دوستی که آمد و ماند

به گزارش دریچه فناوری اطلاعات باشگاه خبرنگاران؛ فكر متحرك يا سيار كردن تلفن و  بكارگيري آن در مكان هاي مختلف به منظور بهره گيري بيشتر از اين وسيله، از دهه 1960 ميلادي در كشور هاي اسكانديناوي (سوئد، نروژ، دانمارك و فنلاند) پا گرفت و در اواخر آن دهه، اولين تلفن نقطه به نقطه به كار گرفته شد كه نقطه پرتابی در روند مخابراتي به شمار آمد و یکی دیگر از ايده¬های دیرینه انسان به تحقق پيوست. . اين فناوري در سال 1975ميلادي از سوي كشورهاي اسكانديناوي با سيستم آنالوگ به دست مصرف کننده رسید.
اولين شبكه تلفن متحرك(NMT) Nordic Mobile Telephone نيز از سوي همين كشورها راه اندازي شد. پس از آن در سال 1977 ميلادي كانادا  اولين شبكه اطلاعات عمومي را با هدف اطلاع رساني جهاني با استفاده از كامپيوتر، ماهواره و گيرنده ها و فرستنده هاي ماكروويو به وجود آورد.
آمریکا هم در این رقابت عقب نماند و در سال 1983ميلادي بالاخره سيستم NMT Nordic Mobile Telephone را روانه بازار كرد.
كشور ژاپن سومین در جهان بود كه سيستم سيار خود را با ويژگي هاي دو نوع اسكانديناوي و امريكايي به نام HCMS عرضه كرد و سپس سيستم NTT با قابليت اتصال به شبكه را ايجاد نمود.
هرچند نسل اول تلفن هاي همراه در سال 1979ميلادي براي استفاده تجاري در امريكا و ژاپن به كار گرفته شده بود. اين تلفن ها كه از سيستم مخابرات سلولي استفاده مي كردند، بعدها تكامل پيدا كردند كه اين تكامل منجر به پيدايش نسل دوم تلفن همراه و سيستم هاي ديجيتالي شد. تكامل اين سيستم نيز كه امكان شنود در آن كمتر بود و افزايش تعداد مشتركان را به همراه داشت، باعث پديد آمدن نسل سوم تلفن همراه شد، بطوريكه ْارتباطات سيار بين المللي 2000 ْ ديدگاه ITU درمورد ارتباطات سيار در قرن بيست و يكم است.
 انگلستان هم در سال 1985 ميلادي با عرضه سيستم TACS بود که به این گروه پيوست و سپس ايرلند نيز اين سيستم را پذيرفت. پس از اين تاريخ، سيستم NMT با فركانس 450 مگاهرتز در كشورهاي دانمارك، نروژ، سوئد و فنلاند مورد استفاده قرارگرفت و این کشورها نيز به شبكه استفاده كنندگان از اين سيستم پيوستند.
هلند، لوكزامبورگ و بلژيك با تغيير جزئي، آن را پذيرفتند و در سال 1989میلادی، قبرس نيز به اين شبكه پيوست. در اين زمان بود كه كانادا سيستم AMPSآمريكا راپذيرفت.
درسال 1985 ميلادي انستيتو ETSI - EUROPEAN TELECOMMUNICATION STANDARD INSTITUTE متشكل از 17كشور اروپايي درصدد طراحي و ابداع يك استاندارد مشترك براي تاسيس شبكه سلولي برآمد تا اين استاندارد به صورت هماهنگ، طرح تلفن سيار ديجيتال را اجرا كند، اين استاندارد GSM نام گرفت. در حال حاضر، استاندارد GSM شامل سه سيستم است كه عملكردهاي اساسي كاملاُ يكساني دارند ولي باند فركانس آنها متفاوت است.
