هوگو دوره دبستان خود را در همان دهکده کوچک به پایان رساند. او در دانشگاه در رشته علوم تجربی فارغ التحصیل شد.
وی علاقهٔ وافری به بیس‌بال داشت. مسائل مذهبی نیز بخشی از علاقه‌های وی را تشکیل می‌دادند. وی همچنین چندین نمایشنامه تئاتر نگاشته است. با وجود تمام علاقه‌اش به ادبیات و هنر در عنفوان جوانی به مسائل سیاسی و نظامی علاقه‌مند شد.
وی در دوران خدمت سربازی‌اش (1982) جنبش انقلاب بولیواری را تأسیس کرد.
تحصیلات خود را در رشتهٔ نظامی زیرشاخهٔ مهندسی نیروهای زمینی به پایان رساند. بیشتر فعالیت‌های خود را در رابطه با عملیات‌های زمینی انجام می‌داد.
وی دو مرتبه ازدواج کرد که هر دو ازدواج به طلاق منجر شد. حاصل ازدواج اولش 3 فرزند بود و در حوالی سال 1992 بار دیگر با مادر چهارمین فرزندش ازدواج کرد، این ازدواج نیز چندان دوام نیاورد و آنها در سال 2003 از یکدیگر جدا شدند.
کشتار و سرکوب خونین معترضین به وضعیت اقتصادی ونزوئلا در فوریهٔ 1998، به‌عنوان سرآغازی برای ورود ونزوئلا به تاریخ مدرن محسوب می‌شود. در تظاهرات معروف به "کازاکزو" مردم به‌نشانه اعتراض به پیروی بی‌‌چون و چرای دولت‌مردان کشور از سیاست‌های دیکته‌شده توسط ایالت متحده، صندوق بین المللی پول و بانک جهانی تظاهراتی گسترده برگزار کردند.
* اولین اقدام به کودتا
هوگو چاوز پس از مشاهدهٔ چنین اتفاقاتی، در سال 1992 سودای تغییری اساسی را در ساختار دولت در سر پروراند. به‌همین منظور کودتایی علیه دولت وقت، به‌سرکردگی "کارلوس اندرس پرس" طراحی کرد اما این اقدام بی‌‌فرجام ماند و چاوز روانه زندان شد.
اقدام وی همچون تلنگری برای هوشیاری مردم ونزوئلا به‌منظور اندیشیدن به اصلاحات محسوب شد. مردم ونزوئلا سودای تغییرات ریشه‌ای را در سر می‌پروراندند تا اینکه در سال 1998 چاوز را به‌عنوان رئیس جمهورشان انتخاب کردند. وی با حمایت جنبش "پنجمین جمهوری" عنوان ریاست جمهوری را به‌دست آورد.
چاوز از طریق این جنبش دنبال انسجام بخشیدن به انقلاب بولیواری با نظریات جدید سوسیالیستی قرن 21 بود. این جنبش بعدها "حزب سوسیالیست متحد ونزوئلا" نامیده شد.
چاوز که از همان دوران خدمت در ارتش سیاست ضدامپریالیستی را پیشه کرده بود به‌محض به‌عهده گرفتن منصب ریاست جمهوری با به‌اجرا در آوردن رؤیاهای دوران خدمت، دست دوستی و یاری به‌سوی کشورهایی همچون ایران، کوبا، برزیل، آرژانتین، بولیوی، اکوادور و نیکاراگوئه دراز کرد.
وی در ژانویهٔ ساله 1999 در مراسم تحلیف برای ساختن کشور به‌سبکی جدید سوگند یاد کرد. وی در آغاز کار به‌صورت جدی سیاست‌های خارجه ونزوئلا را دچار تحولات عظیمی کرد.
پیشتر این کشور به‌عنوان متحد پروپاقرص ایالات متحده شناخته می‌شد. حال با به قدرت رسیدن هوگو چاوز این کشور با رویکردی متفاوت با آمریکا مواجه شد و سیاست‌های ضدامپریالیستی اتخاذ کرد.
وی با ایجاد اصلاحات گسترده در بخش نفتی این کشور، موجب مستحکم‌تر شدن جایگاه این کشور در سازمان‌های مهم جهانی همچون اوپک شد.
وی همچون دورهٔ خدمت سربازی که سودای تغییرات اساسی را در سر می‌پروراند، برای تأسیس سازمان‌های منطقه‌ای همچون آلبا و اوناسورا از هیچ‌گونه تلاشی فروگذار نکرد.
وی در تمام دوران قدرتش تلاش‌های جدی برای کاهش وابستگی اقتصادی و سیاسی به آمریکا را به‌کار گرفت. و به‌منظور دست‌یابی به هدفش که عدم‌وابستگی به آمریکا بود، سعی کرد تا روابطش را با کشورهای بلوک شرق سابق مثل روسیه، بلاروس، اوکراین و همچنین دیگر کشورهای ضدامپریالیستی مانند چین، ایران، لیبی و روسیه افزایش دهد.
