به گزارش
خبرنگار ويژه‌نامه محّرم باشگاه خبرنگاران، شهر گرگان از اولين شهرهايي است که پس از پيروزي انقلاب اسلامي، نماز جماعت را در ظهر عاشورا برپا کرده است.
گرگان،
يک هفته پيش از آغاز محّرم، با غبارروبي مساجد و تکايا به استقبال ماه
پيروزي خون بر شمشير مي‌رود، عزاداري سالار شهيدان در اين شهر، همانند ساير
مناطق کشور از نخستين شب محرم آغاز مي‌شود.
معمولا
پس از اجراي مراسم عزا و نوحه‌خواني در مساجد اين شهر، عزاداران در پاي
منبر وعظ علما و روحانيون مي‌نشينند و ضمن آشنايي بيشتر با مسائل شرعي، از
معارف ديني بهره‌مند مي‌شوند.
در شب پنجم محرم، مراسم خاصي در سطح
مساجد و تكاياي گرگان با عنوان "طوق‌بندان" برگزار مي‌شود كه اين مراسم در
محلات قديمي، شور ديگري دارد. در اين محلات، جوانان گرگاني با پوشيدن
لباس‌هاي مشكي و با بستن يك شاخه حلب فلزي تحت عنوان طوق يا علم بر سردر
اين تكايا، رسما عزاداري‌هاي خود را آغاز مي‌كنند.
از
شب پنجم به بعد و با شروع رسمي عزاداري‌هاي مردم گرگان در محلات قديمي و
پس از مراسم پر شور و حال "طوق‌بندان"، دستجات عزاداري سينه‌زني و زنجيرزني
هر شب وارد اين محله‌ها شده و چند دقيقه‌اي را در اين محلات عزاداري
مي‌كنند كه توسط يكي از بزرگان اين منطقه به دستجات عزاداري خيرمقدم گفته
مي‌شود.
از شب هفتم محرم، علم‌گرداني در کوچه‌ها و خيابان‌هاي گرگان
آغاز مي‌شود که البته اجراي اين برنامه در روز تاسوعا، نمود بيشتري پيدا
مي‌کند.
در قديم، هر محله‌اي يک روز را براي علم‌گرداني به خود اختصاص مي‌داد.
در
گرگان، رسم است که هيئت عزاداري هر مسجد به عنوان مهمان به مساجد ديگر
برود که اين ديدار، بازديدي را نيز در پي دارد و معمولا در همان شبي که
ديدار صورت گرفته است، جاي مهمان و ميزبان عوض مي‌شود.
در محلات قديمي گرگان تكاياي خاصي وجود دارد. هر ايل و قوم و هر صنفي تكيه مخصوص خود را دارد.
محله‌هايي
چون "دربنو"، "پاسرو"، "ميخچه‌گران"، "سرپير"، سبزمشهد"، سرچشمه" و "چهار
راه (ميدان) عباسعلي" از اماکن قديمي گرگان محسوب مي‌شوند و تکايايي که
نامشان برگرفته از همين محله‌ها است، در اين مکان‌ها برپا مي‌شوند.
امامزاده
عبدالله بن موسی بن جعفر(ع) از مراکز زيارتي مشهور گرگان است و روز
عاشوراي حسيني، دسته‌هاي زنجيرزن و سينه‌زن به صورت جداگانه، به شكلي خاص و
با نظم و ترتيب در مزار شهداي شهرستان گرگان واقع در اين امامزاده به
عزاداري مي‌پردازند. پس از برگزاري اين مراسم، دسته‌هاي عزداراي به صورت
مجتمع در قدمگاه حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) واقع در ميدان عباسعلي گرگان
گردهم آمده و به ياد ظهر روز عاشورا نماز جماعت ظهر و عصر را اقامه
مي‌كنند.
عزاداري سالار شهيدان در مساجد و تکاياي گرگان، در
سيزدهمين شب محرم (مطابق با شب سوم امام حسين(ع)) پايان مي‌يابد اما اقامه
عزاي شهيد مظلوم دشت نينوا با برگزاري مجالس روضه‌خواني در برخي منازل، تا
28 صفر ادامه پيدا مي‌کند.
گفتني است، روز 28 صفر که مصادف با رحلت
پيامبر عظيم‌الشأن اسلام(ص) و شهادت امام حسن مجتبي(ع) است، در گرگان به
عنوان چهل و هشتم (چهل و هشتمين روز شهادت سيدالشهداء) معروف است.
غذايي
که براي اطعام عزاداران حسيني در گرگان مورد استفاده قرار مي‌گيرد، اغلب
چلو مرغ است. البته در محله‌هاي قديمي اين شهر، از عزاداران با يک نوع
پيش‌غذا به نام "ساک گرگاني" نيز پذيرايي مي‌شود، اين طعام ظاهري شبيه به
قورمه سبزي دارد.
در روستاهاي اطراف گرگان، معمولاً با اجراي مراسم عزاي شام غريبان، برنامه‌هاي عزاداري ماه محرم به پايان مي‌رسد.
پيش‌تر
مرسوم بود که هيئت‌هاي عزاي هر روستا به روستاي ديگر بروند و به عنوان
مهمان در آنجا به عزاداري بپردازند، اما اکنون اين کار کمتر صورت مي‌گيرد.
گزارش از شهاب‌الدین شعبانی‌نیا