به گزارش خبرنگار حوزه میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران، نزدیک به 160 سال از عمر اولین مدرسه ایرانی که یادگار خردورزی امیرکبیر و سرآغاز نظام تعلیم و تربیت نوین در کشور است، می گذرد. تا پیش از انقلاب کاربری دارالفنون همان دبیرستان بود اما بعدها وزارت آموزش و پرورش کاربری آن را ابتدا به آموزش تربیت معلم و سپس به خوابگاه و بعد به مرکز آموزش ضمن خدمت فرهنگیان تغییر داد و سرانجام درب آن را برای همیشه بست.
در سال 1378 سازمان میراث فرهنگی، دارالفنون را در فهرست آثار ملی جای داد اما همچنان مالکیت آن در اختیار وزارت آموزش و پرورش ماند تا کماکان دسترسی متولی آثار تاریخی کشور از یک اثر ملی کوتاه بماند.
وقتی سازمان میراث فرهنگی برای حفظ و احیاء دارالفنون پیشنهاد واگذاری آن را به بنیاد نخبگان داد، در مقابل آموزش و پرورش اعلام کرد قصد دارد کاربری دارالفنون را به دانشگاه فرهنگیان تغییر دهد.
حاجی بابایی، وزیر آموزش و پرورش در حالی به پیگیری و تحقق این امر اصرار می ورزید که هنوز اعتبارات لازم برای تعمیر و رفع عوامل تخریب و شکست بنا تأمین نشده و مجموع این عوامل هنوز دارالفنون را تهدید می کند.
تأمین و عدم اعتبار برای مرمت مدرسه دارالفنون قصه درازی دارد چرا که از 20 سال پیش مسئولان وزارت آموزش و پرورش در حال تأمین اعتبار مرمت این بنا هستند اما آنطور که خود مسئولان وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده اند، تاکنون موفق به این امر نشده اند و هر بار اعتبارات جزیی برای این پروژه اختصاص یافته که خود عاملی برای تخریب بیشتر بنا شده است.
کمال الدین رجبی، پژوهشگر و کارشناس مرمت آثار و بناهای تاریخی معتقد است بودجه مرمت بناهای ملی و ارزشمندی چون دارالفنون نباید تزریقی و مرحله ای باشد چرا که در اکثر مواقع مرمت کاران جدید عملکرد و کار مرمت کاران قبلی را به لحاظ فنی نداشته و آن را تخریب و مجددا مرمت می کنند.
وی اضافه می کند: مرمت دارالفنون باید اساسی و در یک مرحله صورت بگیرد تا مانع از تخریب بیشتر بنا شود در حالی که این روش مرمت فقط کار و هزینه ها را افزایش داده و تخریب را بیشتر می کند.
10 سال پیش وقتی مهندس ناظر و سرپرست پروژه احیای دارالفنون اعلام کرده اگر همه برنامه ها درست پیش برود، مرمت و تکمیل آن بیش از 2 سال طول نمی کشد. هاجر نیک صفت، رئیس وقت پژوهشگاه تعلیم و تربیت به عنوان متولی بازسازی دارالفنون از تأمین اعتبار مرمت آن در ردیف بودجه مستقل خبر داد اما هیچگاه عملی نشد.
براساس این گزارش، مسئولان وزارت آموزش و پرورش هرازگاهی از تکمیل و حتی اتمام کار مرمت بنا خبر می دهند، اما عملا کاری صورت نگرفته تا اینکه به اتمام برسد.
پریسا کاشی باستان شناس و مدرس دانشگاهی در این خصوص می گوید: مرمت مدرسه دارالفنون به خاطر اینکه ردیف بودجه جداگانه ای ندارد، بسیار کند و ناقص انجام می گیرد.
وی معتقد است، با توجه به زمان طولانی تعطیلی دارالفنون به نظر می رسد هر روز تنها یکی از آجرهای بنا مرمت می شود، چرا که در این مدت طولانی می شد یک دارالفنون دیگر ساخت.