وی در تمام دوران قدرتش تغییرات اساسی در سیاست‌های داخلی کشور نیز به‌وجود آورد. در اولین سال به‌روی کار آمدنش موفق شد با انجام رفراندومی قانون اساسی کشور را تغییر دهد. در این راستا تغییرات اساسی در بخش صنعت نفت به‌وجود آورد و نفت این کشور را ملی کرد و دست سرمایه‌داران در این بخش را کوتاه کرد.
این تغییرات به مذاق سرمایه‌داران و برخی از گروه‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی خوش نیامد و در سال 2002 کودتایی ضدچاوز صورت گرفت. ارتش آمریکا این کودتا را پایه‌گذاری کرده بود. اما حمایت مردم از چاوز منجر به نافرجام ماندن این کودتا شد و چاوز به قدرت بازگشت.
در سال 2006 اپوزیسیون چاوز جبهه "وحدت ملی " را ایجاد کرد. با این اقدام سعی در متحد کردن مخالفین وی داشتند. اما چاوز با کسب 62،84% در مقابل 36،90% توانست پیروز میدان انتخابات شود.
یکی از اصلاحات پیشنهاد شده از جانب چاوز اجازه شرکت دوباره در انتخابات ریاست جمهوری بود.
* چاوز و ارتباط با ایران
چاوز در این دوره به استحکام بخشیدن روابط خود با دیگر کشورها پرداخت. ایران یکی از آن کشورها بود. وی از روابط گرمی با محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران برخوردار بود. هر دو رئیس جمهور در مخالفت با امپریالیسم کاملاً اتفاق نظر داشتند.
چاوز روابط دولتش را با دولت ایران بالاخص در زمینه‌های تولید انرژی، و همکاری‌های اقتصادی و صنعتی توسعه داد و چندین مرتبه از ایران بازدید کرد. اولین سفر او در سال 2001 بود که اظهار کرد به ایران آمده است تا "مسیر صلح، عدالت، ثبات، و پیشرفت را برای قرن 21 آماده کند. "محمد خاتمی" نیز سه بار به ونزوئلا سفر کرد. رابطهٔ چاوز با ایران و حمایتش از برنامه هسته‌ای کشورمان موجبات ناراحتی و نارضایتی دولت ایالات متحده را فراهم آورد.
در 28 ژوئیه، روز تولد چاوز، محمود احمدی‌نژاد نشان عالی درجه یک جمهوری اسلامی ایران را "به‌پاس قدرشناسی از چاوز برای اتخاذ مواضع تحسین برانگیز علیه نظام سلطه" به او اعطا کرد. چاوز در دانشگاه تهران متعهد شد که ونزوئلا "همواره و تحت هر شرایطی کنار ایران خواهد ماند" و افزود: "ما همیشه کنار شما و ایران هستیم. مادامی که متحد بمانیم قادر خواهیم بود تا امپریالیسم آمریکا را شکست بدهیم اما به‌محض جدایی، آنها ما را به حاشیه خواهند راند".
در زمان چاوز روابط تجاری ایران و ونزوئلا به‌طور پیوسته افزایش یافت و دو کشور فعالیت‌های اقتصادی مشترکی را در بخش‌های مختلفی از جمله انرژی، کشاورزی، ساخت مسکن، و زیرساخت‌ها آغاز کردند؛ تا دسامبر 2008، ارزش کل پروژه‌های اقتصادی که توسط کارخانه‌های ایرانی در ونزوئلا انجام گرفت به حدود 4 میلیارد دلار رسید.
سیاست ضدسرمایه‌داری چاوز موجب افزایش‌ها و متحدتر شدن مخالفان وی شد. این اتحاد منجر به شکل‌گیری "ائتلاف وحدت دموکراتیک” در سال 2008 شد. این حزب که متشکل از چندین حزب مختلف بود به‌منظور کاهش دادن قدرت و نفوذ چاوز در کشورهای مختلف پایه‌ریزی شد.
* آغاز دوره بیماری
سال 2011 به‌عنوان آغاز دورهٔ بیماری وی تلقی می‌شود. پزشکان تشخیص دادند که او به سرطان لگن خاصره دچار شده است. وی به‌منظور درمان به کوبا سفر کرد.
در بحبوحهٔ این بیماری وی مجبور بود خود را برای انتخابات 7 اکتبر 2007 آماده کند.
"ائتلاف وحدت دموکراتیک" نیز موفق شد برای انتخابات ریاست جمهوری 7 اکتبر، یک کاندیدا به‌نام "انریکه کاپریلس رادونسکی " را معرفی کند.
