مشخصه اصلی هورامان ساختار طبیعی آن شامل کوههای سر به فلک کشیده، جنگل و رودخانه است و از لحاظ فرهنگی شامل مناطقی است که با لهجه کردی هورامی صحبت می‌کنند.
طبیعت کوهستانی که شامل کوههایی رفیع و دره‌های عمیق است مردمی سخت کوش را پرورانده که نمود عینی آن را می‌توان در معماری پلکانی، کشاورزی پلکانی و عقبه به برگزاری رسوم‌های قدیمی دید.
مهمترین رودخانه استان با نام سیروان در ارومان جاری است و بیشتر قله‌های مرتقع با ارتفاع بیش از سه هزار متر در منطقه ارومان قرار گرفته به طوریکه کوه شاهو با ارتفاع سه هزار 390 متر مهمترین و بلندترین کوه استان است./ي2
گزارش از مرضيه اميري.