در سال1986ميلادي شبكه جهاني اطلاع رساني اينترنت، فراگيرترين شبكه اطلاع رساني بين الملل، راه اندازي شد و در سال 1987 ميلادي طرح باند باريك انتخاب شد و در همان تاريخ 13 كشور اروپايي يادداشت تفاهمي تحت عنوان(MOU MEMORANDUM OF UNDER    STANIG)  امضا كردند، مبني بر اينكه هر عضو متعهد شد تمام مشخصاتGSM را رعايت كند.
 همچنين باموافقت اين 13 كشور،  بازار بزرگي نيز براي فعاليت هاي تجاري دراين زمينه باز شد. با گسترش شبكه هاي اطلاع رساني عمومي در كنار شبكه هاي تلفني،  نياز به يكپارچه سازي آنها در دهه 1980 ميلادي احساس شد و منجر به ايجاد شبكه ISDN گرديد. شبكه ISDN در پي تحقيقات و تلاش هاي دانشمندان در زمينه فناوري دستگاه هاي رقمي يا ديجيتال دردهه 1960میلادی بوجود آمد. در سيستم ديجيتال، ارتباط قطعات، دستگاهها و تجهيزات براساس ديجيت یا اعداد است و كار مكانيكي در آن بسيار كم و فاقد صدا و حركت انجام می¬شود.
 ISDN شبكه رقمي خدمات مجتمع در اواسط اين دهه به منظور مطالعه به اتحاديه بين المللي ارتباطات دور ارائه شد. اين شبكه كه تا كنون درچندين كشور راه اندازي شده است، نوعي شبكه كليدي بسته اي است كه در آن، خدمات صدا و داده از طريق وسايل كليدزني (سوئيچينگ) ارائه مي شود. اين فناوري در تبادل اطلاعات با حجم بالا و كثرت تقاضا در مورد ارتباط تلفني، كامپيوترهاي مادر، پايانه هاي كامپيوتري و خدمات ديگري كه مستلزم سازگاري با شبكه هاي ديگر است، قابليت انعطاف و كارايي بيشتر و هزينه كمتري دارد.
از جمله ديگر فناوري هايي كه در دهه هاي اخير مورد استفاده قرارگرفته است، ويدئوكنفرانس وشبكه هاي چند منظور (مولتي مديا) است كه در دهه 1970توسط شركت ATST درنيويورك عرضه شد. در اين شبكه ها با بهره گيري از فناوري هاي سوئيچ TDM همگام باانتقال صورت بر روي يك زوج سيم ، تصوير و داده نيز منتقل مي شود در امكان كنترل از راه دور فراهم مي گردد.
IMT-2000 يك ارتباط موبايل پيشرفته براي تهيه سرويس هاي مخابراتي در مقياس جهاني،  بدون در نظر گرفتن مكان شبكه و ترمينال استفاده شده است.
 با يكپارچگي سيستم هاي موبايل زميني و ماهواره اي، انواع مختلفي از دسترسي بي سيم به صورت جهاني، شامل سرويسهاي موجود در شبكه مخابراتي ثابت وسرويس هايي كه براي استفاده كنندگان موبايل تعيين گرديده است، عملي شد . این سرویس استفاده از انواع ترمينال هاي موبايل را كه با شبكه هاي زميني يا ماهواره اي در ارتباط مي باشند و همچنين ترمينال هايي را كه براي كاربري ثابت و يا سيار طراحي شده است، امكان پذير مي نمايد.
