود 2 میلیون نفری استان از طریق آن امرار معاش می کنند.
بر اساس اعلام مدیر کل جهاد کشاورزی آذربایجان غربی تنها بر اثر سرمای شدیدی که هفته اول اردیبهشت استان را فرا گرفت، افزون بر 150 میلیارد ریال به باغات میوه استان خسارت وارد شد.
سید علی مختاری عنوان کرد: بر اثر این سرما، نزدیک به 30 درصد از محصولات باغی استان خسارت دیده اند که بیشترین خسارت به درختان گردو، انگور، آلو و زردآلو وارد شده است.
با توجه تغییرات متعدد شرایط آب و هوایی در اردیبهشت ماه سالجاری باید منتظر خسارات بالای سرمازدگی در بخش کشاورزی استان بود خساراتی که بیشترین تاثیر را در باغات شهرستان های سلماس ، میاندوآب ، مهاباد و ارومیه در اردیبهشت ماه امسال گذاشته است.
افزون بر چهار میلیارد ریال خسارت مخاطرات طبیعی در آذربایجان غربی
مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی میزان خسارات حوادث و بلایای طبیعی در سال 91 را افزون بر چهار و 158 میلیارد ریال اعلام کرد و افزود: حجم قابل توجهی از این خسارات مربوط به بروز سیل و خشکسالی در استان بود.
محبوب زارع در گفتگو با خبرنگار باشگاه اعلام کرد: از این میزان خسارات بیش از یک هزار و 900 میلیارد ریال در اثر بروز خشکسالی و یک هزار و 836 میلیارد ریال به دلیل وقوع 56 فقره سیل در استان را شامل می شود.
زارع عنوان کرد: بخش دیگری از خسارات مالی بلایای طبیعی مربوط به بروز سرمازدگی، برف و کولاک، وقوع 19 مورد زمین لرزه بیت سه تا چهار ریشتری، 37 مورد ریزگرد است.
به گفته مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی در اثر وقوع این حوادث و بلایای طبیعی سه نفر در اثر صاعقه، چهار نفر در اثر وقوع سیل، یک نفر نیز به دلیل وقوع طوفان طی سال 91 جان خود را از دست دادند.
حوادث و بلایای طبیعی یکی از مهمترین دغدغه‌ها و نگرانی‌های بشر در طول تاریخ بوده است و براساس آمارهای رسمی سازمانهای بین‌المللی، در 37 سال گذشته سه میلیون و 600 هزار نفر بر اثر وقوع حوادث و بلایای طبیعی جان خود را از دست داده‌اند وبیش از 340 میلیارد دلار خسارت مالی در اثر بلایای طبیعی ایجاد شده است.
زارع اضافه کرد: کشور ایران در سطح جهان، دهمین کشور به لحاظ وقوع بلایا و حوادث طبیعی است و از 42 نوع حوادث طبیعی شناسایی شده، شاهد وقوع 30 نوع از این بلایا در کشور و آذربایجان غربی هستیم.
بررسی نقاط حادثه خیز و مکان یابی برای اجرای طرح های آبخیزداری و بهره برداری از سدهای آبخیزداری در حوزه های مختلف برای اجرای عملیات های پیشگیرانه در برابر کاهش خسارات بحرانهای احتمالی ضروری بوده که با توجه به وضعیت فرسایش خاک، نجات طبیعت بکر بیش از پیش نیازمند توجهات مقامات عالی استان در تخصیص اعتبارات است.
لایروبی مسیل رودخانه های پرخطر که در اثر رسوبات ناشی از سیل پرشده، نیز از جمله راهکارهای مقابله با وقوع سیلابهای شدید از دیدگاه کارشناسان بوده که احداث خاکریز حفاظتی نیز دیگر راهکار مقابله با این بحران اعلام می شود که این دو موضوع از سال گذشته در دستور کار ستادهای مدیریت بحران شهرستانها قرار گرفته است.
9400 نفر از مردم آذربایجان غربی آسیب دیدند
مدیرعامل جمعیت هلال احمر آذربایجان غربی نیز با تاکید بر آموزش و فرهنگ سازی در خصوص مقابله با بلایای طبیعی گفت: استان از مناطق حادثه نیز است به طوری که سال 91 جمعیت هلال احمراستان به یک هزار و 145 حادثه امداد رسانی کرده است که در مقایسه با سال گذشته 18 درصد رشد نشان می دهد.
یحیی زینالپور در گفتگو با خبرنگار باشگاه مهمترین حوادث رخ داده در سال گذشته 63 مورد برف وکولاک ، 53 مورد سیل و آبگرفتگی، 30حادثه دریایی، 19 مورد حادثه کوهستان، 10 مورد ریزش آوار در داخل شهرها، شش مورد رعد و برق و 635 مورد تصادفات جاده ای عنوان کرد.
وی افزود: در این حوادث دو هزار و165 خانوار با جمعیت 9 هزار و400 نفر آسیب دیده بودند که درمقایسه بامدت زمان مشابه سال قبل 19 درصد رشد نشان می دهد.
زینالپور با بیان اینکه سال 91 در زمینه آمار مصدومین نیز افزایش 48 درصدی را شاهد بودیم گفت: درحوادث رخ داده 2 هزار و167 نفر مصدوم شده بودند که از این تعداد 800 نفر به صورت سرپائی درمان و بقیه به مراکز درمانی منتقل شدند.