واضح است که وزارت آموزش و پرورش نیز چون سایر ارگان های مسئول در کشور، دغدغه حفظ و نگهداری از آثار ملی را داشته و در این مدت تمام همت خود را به کار بسته تا دارالفنون را احیاء کند، اما از طرفی وقتی اعلام می کنند مرمت دارالفنون هزینه بسیار بالایی داشته و بودجه فعلی آموزش و پرورش کفاف هزینه های آن را نمی دهد، این سئوال برای افکار عمومی ایجاد می شود که چرا مالکیت آن را به دیگر ارگان ها یا نهادهای مسئول واگذار نمی کند؟! به طوری که بنیاد ملی نخبگان اعلام آمادگی کرده بود در صورت تملک آن، حاضر است خود تمام هزینه های مرمت و بازسازی آن را بر عهده بگیرد.
در حالی که وزارت آموزش و پرورش اصرار دارد، چون نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور از دارالفنون رقم می خورد، باید تملک آن در اختیار آموزش و پرورش باشد، مسئولان سازمان میراث فرهنگی اعلام کردند: ما قصد تملک مدرسه را نداریم اما انتظار داریم آموزش و پرورش به وظیفه خود عمل کند تا از تخریب بیشتر آن جلوگیری شود.
با این حال اگر برنامه و بودجه ای برای مرمت آن نداشته باشد، سازمان میراث فرهنگی برای مالکیت آن اعلام آمادگی می کند.
در میان کشمکش های میان میراث فرهنگی و وزارت آموزش و پرورش زمزمه های خوشایندی هم از تغییر کاربری دارالفنون به عنوان موزه به گوش رسید که شاید امیدی برای تأمین بخشی از بودجه تعمیر و نگهداری این بنا بود اما خیلی زود، وزارت آموزش و پرورش طرح موزه را نیز به بایگانی آثار فرسوده در انبار متروکه دارالفنون سپرد.
کارشناسان یکی از دلایل اصلی تخریب و از بین رفتن بنا را بلاتکلیفی آن می دانند چرا که معتقدند اگر این بنا در اختیار میراث فرهنگی یا شهرداری بود تاکنون کار مرمت و بازگشایی آن به نتیجه رسیده بود.
کاشی با اشاره به اینکه دارالفنون یک اثر ملی و بسیار ارزشمند است تأکید می کند: وظیفه آموزش و پرورش تعلیم و تربیت است نه حفاظت و مرمت بناهای تاریخی.
وی ادامه می دهد: وزارت آموزش و پرورش اصرار به تملک دارالفنون دارد، در حالی که این عمل به تدریج باعث تخریب و از بین رفتن آن می شود.
گفتنی است: طبق آخرین خبرها، سازمان نوسازی مدارس و سازمان میراث فرهنگی بازسازی و مرمت بنا را آغاز کرده اند، اما هنوز اعتبار آن تأمین نشده است و با این اوصاف به نظر می رسد تا زمان تأمین اعتبار مرمت مدرسه دارالفنون دیگر اثری از آن بر جای نماند.
به هر حال دارالفنون حال و روز خوبی ندارد و مهم تر از همه اینکه درب آن بر روی بازدید کنندگان همچنان بسته است و این دلیل شده بر انعکاس نادرست رسانه های فرصت طلب غربی بر انتشار وارونه واقعیت های میراث فرهنگی و سیاه نمایی حفاظت از میراث ملی ما.
شاید معدود پژوهشگرانی باشند که با ارائه مجوز از دانشگاه مربوطه و پس از طی هفت خوان رستم،سعادت ورود به محوطه این اثر تاریخی را بدست بیاورند، اما خبرنگاران به هیچ وجه حق ورود به محوطه دارالفنون را ندارند چرا که شاید به اعتقاد مسئولان وزارت آموزش و پرورش خود خبرنگاران باعث فرسودگی، تخریب و از بین رفتن دارالفنون می شوند./ي2
گزارش از عليرضا شوكتي.