اما این فناوری تقریبا با تاخیر زیادی وارد کشور ما شد؛ 18سال پیش بود که روزنامه‌های منتشر شده، در نخستین صفحات خود آگهی‌ای را به چاپ رساندند که شاید در آن مقطع برای خیلی‌ها تعجب‌آور بود. تیتر آگهی‌های چاپ شده این بود: "فراخوان برای ثبت نام نخستین شبکه تلفن متحرک جیبی". خواندن همین تیترها نظرهای زیادی را به خود جلب کرد. تیرماه سال 1372 بود که ثبت نام تلفن همراه در کشور آغاز شد. اما به دلیل عدم استقبال در آن زمان توسط مردم، روند ثبت نام چندین ماه به طول انجامید؛ به نحوی که در نهایت شرکت مخابرات ایران و شرکت پست توافق کردند به کسانی که در‌ این زمینه بازاریابی کنند و قادر باشند یک یا چند مشتری به پست بکشانند، مبلغی به عنوان پاداش پرداخت شود. در آن زمان با تبلیغات فراوان و با شعار "با تلفن همراه همیشه در مقصد هستید" تا اواسط سال 74 جمعا 9 هزار و 947 نفر ثبت نام کردند که در شهریور همان سال واگذاری‌ها آغاز و بلافاصله بعد از ثبت نام به پایان رسید. از ‌این تاریخ به بعد، مردم ورود تلفن همراه به کشور را باور کردند؛ به طوری که هجوم متقاضیان به مخابرات و بازار به حدی رسید که قیمت سیم‌کارت در آن زمان گاهی اوقات به بالای 30 میلیون ریال نیز می‌رسید.  اولین آگهی که برای معرفی تلفن همراه آن زمان در روزنامه‌های سیاه و سفید اطلاعات و کیهان به چاپ رسید با این متن همراه بود. "شبکه تلفن متحرک به دو صورت قابل نصب در خودرو به صورت دستی در اختیار متقاضی قرار داده می‌شود تا در حال تردد، توقف در منزل یا محل کار مورد استفاده قرار گیرد." در ‌این آگهی آمده بود که 5 هزار شماره ثبت‌نام به عمل خواهد آمد و یک‌ماه بعد از ثبت‌نام واگذاری‌ها صورت می‌گیرد. ‌این شبکه در آن زمان تنها محدوده تهران بزرگ را از شرق به سرخه حصار، از غرب به ابتدای عوارضی جاده کرج، از جنوب به بهشت زهرا و از شمال به ارتفاعات شمال تهران محدود می‌کرد و تنها از ساعت 8 صبح تا 8 شب قابل دسترس بود.
به طور کلی  نخستین مرحله از راه اندازي پروژه تلفن همراه با ظرفیت سازی برای 9200 شماره در شهر تهران و با استفاده از ۱۷۶ فرستنده و گیرنده در ۲۴ ایستگاه رادیویی کلید خورد. پس از آن در 19مردادماه سال1373  با واگذاری 4 سیم کارت به نهاد ریاست جمهوری، برای اولین بار عرضه رسمی سیم کارت در ایران آغاز شد .
پس از آن با توجه به استقبال مردم از اين پديده نو، برنامه ها و فعاليت هايي متناسب با جهت گيري جهاني براي توسعه شبکه تلفن همراه، بر روی میز مجموعه مخابرات کشور قرار گرفت.
بدین ترتیب شرکت مخابرات ایران درصدد گسترش پوشش ارتباطی از تهران به کل کشور بر آمد،  به طوری که در سال ۱۳۷۴ تعداد تلفن‌های دایر شده  به ۱۵۹۰۷ شماره افزایش یافت و شهرهای مشهد، اهواز، تبریز، اصفهان و شیراز نیز زیر پوشش شبکه تلفن همراه قرار گرفتند.
گسترش شبكه ارتباطات سيار در سالهاي بعد نيز ادامه يافت، به طوري كه در سال 1375 علاوه برشهرهاي ياد شده 28 شهر ديگر به اين شبكه پيوست. ضمن آنكه تعداد تلفن هاي داير شده در اين سال به 59967 شماره بالغ گشت و در پايان سال 1382 به 3449878 شماره رسيد.


