به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، سرزمین ایران در گذشته ، به علت وضعیت جغرافیایی خاص که بین دو جلگه آباد
بین النهرین و پنجاب سند در هند قرار گرفته ،کشور رابطی بوده است که اقوام و
طوایف مختلف برای دسترسی به غرب و شرق مجبور بودند از آن عبور کنند و در
نتیجه همواره مورد توجه و تهاجم به ویژه از طرف شرق و شمال شرق بوده است.
با این وجود در همه دوره‌ها مجبور بودند قلعه‌ها را در دورافتاده‌ترین و مرتفع‌ترین نقطه بنا کنند تا علاوه بر اینکه مدافعان از بالا بر همه امور تسلط داشتند به سبب وجود شیب‌های تند تپه یا کوه، امکان دسترسی دشمن هم دشوار باشد.
هر چند که تعداد این قلعه های تاریخی در ایران بسیارزیاد است اما قصد داریم در این گزارش شما را با تعدادی از معروف ترین انها آشنا کنیم.
قلعه رودخان
قلعه‌اي
باشكوه از دوران ساساني در 20 كيلومتري جنوب غربي فومن خودنمايي مي‌كند.
اين قلعه كه به قلعه حسامي يا رودخان معروف است، در کنار روستايي به همين
نام است با ديوارهايي به طول 1500متر و 65 برج و بارو گردشگران را جذب خود
كرده است. فاصله قلعه رودخان تا شهر ماكلوان ۲۵كيلومتر و تا ماسوله
۴۵كيلومتر و تا شفت ۲۰ كيلومتر است. قلعه رودخان در ارتفاعي بين ۶۶۵ تا
۷۱۵ متر از سطح دريا واقع شده و كنار آن رودخانه‌اي با نام رودخان جاري
است.
قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگي حاكم) و قورخانه (محل
فعاليت‌هاي نظامي و زندگي سربازان) تشكيل شده است. ارگ در قسمت غربي قلعه
است كه دو طبقه دارد و سازه آن از آجر است. قراول‌خانه‌ها در دو طبقه با
نورگيرها و روزنه‌هاي متعدد براي نظارت سربازان در قسمت شرقي قرار دارد.
چشمه‌اي نيز ميان قلعه وجود دارد. 40 برج ديده‌باني دورتادور قلعه را احاطه
كرده است. گفتني است هيچ دشمني نتوانسته به اين قلعه زيبا نفوذ يا آن را
فتح كند.
قلعه الموتاين قلعه که معروفترين قلعه ايران به شمار می رود برفراز كوهي است كه اطراف آن را پرتگاه‌هاي عظيم و بريدگي‌هاي شگفت فرا گرفته است. اين كوه از نرمه گردن (ميان نرمه‌لات و گرمارود) شروع شده و به طرف مغرب ادامه پيدا كرده است. صخره‌هاي پيرامون قلعه كه رنگ سرخ و خاكستري دارند، در جهت شمال شرقي به جنوب غربي كشيده شده‌اند. پيرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه دسترسي به آن، راه بسيار باريكي است كه در جانب شمال آن قرار دارد.
فلک الا فلاک فلک الا فلاک
یا دژٍ شاپورخواست، قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. قلعه فلک‌الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است.این بنا مربوط به دورهٔ ساسانیان است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
قلعه بابکقلعه جمهور معروف به دژ بابک در 50 کیلو متری شمال شهرستان اهر و در ارتفاعات غربی شعبه‌ای از رود بزرگ قره سو قرار دارد ؛ منطقه‌ای که به نام کلیبر معروف است. دژ بابک خرمدین ،دژی است بر فراز قله کوهستانی در حدود 2300 تا 2700 متر بلند تر از سطح دریا. اطراف این قلعه را از هر طرف دره‌های عمیقی با 400 تا 600 متر عمق فرا گرفته است و تنها از یک سو راهی باریک و صعب العبور جهت دسترسی به این قلعه وجود دارد. قلعه بابک که به نام‌های قلعه بابک، دژ بابک، بذ و قلعه جمهور هم معروف است دژ و مقر سردار تاریخی ایران، بابک خرمدین بوده است كه در هنگام قيام بر عليه دستگاه خلافت عباسي در قرن سوم هجري ساخته شده است .
