به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مازندران موسیقی بومی مازندران که سینه به سینه تداوم یافته دارای تاریخ پیشرفته ای نیست ولی از اشعار موجود می توان به قدمت آن پی برد. آفرینندگان موسیقی بومی هنرمندان عامه هستند که در میان توده های مردم زندگی می کنند ومعمولأ صدای خوش دارند و برخی هم سازی می نوازند.
موسیقی محلی را صاحب نظران بومی به عنوان موسیقی مقامی می شناسند موسیقی محلی بیشتر بر اساس تکنوازی وتک خوانی استوار است. از آنجاکه مردم باموسیقی ارتباط معیشتی و دایمی داشتند نحوه به کارگیری از آن باعث شده که موسیقی مقامی به صورت موسیقی آوازی ، تصنیف ها موسیقی آئینی ،گوداری یا هراتی وموسیقی سازی .
موسیقی آوازی مازندرانی شامل کتولی پیشنوازی ، کل حال ، آواز امیری ، نجما ، صنم و چاروداری هستند.
کتولی پیشنمازی یا پیش نوازی : کتولی آوازی است که درهنگام کار وهنگام غم و اندوه و حتی شادی خوانده می شود آواز کتولی را با ساز لله وا وسرنا می نوازند و مربوط به شرق مازندران علی آباد کتول است پیش نوازی سازی است بدون کلام و قبل شروع عروسی می نوارند تا اهالی از مکان عروسی باخبر شوند این ملودی را با ساز سرنا و یک یا دو نقاره مینواختن.
موسیقی کل جال: آوازی راکه زنان هنگام پخت و پز درکنار کله می خوانند کله حال می گویند این آواز نیز همانند کتولی با سرنا یا لله وا نواخته می شود.
کله حال همان ملودی آق ننه است این آواز در آخرآوازکتولی به صورت کوتاه ارائه می شود.
آواز امیری : آواز امیری که در زمان قدیم طوری یا طبری نامیده می شده است در ارتباط بانام مازندران است امیر پازواری دوبیتی های عارفانه ، عاشقانه در ستایش حضرت علی (ع) واولاد اوسروده است. این آواز از عشاق دشتی شروع شده و به دستگاه شور فرود می کند.
نجما: یکی دیگر از آوازهای مازندرانی آواز نجماست اشعار این آواز تمامأ فارسی است ملودی نجما دردستگاه شور و از گوشه رهاوی تاثیر پذیرفته است از نظر موسیقیایی با موسیقی فارس و مناطقی از خراسان شباهت دارد آواز نجما همانند آواز امیری فاقد ریتم است و در دستگاه شور ارائه می شود متاسفانه تا بحال شاعر آن مشخص نشده است.
صنم: آواز صنم گاهی حقانی نیز می خوانند این آواز پدیده تفکرات، باورها و برداشت های جدید اجتماعی است مضامین های اجتماعی را نسبت به زندگی اولیه و بدوی نشان می دهد و ملودی آن تاثیر گرفته ملودی مناطق دیگر ایران است.
چارواداری:چاروداری یکی از موسیقی آوازی مازندران است و بیان کننده زندگی پر پیچ و خم چاروداری های مازندران است چاروداروها ، فروشندگان خرده پای گذشته مازندران بوده اند و چه بسا چاروداری همین ملودی در حال سواره وپیاده به صورت آوازی می خوانده است.
تصانیف مازندران(نوعی شعر که با آهنگ موسیقی خوانده می شود.)
بخش دیگری از موسیقی مازندران را تصانیف تشکیل می دهد یکی دیگر از این تصنیف ها سورت یا سورت خانی است.
سورت یا سورت خوانی آوازی است که در رثای نامداران وپهلوانان بیان می کنند سورت خوانی در مازندران به دلیل رشیه تاریخی بازگوکننده مبارزات اجتماعی یا بازگوکننده حماسه ها وشور وشوق و آرمان های مردم مازندران است از تصانیف مازندرانی شامل آق ننه وطالبا می باشد.
آق ننه: مادربزرگ پدری است در ضمن این ملودی را بعضی از هنرمندان مازندرانی کله حال می دانند قدمت این ملودی 50 سال است و در دستگاه شور و آواز دشتی خوانده می شود.
طالبا: یکی دیگراز تصانیف مازندرانی است که ملودی آن معمولأ با اشعار خواهر طالب یا سبتی نساء که در فراق برادر سروده است خوانده می شود طالبا در بعضی از مراسم عزا به جای خواندن موری آهنگ طالب را با همین اشعار می خوانند به خصوص اشخاصی که در غربت مرده باشند.
موسیقی آئینی عبارتند از نوروزخوانی، چاووش خوانی ونواجش( نوازش )می باشد.
نوروزخوانی: ازملودی های کهن به حساب می آید خواندن این آواز از نیمه دوم اسفندماه آغاز و تا دهه نوزدهم به ندرت ادامه درد وبعد از آن مراسم نوروزخانی تمام می شود نوروزخوان اصلی بعد ازحمد وستایش خدا و رسول اکرم وائمه اطهار به وصف خانه واعضای خانواده می پردازد ودر ضمن آن تقاضای انعام وعیدی می کنند.
ملودی نوروز خوانی را معمولأ دردستگاه شور واغلب در دستگاه سه گانه می خوانند وگاهی در حصار چهارگاه هم قابل اجرا می باشد.
چاووش خوانی : چاووش خوانی را با اشعار مختلف به زبان فارسی می خوانند چاووش خوانی برگرفته شده از موسیقی ملی است این آواز که در گذشته بهنگام مسافرت زوار به اماکن مقدسه یا به هنگام مراجعت آنان خوانده می شده در واقع چاووش خوانی سمبلی از درهم آمیختگی سنن موسیقیایی ایرانیان وفلسفه آیین های مذهب شیعه است در حال حاضر این آئین به طورنادر اجرا می شود.
(نواجش یا موری: موری از آوازهای آئینی است که پس از مرگ عزیزان توسط بستگان معمولأ زنان خوانده می شود تقریبأ می شود گفت: نوعی مرثیه مازندرانی است موسیقی آئینی به عنوان تلفیقی از باور داشت ها و سنن ورسوم ، اعیاد، جشن ها ومراسم را بازتاب می دهد .بعضی ها معتقدند که آواز نوازش در ارتباط با دوری فرزندان وگاهی جهت نوازش فرزند کوچک خوانده می شود./س