به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران استان آذربایجان شرقی یکی از استان‌های ایران است. این استان بزرگترین و پرجمعیت‌ترین استان ناحیه شمال غربی ایران (آذربایجان) محسوب می‌شود.
استان آذربایجان شرقی از سمت شمال به جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، از سمت غرب و جنوب غرب به استان آذربایجان غربی، از سمت شرق به استان اردبیل و از سمت جنوب شرق به استان زنجان محدود شده‌است. این استان دارای آب و هوای سرد کوهستانی بوده و کلّ محدوده استان را کوه‌ها و ارتفاعات تشکیل داده‌اند. مساحت استان آذربایجان شرقی، ۴۵٬۴۹۱ کیلومتر مربع است که از این جهت، یازدهمین استان بزرگ ایران محسوب می‌شود. این استان محل اتصال دو رشته کوه مهم و اصلی کوه‌های ایران، یعنی البرز و زاگرس است و بلندترین نقطه آن، قله کوه سهند است.
مرکز استان آذربایجان شرقی، کلان‌شهر تبریز است و از شهرهای مهم و اقماری این استان می‌توان به مراغه، مرند، میانه و اهر اشاره کرد.
آذربایجان شرقی رتبه اول صادرات غیرنفتی در کشور را داراست. همچنین این استان امن‌ترین و کم‌جرم‌ترین استان ایران به شمار می‌رود.
زیر‌ساخت‌هاي استان
مهمترين زيرساخت‌هاي اقتصادي استان به اختصار در موارد زير قابل بررسي‌اند :
1) وجود دو نیروگاه برق حرارتی و گازی در استان و شبکه‌های وسیع توزیع و انتقال برق
2) وجود پالایشگاه تبریز و شبکه‌های انتقال نفت و گاز طبیعی
3) برخورداری از شبکه‌های وسیع حمل و نقل جاده‌ای، راه آهن، فرودگاه‌های بین‌المللی تبریز و مراغه
4) وجود بازارچه‌های مرزی مشترک با کشورهای آذربایجان و ارمنستان
5) وجود دانشگاه‌ها و مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و مؤسسات تحقیقاتی صنعتی تأمین کننده نیروی انسانی ماهر و متخصص در استان
اجرای برنامه اتوماسیون اداری و ایجاد ساختار فیزیکی و سخت افزاری لازم برای توسعه الکترونیکی اطلاعات 6)
ویژگی‌های صنعتی و معدن
استان آذربایجان شرقی به‌جهت تمرکز صنایع بزرگ تولیدی در شهر تبریز، از قطب‌های مهم صنعتی در سطح ایران به شمار می‌رود.
در استان آذربایجان شرقی ۴۳۴۱ کارگاه تولیدی فعالیت می‌کنند که این تعداد شامل ۸۳۲ کارگاه صنعتی بوده که این استان از این لحاظ، ۵٫۹۹ درصد از کل کارگاه‌های صنعتی ایران را به خود اختصاص داده‌است. در سال ۱۳۷۶ ، ارزش مواد تولیدی کارگاه‌های مذکور ۳۳۶۱٫۸ میلیارد ریال و ارزش سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در آن‌ها ۲۴۵۱٫۳ میلیارد ریال بوده‌است .
استان آذربایجان شرقی به دلیل استقرار كارخانه‌های بزرگ صنعتی و تولیدی، موقعیت صنعتی مناسبی، به ویژه در غرب و شمال غرب كشور دارد. تا پایان سال 86 در استان آذربایجان شرقی 7 هزار و 729 واحد صنعتی فعال وجود داشته كه در این واحدها 111 هزار و 894 نفر مشغول به كار بوده‌اند. بر این اساس، این استان از نظر بنگاه‌های صنعتی فعال در رتبه سوم در سطح کشور قرار دارد و از لحاظ اشتغال در رتبه پنجم می‌باشد.
رشد تعداد شهرك‌های صنعتی از 26 شهرك در سال 84 به 33 شهرك در سال 87، فعال‌سازی و كاهش تعداد واحدهای راكد از هزار و 131 واحد به 276 واحد در شهرك‌های صنعتی استان، سهم 7/25 درصدي كارگاه‌های كوچك تكمیل شده كشور در دو سال گذشته، ایجاد شهرك اختصاصی سرمایه گذاری خارجی و ایجاد شهرك صنعتی فناوری‌های برتر و مطالعه اجرای توسعه خوشه‌های صنعتی قطعات خودرو، چرم و كفش، محصولات چوبی، لوازم خانگی، سنگ، خشكبار، نساجی، گیاهان دارویی و دام و طیور از اقدامات صورت گرفته در بخش صنعت و معدن استان طی سه سال منتهی به 87 می‌باشند .
