نقاشی در ایران قدیم+تصاویر

به گزارش باشگاه خبرنگاران، از میان هنرهای گوناگون، هنر نقاشی می تواند نزدیک‌ترین پیوند را میان جهان معقول و عالم محسوس برقرار سازد زیرا این هنر نه چون فن موسیقی به یکباره از توسل به نمادهای مادی و عینی برکنار است و نه چون پیکره سازی و معماری کاملا در بند شکل‌ها و قالب‌های جهان محسوس است.

از آن جا که در این هنر،جهان چند بعدی که در آن زندگی می کنیم با قواعد و وسایل مخصوصی بر روی صفحه ای که تنها دارای دو بعد یعنی پهنا و درازا است منعکس می‌شود و به وسیله خط و رنگ و شکل، حالات گناگون درونی و برونی جهان و عوالم مربوط به دریافت انسان را از عالم بازگو می گردد، از این نظر یک قطعه  نقاشی ممتاز در حد خود نموداری از مجموعه حقایق مربوط به هستی است و چون آیینه‌ای است که برای نمایش عوالم گوناگون وجود در پیش دیدگان بیننده قرار گرفته باشد.

تردیدی نیست که در شیوه های گوناگون نقاشی از دوران پیش از تاریخ گرفته تا اعصار تاریخی و دنیای معاصر، همواره این آیینه دارای یک نوع منحصر از جلا و درخشندگی نبوده است، بلکه گاهی صفحه نقاشی، همچنان که در فن کاریکاتور متداول است، بسان آیینه ای کاو و کوژ تصویری تغییر شکل یافته از حقیقت پدیدار ساخته است و زمانی همچون آیینه‌ای تیره و زنگ گرفته، تصویری بی رنگ و پاک شده از جهان نمایش داده است و بالاخره در ادواری ویژه، به مانند صفحه آیینه‌ای درخشنده، شکلی واضح و روشن از حقایق عوالم وجود ارائه کرده است و برای رسیدن به این مهم دست به دامان هندسه و ریاضیات شده است.

علم مناظر و مرایا (پرسپکتیو) به دنبال ارائه ی چنین فضایی ایجاد شد. به کمک این دانش می‌توان فضاهایی سه بعدی را بر صفحه دو بعدی کاغذ چنان واقعی ترسیم کرد که هر بیننده ای را دچار شبه کند.

تفاوت در نمایش انواع آیینه‌ها در هر دوره از کجا ناشی می‌شود؟ و چرا در هر زمان،نمایش نقاشی از شیوه‌ای خاص پیروی می‌کند؟

در واقع روش‌هایی که به وسیله هنرمندان انتخاب می‌شود، نمایشگر فلسفه زمان و روح عالمی است که هنرمند در آن به سر می‌برد، حال می خواهیم به دنبال چرایی این سوال باشیم که چه عواملی باعث شده است که هنرمندان ایرانی از دیرباز در نقاشی‌های خود از نمایش فضایی مانند آنچه چشم می‌بیند، یعنی بکار گیری علم مناظر و مرایا (پرسپکتیو ) دوری جویند؟

چرا هنرمند ایرانی در آثار خود به دنبال عالمی بوده که در آنجا ذوق و بینش بیش از توسل به علوم ظاهری و صنعتگری چشمگیر مورد توجه بوده است و به طور خلاصه چرا در کار اینان، حقایق کیفی بیش از واقعیت های کمی و عینی فرصت تجلی پیدا نموده است؟

در این زمینه تاکنون دانشمندان ایرانی و خارجی تحقیقات جالبی کرده اند و به ویژه موضوع را از نظر فلسفی مورد بحث قرار داه اند که مجموعه  آن بدین امر بر می گردد که برای هنرمند ایرانی و به طور کلی آن دسته از صاحبان فن که به مشرب آنان گرایش دارند، مفهوم کیفی فضا به علت پیوند معنی آنان با عالم ملکوت، بیش از توجه به عالمی که حواس ظاهری ما در می یابد اهمیت پیدا می‌کند.

بدین معنی که واقعیت به طور کلی برای این خالقان تصور، منحصر به آن چه با چشم سر و یا با حواس ظاهری دیگر احساس می کنیم نیست، بلکه در میان دو قطب مختلف قضیه یعنی جهان معقول مجرد، عالم دیگری از ملکوت عالم جسمانی می باشد قرار دارد ، که در آن اشکال و رنگ‌ها در زمان و مکان متعالی تری به وجود خاص خود موجودند . در این عالم، که از آن به عالم «صور معلقه» تعبیر شده است، پدیدارها بی آن که وجود مادی داشته باشد دارای بعد و رنگ و دیگر خصوصیات اشکال و صور موجود در عالم جسمانی هستند، جز آن که در کیفیت وجودی آن ها ماده ی عالم ظاهر به کار نرفته است.

از این عالم در بیان اهل ذوق به عالم مثالی و برزخی، همانند آنچه به هنگام خواب با آن پیوستگی پیدا می کنیم، تعبیر شده است. در این جا حکایتی که دانای بلخ، مولوی در کتاب مثنوی خود درباره ی نقاشان رومی و نقاشان چینی آورده است و هنر نقاشی اخیر را در پرداختن سطح درخشنده ای که منعکس کننده ی نقاشی گروه دیگر بوده است معرفی نموده، به خوبی مصداق پیدا می‌کند، زیرا نقشی که آیینه منعکس می‌کند با آن که دارای شکل و رنگ است و بعدی را القا می نماید، بر اساس و بنیاد معنوی تری قرار دارد و به همین جهت تمثیلی از جهان ملکوتی به شمار می آید./ی2