این آمار و ارقام ها نشان از اهمیت توجه به بالا بودن حجم آسیب های مالی و جانی در این منطقه است آسیب هایی که با توجه به تغییرات متعدد شرایط آب و هوایی استان در ماه های ابتدایی سال 92 نیز خبر از بروز خسارات سرما، سیل و... در این منطقه است.
سرمای بهاره تولید میوه در مهاباد را تا 40 درصد کاهش می دهد
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی مهاباد نیز اعلام کرد: سرمای ناگهانی و افت دما به زیر صفر در فصل بهار بویژه در اردیبهشت ماه سالجاری در مجموع به حدود سه هزار هکتار از باغات این شهرستان خسارت وارد کرد.
عزیزی با بیان اینکه بیشترین خسارت وارده از سرما به باغات سیب به میزان 125 میلیارد ریال است عنوان کرد: این سرما که گفته می شود ممکن است تولید سیب در این شهرستان را در سال جاری ، 25 هزار تن کاهش دهد، پس از سیب بیشترین خسارت به درختانی چون گردو، زردآلو ، هلو و شلیل وارد کرده است.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی مهاباد یادآور شد: بررسی های انجام شده نشان می دهد که سرمازدگی بهار امسال در مجموع تولید میوه در این شهرستان را به میزان 40 درصد کاهش دهد.
هشدار وقوع سیل در آذربایجان غربی
مدیرکل هواشناسی آذربایجان غربی نیز نسبت به وقوع سیلاب در معابر شهری و روستایی و رودخانه های استان طی روزهای آتی هشدار و بر لزوم آمادگی مردم و دستگاه های خدمات رسان تاکید کرد.
فرخ مطلبی فر در گفتگو با خبرنگار باشگاه ، با اشاره به پیش بینی رگبار، رعد و برق و وزش باد شدید در سطح استان تا روز یکشنبه هفته آینده، افزود: با نفوذ هوای خنک به برخی مناطق آذربایجان غربی در شهرهای سلماس، ماکو، ارومیه، شاهین دژ، میاندوآب و نقده آسمان بارانی و در طی این مدت احتمال آبگرفتگی معابر عمومی و احتمال سیلابی شدن رودخانه ها دور از انتظار نیست.
با این هشدارها و تغییرات سریع ناگهانی هوا در استان باید منتظر ماند و دید سرما و حوادث و بلایای طبیعی در سالجاری نیز چه میزان مردم را سرگرم برآورد و جبران خسارات ناشی از آن می کند.
توسعه آموزش و فرهنگ سازی برای مهار حوادث غیرمترقبه ضروری است
استاندار آذربایجان غربی در این خصوص معتقد است: توسعه آموزش و فرهنگ سازی برای مهار حوادث غیرمترقبه و کاهش تلفات و خسارت های سوانح مختلف در استان ضروری است.
وحید جلال زاده با بیان اینکه آذربایجان غربی جزو استان های حادثه خیز است می گوید: سیل و سوانح جاده ای از جمله حوادث پرتکرار در استان ما هستند لذا باید با توسعه آموزش ها در زمینه فرهنگسازی نیز اقداماتی صورت گیرد.
وی استفاده از ظرفیت آموزش و پرورش، دانشگاه ها و پادگان ها و پایگاه های نظامی و انتظامی در زمینه آموزش های امدادی به مردم را یکی از راهکارهای موثر در این زمینه می داند و می افزاید: هلال احمر نهادی فراگیر بوده و می تواند برای توسعه فرایند آموزش های همگانی بسته های جداگانه کمک های اولیه، لوازم ایمنی لازم در زلزله و حوادث مختلف برای استفاده در منزل و خودرو را تهیه کند و در اختیار مردم قرار دهد.
معاون عمرانی استاندار آذربایجان غربی نیز در گفتگو با خبرنگار باشگاه با بیان اینکه موضوع وقوع بالایای طبیعی در استان بسیارجدی است و سالانه خسارتهای هنگفتی بر بخش های مختلف وارد می سازد اظهارداشت: کاهش آثار زیانبار طبیعی در راستای حفظ سرمایه های ملی یک ضرورت است.
سید جواد محمودی افزود: باید پیش از وقوع حوادث ناگواری نظیر سیل و زلزله تمهیدات لازم را در افزایش استحکام بناهای مسکونی و عمومی اندیشیده و اقدامات لازم را برای افزایش توان عملیات امداد و نجات گروه های امدادی انجام دهیم .
محمودی ارائه آموزشهای تخصصی و عمومی به گروههای امداد و نجات و شهروندان، برگزاری مانورهای امداد و نجات برای افزایش آمادگی نیروهای امدادی، جلوگیری از ساخت وسازهای غیر اصولی و غیر مجاز و تجهیز دستگاههای امدادرسان به فناوری های نوین در افزایش ضریب ایمنی و کاهش آثار و خسارتهای ناشی از حوادث را بسیار مهم و ضروری است.
معاون عمرانی استاندارآذربایجان غربی با تاکید بر ضرورت جلب مشارکتهای مردمی در امر مقابله با بلایای طبیعی گفت: همواره مردم کشورمان در یاری رساندن به حادثه دیدگان و مصدومان حوادث پیشگام هستند و باید از این ظرفیت و روحیه مشارکتی در تربیت نیروهای تخصصی و راه اندازی تشکلها و سازمانهای مردم نهاد برای امداد رسانی در زمان وقوع حوادث برنامه ریزی کرد./ج1