افزایش تعداد مشترکان تلفن همراه در کشور در آن سال‌های ابتدایی ورود ‌این فناوری به کشور حاشیه‌های جالبی را نیز در پیش داشت. با افزایش تعداد مشترکان و آن هم درحالی که در آن زمان چنین فناوری برای کاربران عجیب بود، اداره تحقیقات و مطالعات اجتماعی روابط عمومی‌ شرکت مخابرات‌ایران با درج آگهی‌هایی در روزنامه‌های آن زمان اقدام به برگزاری کلاس آموزش آشنایی با نحوه استفاده از تلفن همراه کرد. همچنین اظهارات مقامات سیاسی کشور در آن زمان نیز پیرامون ‌این فناوری شاید هم اکنون برای کاربران فعلی جالب باشد.
سپس برای فاز سوم توسعه، 4 ميليون و 590 شماره تلفن همراه واگذار شد که با 934.8 درصد رشد رو به رو شد و ضريب نفوذ تلفن همراه از 78/0 درصد در ابتداي فاز سوم به 7.50 درصد در انتهاي این فاز  افزايش پيدا کرد و سه استان اول از نظر ضريب نفوذ در پايان این برنامه، تهران، اصفهان و يزد و نيز از نظر عملکرد واگذاري، تهران، اصفهان و فارس در مقام نخست قرار گرفتند.
بنا بــه پيشنهــاد شماره 100/13897 هيئت وزيـــران درجلسه مورخ 14/5/83 وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و به استناد مواد 2و4 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران – مصوب 1379 و مصوبه شماره 76016/1901 مورخ 24/4/82 شوراي عالي اداري در اجراي بند ب ماده 1 قانون مذكور - با تجديد سازمان و تغيير نام و اصلاح اساسنامه مركز سنجش از دور ايران به شركت ارتباطات سيار، اساسنامه شركت را با سرمايه 2000ميليارد ريال تصويب نمود و کليه وظايف امور ارتباطات سيار شرکت مخابرات ايران به شرکت ارتباطات سيار واگذار شد. با جدي شدن خصوصي‌سازي صنعت مخابرات كشور و اهميت حضور در بازار رقابت تجاري، اين شركت از سال 1386، داراي «نام»، «نشان»، «رنگ» و «شعار» تجاري وي‍ژه خود شد. همچنین در سال 1389 پس از خصوصی شدن شرکت مخابرات ایران، این شرکت از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شد.
در ادامه نیز در راستای سیاست برخورداری ساکنان شهرهای کوچک و بزرگ از امکانات ارتباطی، تعداد شهرهای تحت پوشش تلفن همراه در پایان سال ۸۲ به ۶۶۷ شهر و در اواسط سال ۹۱ به ۱۱۶۷ شهر رسیده است.
هم اکنون شرکت ارتباطات سیار ایران حدود ۵۷ میلیون سیم‌کارت واگذار کرده که ۵۲ میلیون آن فعال شده و ۱۱۶۷ شهر و ۶۷هزار کیلومتر از جاده های کشور را تحت پوشش قرار داده است و ضریب نفوذ این اپراتور حدود 74درصد و ارتباط رومینگ بین الملل آن با 271 اپراتور در 112 کشور جهان برقرار است.
سرويس‌هاي ويژه ای که هم اکنون مشتركين همراه اول از آن بهره‌مند هستند شامل انتقال و انتظار مكالمه‌، نمايشگر شماره‌، مکالمه گروهی ،سرويس FDN ، محدودیت مکالمه، اتصال به نمابر و ديتا، پیام کوتاه، پیام صوتی، اینترنت همراه، پیام چند رسانه ای و سرويس رومينگ بين‌الملل ‌می باشد.