قلعه هاي تاريخي کرمانکرمان: قلعه دختر و قلعه اردشير کرمان با هزاران سال قدمت در حالي برفراز تپه هاي تاريخي شهر کرمان در معرض ديد مردم قرار گرفته اند که در موج دغدغه هاي مردم و مسئولان در اوج فراموشي هستند.
"قلعه دختر" يا "قلعه گواشير" است که به عنوان يکي از آثار معروف تاريخي شهر کرمان محسوب مي شود.اين قلعه حدود 220 پيش از ميلاد، به هنگام فتح کرمان به دست اردشير بابکان در منطقه اي به نام "گواشير" و مرکز ولايت کرمان بوده است.
میمون قلعهاين قلعه مربع شكل در شهرستان قزوين قرار دارد و با ابعاد تقريبي حدود هفتاد متر از خشت هاي 30 سانتيمتري ساخته شده است. اين بنا دو طبقه دارد طبقه فوقاني آن از يك تالار چليپايي و اتاق هايي در اطراف تشكيل شده و طبقه زيرين آن شامل يك شبكه راه هاي ارتباطي است طبقات توسط پلكاني مارپيچ به هم مرتبط مي شوند.
نماي اين قلعه هشت برجي آجري است از شكل دو وضعيت بنا چنين استنباط مي شود كه اين قلعه، بنايي نظامي و يا مقر فرماندهي بوده است. برخي اين قلعه را از بقاياي مدينه موسي كه به امر موسي الهادي خليفه عباسي در سال 168 ه.ق بنا شد و برخي ديگر آن را منسوب به ميمون بن عون كاتب مي دانند سفالينه هاي به دست آمده قدمت بنا را تنها تا دوره آل بويه به عقب مي برد.
قلعه فورگاين قلعه كه بر بالاى تپه اى واقع شده، به دستور نادرشاه احداث گرديده و در شرق بيرجند، در روستاى «فورگ» از توابع شهر درميان قرار دارد. دروازه اصلى قلعه در ضلع شرقى آن است و دروازهاى كوچكتر نيز در ضلع شمالى وجود دارد. مصالح به کار رفته در بنا سنگ ، آجر ، خشت ، گچ ، آهک و ساروج است.
فضای داخلی قلعه از قسمتهای مختلف مانند محل زندگی خدمه ، اصطبل ، انبار مهمات ، کوره آجرپزی و آب انبار تشکیل شده است که به وسیله حصار قلعه و برج های مدور احاطه شده اند . بالای حصار و برج ها کنگره دار است و منافذی ( تیر کش ) جهت دیده بانی و دفاع در آن تعبیه شده است. این بنا در زمان حکمرانی شوکت الملک در منطقه توسط سپاهیان وی فتح و با دستگیری حاکم آن غیر مسکونی و متروک شد .
قلعه هزار درباین قلعه در شرق شهرستان دره شهر در استان ایلام واقع گردیده است، که قدمتش به دوره ساسانی می رسد. نمای اصلی این اثر، طاقهای هلالی شکل می باشد. تامين نور بنا از طريق دريچه هايي به قطر تقريبي يك متر در سقف و دالان و اتاق ها صورت گرفته است و معمولا كار تهويه را نيز انجام مي داد . با توجه به ساختار معماری اثر احتمالاً قلعه یا پادگان نظامی بوده است. مصالح بکار رفته در ساخت این قلعه شامل سنگهای تراشیده و قلوه سنگ هایی است که از گچ پخته بعنوان ملات برای آنها استفاده شده است.