رقابت شدیدی میان این کاندیدا و چاوز به‌وجود آمد. نتیجهٔ زورآزمایی هر دو کاندیدا پیروزی چاوز بود و وی با کسب 54% آرا یا به‌تعبیری دیگر 8 میلیون و 100 هزار رأی توانست بار دیگر رئیس جمهور ونزوئلا شود. در مقابل، دیگر نامزد انتخاباتی 45% آرا را کسب کرد. لازم به ذکر است که در این انتخابات که به‌گفته تمام ناظران بین المللی با حداقل تخلف انتخاباتی پیگیری شد، 18 میلیون نفر واجد شرایط رأی دادن بودند.
10 ژوئن سال 2011 چاوز متوجه شد که به سرطان لگن خاصره مبتلاست. شایعات در رابطه با بیمار وی با سرعت نور در میان مردم و کشورها پراکنده شد. این شایعات ادامه داشت تا زمانی که وی در ناحیه پا احساس شدید درد پیدا کرد.
فرناندو سوتوس روخاس، یکی از نمایندگان مجلس برای نخستین بار به صورت رسمی سرطان چاوز را تایید کرد.
چاوز به منظور درمان به مدت یک ماه به کوبا سفر کرد. وی پس از سپری کردن این دوره می بایست جراحی‌های دشوار و دوره‌های طاقت فرسای شیمی را پشت سر می گذاشت.
وی سه دوره از این شیمی درمانی‌ها را در کوبا و یک بار در ونزوئلا پشت سر گذاشت.
وی در آخرین سفرش به کوبا در 2012 با مشکلات جدی روبرو شد. اخبارضد و نقیض در رابطه با سلامتی وی همگان را دچار سر در گمی کرد.
یکی از مهمترین جنجال‌ها در رابطه با شرکت وی در مراسم تحلیف بود .
طبق قانون اساسی ونزوئلا رئیس جمهور منتخب می بایست در روز 10 ژانویه در مراسم تحلیف در مجمع ملی شرکت می کرد؛ در غیر اینصورت و در صورت غیبت بر اثر مشکلات جسمی یا روحی و یا مرگ رئیس جمهور منتخب، انتخابات باید مجددا برگزار می شد.
نیکلاس مادورو ، معاون چاوز در رابطه با ماده 233 قانون اساسی گفت:" این ماده در صورتی امکان اجرا شدن دارد که«مرگ، کناره‌گیری یا جابجایی فرد منتخب از جانب دادگاه عالی کشور تایید شده باشد.»
شایعات در رابطه با جانشینی وی نیز بسیارزیاد شده بود.تا جایی که وزیر اطلاعات ونزوئلا در نشستی خبری از مادورو نسبت به تمایل وی برای رئیس جمهور شدن سوال کرده بود. وی نیز به صورت قاطعانه پاسخ داده بود«هرگز به مسئله فکر نکرده ام».
وی همچنین اعلام کرده بود که اگر ناتوانایی جسمی یا ذهنی از جانب گروه پزشکان تایید و به دیوان عالی کشور فرستاده شود، آن زمان می توانیم در این رابطه صحبت کرد؛ اما وی معتقد بود که هیچ یک از اتفاقات نیفتاده است.
مخالفین چاوز به کررات خواستار انتخابات مجدد شده بودند. "دیوسدادو کابلو"، رئیس مجمع ملی ونزوئلا نیز از خواسته مخالفان چاوز برای برگزاری مجدد انتخابات ظرف یک ماه پس از تاریخ مقرر خبر داده و گفته بود: «آنها کاملا در اشتباه هستند. این اتفاق هرگز نخواهد افتاد. چاوز رئیس جمهور باقی خواهد ماند، زیرا او در قلب مردم ونزوئلا جای دارد.»
مادورو نیز از به تعویق افتادن مراسم تحلیف خبر داده بود.
شایعات در رابطه با جانشینی وی نیز بسیارزیاد شده بود؛ تا جایی که وزیر اطلاعات ونزوئلا در نشستی خبری از مادورو نسبت به تمایل وی برای رئیس جمهور شدن، سوال کرده بود. وی نیز به صورت قاطعانه پاسخ داده بود" هرگز به مسئله فکر نکرده ام".
در همین میان که شهروندان ونزئلا و خانواده چاوز در اضطراب و نگرانی به سر می‌بردند، مقامات امریکایی سخن از برگزاری انتخابات مجدد در ونزوئلا به میان آوردند.
مقامات ونزوئلا نیز دخالت کاخ سفید در امور داخلی ونزوئلا را به شدت سرکوب کردند.
پس از آنکه چاوز پس از قریب به دو ماه ونیم به ونزوئلا بازگشت اخبار منتشر شده در رابطه با وضعیت تنفسی وی بسیار وخیم اعلام شده بود.
سرانجام هوگو چاوز، رهبر بولیواری و سوسیالیستی ونزوئلا 5 مارس و در سن 58 سالگی، در بیمارستان نظامی کاراکاس، پایتخت ونزوئلا دار فانی را وداع گفت.