پست صوتی
این سرویس شبیه منشی تلفنی عمل می نماید با این تفاوت که درتمامی حالات(ذیلا" آمده است)پیام صوتی مخاطب را ذخیره نموده و اپراتوربرای دارنده سرویس پیامی درقالب متن یا صوت ارسال می نماید.

پيام کوتاه
این سرویس برای ارسال پیامهای کوتاه استفاده می گردد.پس از اطمینان از فعال بودن سرویس,میبایست روی گوشی تلفن همراه وارد منویMESSAGING, SETTINGS, TEXT MESSAGE وسپس SERVICE CENTER گردیده و شماره مرکز پیام(9891100500+ یا 9891100510+)را ثبت نمود.هزینه ارسال هر پیام معادل( 134)می باشد و ارسال تصاویر معادل (3) پیام در نظر گرفته می شود.

‎‎‎نمايشگرCLIP
این سرویس شما را قادر می سازد تا شماره تماس گیرنده (مخاطب)را روی گوشی خود ملاحظه نمائید.

انتقال مکالمه(CALL DIVERT)
این سرویس شما را قادر می سازد تا درحالات مختلف شماره تلفن خود را روی خط دیگری منتقل نمائید. دراین حالت هزینه مربوطه معادل هزینه تماس با شماره تلفن دوم خواهد بود.
سامانه جامع خدمات همراه اول
به کمک این سرویس کلیه مشترکین همراه اول می¬توانند به صورت رایگان و به سادگی با اتصال به سامانه جامع خدمات، به کلیه خدمات و طرح¬های همراه اول دسترسی یابند
  مشترکین با هر نوع گوشی می¬توانند به این سامانه اتصال یابند. بعبارت دیگر بر خلاف سامانه های دیگر ( مانند SMS) استفاده از این سامانه وابستگی به نوع تلفن همراه و یا زبان نوشتاری آن ندارد.

تماس بان
مشترکین همراه اول حتی در هنگام در دسترس نبودن و یا خاموش بودن تلفن همراه خود از کلیه تماس های دریافتی خود مطلع خواهند شد.
 چنانچه به علت در دسترس نبودن و یا خاموش بودن تلفن همراه خود قادر به دریافت تماس و پاسخگویی نباشید. این سرویس پس از اتصال مجدد شما به شبکه همراه اول، شماره تمام کسانی را که در این فاصله با شما تماس گرفته اند به همراه زمان تماس آنها، در یک پیامک برای شما ارسال خواهد کرد.

چتر اضطراری
همراه اول این سرویس را در اختیار کاربران اعتباری خود قرار داده و آن ها را در هنگام اتمام شارژ حمایت خواهد کرد. این امکانات شامل مکالمه اضطراری، درخواست تماس و درخواست شارژ می شوند.
 
جیرینگ
کیف پول همراه جیرینگ سامانه ‌ای نوین برای مدیریت امور مالی است که از آن می‌توان برای انتقال پول، خرید شارژ سیم‌کارت اعتباری، پرداخت قبوض، خرید و سایر خدمات پرداخت روزمره استفاده نمود.
این سامانه  مخصوص مشترکین همراه اول بوده و بر بستر USSD ارائه می گردد و برای استفاده از آن نیازی به داشتن حساب بانکی، گوشی هوشمند و یا نصب نرم افزار بر روی تلفن همراه نیست.
از طریق این سامانه می توان تراکنش های مالی را در هر زمان و هر مکان به وسیله گوشی تلفن همراه، با اطمینان کامل و سرعت بالا انجام داد.

کلمه عبور يکبار مصرف  VASL Sim-Based OTP
از متداول ترين روش ها براي ارتقا سطح امنيت کاربران استفاده از "کلمه يکبار مصرف OTP"، مي باشد. براي اين منظور، دستگاه هاي جانبي متعددي مورد استفاده قرار گرفته است، وليکن بدليل اينکه تلفن همراه به عنوان يک ابزار در دسترس براي کليه اقشار جامعه مي باشد. استفاده از آن، مزاياي کاربري بي بديلي را در اختيار کاربر قرار مي دهد. ازاين رو، در محصول تهيه شده توسط همراه اول و آزمايشگاه خدمات ارزش افزوده تلفن همراه دانشگاه شريف، استفاده از راهکار "کلمه عبور يکبار مصرف"، بر روي بستر سيم کارت به عنوان بستري کاملا امن در ارائه خدمات ارزش افزوده تحت تلفن همراه، اقدام شده است.

محدوديت مکالمه(CALL BARRING)
این سرویس شما را قادر می سازدتا درحالات مختلف محدودیت هائی را روی سیم کارت خود اعمال نمائید.

فکس و ديتا
سرويس فكس و ديتا در تلفن همراه اين امكان را به مشتركين مي‌دهد كه در حين حركت و در جايي كه برقراري ارتباط به وسيله تلفن ثابت ميسر نمي‌باشد در صورت آنتن‌دهي بتوان فكس و ديتا را از طريق تلفن همراه ارسال و دريافت نمود. سرعت ارسال و دريافت اطلاعات kb/s ٦/٩ مي‌باشد كه با بهره‌گيري از فناوري GPRS اين سرعت به kb/s ١٧٠ مي‌رسد.

سرويس شماره گيری ثابت(Fixed Dialling)
این سرویس شما را قادر می سازد تا امکان شماره گیری با سیم کارت خود را صرفا" به تعداد مشخص و معین محدود نمائید.