استان آذربایجان شرقی یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از نظر ذخیره مواد معدنی می‌باشد و تعداد زیاد معادن موجود در این استان، دلیل روشنی بر این موضوع است. این استان دارای یکی از بزرگترین معادن مس در جهان می‌باشد؛ معدن مس سونگون که در شمال ورزقان قرار گرفته است. ذخیره مس این معدن با معادن بزرگ دنیا مانند بینگهام در آمریکا و چوکی کوماتا در شیلی مقایسه می‌شود. علاوه بر ذخیره قابل توجه مس، در بررسی‌های انجام شده، رگه‌هایی از فلزات سرب و روی در نزدیکی معادن مس سونگون، زردنگاب، بارملك و مردانقم یافت شده‌اند .
همچنین عناصر طلا و نقره که محصولات جانبی حاصل از فرآوری مس می‌باشند را می‌توان از ذخیره‌های معدنی استان آذربایجان شرقی محسوب کرد. علاوه بر محصولات معدنی ذکر شده می‌توان به ذخیره مواد معدنی از قبیل آهن، منگنز، جیوه، اورانیوم، پرلیت، دیاتومیت، زرنیخ، بنتونیت، فلدسپات، میكا، تالك، آزبست، گرافیت، گوگرد، باریت، گچ، سنگ آهك ، سنگ‌های تزيینی و پوكه معدنی اشاره کرد .
ویژگی‌های بازرگانی
آذربایجان شرقی به دلیل همجواری با کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان و نخجوان از شرایط خاص و موقعیت مناسبی برای تجارت خارجی برخوردار است. این استان به دلیل این که یکی از عمده مسیر‌های ارتباطی کشور با اتحادیه اروپا می‌باشد، از لحاظ تجارت خارجی با اتحادیه اروپا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و همان طور که قبلاً ذکر شد، وجود خط آهن جلفا بر اهمیت این بخش از کشور در بازرگانی بین‌المللی افزوده است. به همين دلیل، اين استان توانسته رتبه اول كشور را در زمينه صادرات غیرنفتی از آن خود كند .
علاوه بر حضور فعال در امر بازرگانی خارجی، این استان از لحاظ بازرگانی داخلی از موقعیت مناسبی برخوردار می‌باشد و تأمین کننده اقلام مورد نیاز استان‌های آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و کردستان است. افزون بر موارد ذکر شده، توانایی استان در تولید محصولات مختلف با قابلیت صادرات (فرش‌های نفیس و محصولات کشاورزی)، از ظرفیت‌های مناسب این استان در بازرگانی خارجی به حساب مي‌آيد .
ویژگی‌های گردشگری
آذربایجان شرقی با توجه به قدمت تاریخی و طبیعت زیبا و بکر و شرایط آب و هوایی خاص، توانایی جذب تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی را در سال دارا است و فعالیت‌های قابل توجهي را در زمینه بهبود وضعیت گردشگری در استان تجربه كرده است.
طبق آمار، تعداد آثار تاریخی ثبت شده استان در سال 89 حدود هزار و 749 اثر بوده و تعداد موزه‌های استان نیز در همین سال به سیزده مورد رسیده است. همچنین تعداد گردشگرانی که از موزه‌های استان در این سال بازدید نموده‌اند حدود یک میلیون و 800 هزار نفر برآورد شده است. در زمینه گردشگری، فعالیت‌های متعددی در استان انجام گرفته‌اند و تعداد هتل‌های در حال بهره برداری در سال 89 به 30 مورد افزایش یافته است. همچنین تعداد مسافران اقامتی این استان در همین سال حدود دو میلیون و 700 هزار نفر اعلام شده و تعداد بازدید کنندگان خارجی آن در حدود 90 هزار نفر بوده است .
باید به این نکته اشاره کرد که فعالیت‌های انجام گرفته در زمینه صنعت توریسم به طور نسبی مناسب بوده‌اند، اما این فعالیت‌ها متناسب با ظرفیت‌های بالایی که استان در جذب گردشگر - به خصوص گردشگر خارجی - دارد انجام نگرفته‌اند. به عنوان مثال، با توجه به شرایط آب و هوایی استان، ایجاد مراکز تفریحی زمستانی مناسب در این ناحیه از کشور می‌تواند باعث ایجاد تحول چشمگیری در صنعت توریزم آذربایجان شرقی شود و گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به این منطقه از کشور بکشاند .
گزارش از : حمیده آقامیری