قلعه بلدهقلعه بلده مازندران که در تاریخ بیش از دیگر قلعه ها صاحب شهرت است، تا اوایل دوره صفوی دایر و مسکون و مرکز یکی از مهمترین قدرت های محلی آن روز ایران بود. این قلعه بزرگ که ریاست آن با ملک کیومرث بادوسپانی و اولاد او(شاهان بنی کاووس) بود، دربالای کوهی مشرف بر بخش بلده نور واقع شده و عظمت آن از فضاهای باقی مانده به خوبی مشهود است. بقایای این قلعه هنوز پابرجاست و عظمت آن را نشان می دهد. ین قلعه در فراز کوهی و در چنان موقعیتی قرار دارد که اگر مرمت شود، به جاذبه ای بی نظیر تبدیل خواهد شد.
قلعه شاهندستاین قلعه که به ملک قلا معروف است، ظاهرا به نام ملک بهمن آخرین سلطان لاریجان نامگذاری شده است. آثار ویرانه های این قلعه بالای کوهی مشرف بر دهکده شاهاندخت (از روستاهای لاریجان) هنوز خودنمایی می کند . قلعه مذکور ، سابقا یکی از عظیم ترین بناهای تاریخی لاریجان و سلسله جبال البرز به شمار میرفت ، تا اینکه در سال 1005 هجری ، یعنی بعد از مغلوب شدن بهمن در جنگ با فرهاد خان – فرستاده شاه عباس صفوی- و انقراض سلسله بادوسپان ، ویران شد.
قلعه پرتغالی هادرانتهای شمال شرقی جزیره قشم، یک قلعه قدیمی و مخروبه وجود دارد. این قلعه را در سال1030 هجری قمری (1621 میلادی) به دستور پادشاه اسپانیا، در مسیر بندر قشم ساخته اند. این قلعه در سال 1622 به دست سپاهیان ایران فتح گردید و تا امروز نیز آثار دیوار خارجی آن باقی مانده است.
قلعه مذکور دو حصار وبرج هایی در چهارگوش دارد. در پشت حصار بیرونی قلعه، خندقی وجود داشته که اینک پر شده است. دیو ارسازی قلعه با سنگ های مرجانی و سنگ لاشه و ملات گچ و ساروج به شکل بناهای عهد ساسانی انجام گرفته است. در میان خرابه های قلعه هنوز هم تعدادی لوله زنگ زده توپ وجود دارد. چهار لوله از این لوله ها را دراطراف در ورودی پاسگاههای قدیمی شهر قشم و لافت نصب کرده اند و چند لوله توپ دیگر نیز به بندر لنگه حمل شده است.
قلعه بی بی مینوتنها بنای تاریخی شهر میناب، قلعه ای موسوم به قلعه هزاره است. مردم بومی این قلعه را بی بی مینو می نامند و معتقدند که در روزگاران گذشته دو خواهر به نام های بی بی مینو و بی بی نازنین این شهر را بنا کرده اند. گویا در گذشته دو قلعه وجود داشته که یکی ویران شده و تنها قلعه باقی مانده به نام قلعه هزاره یا قلعه بی بی مینو شهرت یافته است. این قلعه تا اواخر دوره قاجار مرکز حکومت محلی بود و در اطراف آن، خندقی کنده شده بود. در آن زمان همیشه 100 سرباز مسلح در قلعه مستقر بوده و نگهبانی می داده اند. در حال حاضر، از این قلعه مخروبه ای باقی مانده است.
قلعه الویرقلعه تاريخي الوير در شمال غربي شهرستان ساوه قرار دارد. الوير يك روستاي تاريخي‌محسوب مي‌شود كه سه تپه باستاني در محدوده آن وجود دارد. قلعه الوير در كنار تپه دوم قرار دارد و از سنگ،خشت و سفال‌هاي ساده و لعابدار منقوش آن چنين استنباط مي‌شود كه قدمت آن به دوره‌هاي ساساني و بعد ازاسلام تا زمان صفويه مي‌رسد.