رومینگ بین الملل
امکان استفاده از تلفن همراه برای ارسال یا دریافت صوت،دیتا وپیامک هنگام مسافرت به خارج از محدوده جغرافیایی تحت پوشش شبکه اپراتور کشور مبدا، با استفاده از شبکه های تلفن همراه کشور مقصد را سرویس رومینگ بین الملل می گویند. درحال حاضر این سرویس از طریق ۲۷۱ اپراتور تلفن همراه در ۱۱۲ کشور قابل استفاده است.

سرویس کلید همراه
سرویس کلید همراه روشی نوين در ارائه خدمات به مشتركين همراه اول است که در آن بستری فراهم گردیده تا مشترکین از طریق ارائه رمز بتوانند خدمات خود را دریافت نمایند. این روش با رویکرد افزايش نقاط سرويس دهي به مشتركين، تسهيل در ارائه خدمت، افزایش امنیت خدمت رساني و حفظ محرمانگی اطلاعات شخصی مشترکین، موجب ارتقا ضریب اطمینان آنها به خدمت رسانی همراه اول خواهد شد.

اما بد نیست حال آنکه در مورد شبکه های ارتباطی تلفن همراه صحبت شد، به اولین تجربه انسان در مورد صحبت با تلفن همره پرداخت تجربه ای که بعدها تبدیل به یک کالای لوکس تجملاتی نیز شد.
"مارتین کوپر" معاون اسبق شرکت موتورلا در سوم آوریل ۱۹۷۳ میلادی با برقراری نخستین تماس تلفنی با دستگاه DynaTAC ، تحول عظیمی در دنیای ارتباطات ایجاد و تلفن از یک وسیله ثابت به یک دستگاه متحرک و قابل حمل تغییر شکل پیدا کرد.
این تلفن همراه و چند نمونه بعدی آن نسبتا بزرگ و سنگین بوده (با وزنی در حدود یک کیلوگرم) و از قیمت نسبتا بالایی برخوردار بودند که عموم مردم توانایی خرید این وسیله ارتباطی را نداشتند.
مدل Bell South IBM Simon که دو دهه بعد در سال ۱۹۹۳ میلادی ساخته شد، از کارایی‌های بیشتری از جمله دارا بودن تقویم، دفترچه تلفن، ماشین حساب و قابلیت نیمه لمسی برخوردار بود که با قیمت ۹۰۰ دلار فروخته می‌شد!!!. مدل StarTAC موتورلا در سال ۱۹۹۶ نیز نخستین نمونه تلفن همراه تاشو محسوب می‌شد که از اندازه و وزن کمتر در مقایسه با مدل های قبلی برخوردار بود.
دنیای تلفن همراه در سال ۲۰۰۷ میلادی با ورود تلفن همراه هوشمند آیفون (iPhone)‌ اپل شاهد روند پر شتاب تحول بود که این وسیله را از یک ابزار ارتباطی به یک دستگاه چند منظوره و رایانه جیبی مبدل کرد؛ طراحی سیستم عامل های ویژه تلفن همراه از جمله ویندوز فون، سیمبین، آی او اس و اندروید نیز قابلیت های این دستگاه های ارتباطی هوشمند را افزایش داد.
نسل جدید تلفن همراه که دستگاه های هوشمند و بسیار پیشرفته ای محسوب می شوند، امکان جستجو در اینترنت، عکسبرداری و فیلمبرداری با وضوح تصویر بسیار بالا، مطالعه کتاب های دیجیتال و روزنامه، اندازه گیری دما، ضربان قلب و حتی نظارت بر وضعیت سلامت افراد را با کمک حسگرهای مختلف فراهم می کنند.
در نتیجه با نگاهی گذرا بر تاریخچه پیدایش این فناوری یک آلبوم خاطرات زیبا نهفته است که ورق از آن بیانگر پیشرفت چشمگیر تکنولوژیست.
از اولین مدل تلفن همراه گرفته تا جدیدترین آن، از اولین شبکه ارتباطی تا پیشرفته ترین آن همه و همه بیانگر تلاش ها و زحماتی وصف نشدنی است و  وظیفه هر کاربری استفاده صحیح از این فناوری هاست.

گزارش از: حسین عالیان