به گزارش گروه استان هاي باشگاه خبرنگاران ، آب انبار شش بادگیری برای شهرهای کویری همچون یزد ارزش آب بیش از هر جای دیگر احساس می شود. در این شهر بیش از ۷۵ آب انبار وجود دارد که یکی از معروف ترین آنها آب انبار شش بادگیر است.
در اين گزارش آمده است : قدمت حمام خان یا "گرمخانه نور” به سال ۱۲۱۲ ه. ق. برمیگردد که در تاریخ ۱۲۴۲ ه. ق. مورد تجدید بنا و تزئینات قرار گرفته است. تزئینات حمام خان بسیار ساده بوده بطوریکه مهمترین تزئین آن نقاشیهای بخش شاه نشین می باشد. مساحت حمام ۱۱۷۰ متر مربع و زیر بنای آن ۹۰۰ متر مربع می باشد. ساخت بازار خان به زمان ناصرالدین شاه قاجار بر میگردد. ساختار متفاوت موجود در آن حکایت از ساخت تدریجی این بازار دارد.
گفتني است : آتشکده زرتشتیان در خیابان آیت الله کاشانی واقع گردیده و شامل ساختمان و باغ زیبایی است که در قرن اخیر ساخته شده است. در این محل آتش مقدس که برای زرتشتیان محترم می باشد نگهداری و از آن مراقبت می شود. ساختمان اصلی در وسط حیاط قرار دارد و آنرا درختانی همیشه سبز احاطه کرده اند. حوضی مدور و بزرگ در محور ورودی بنا به آن زیبایی خاصی بخشیده است.
شايان ذکر است : دخمه زرتشتیان در انتهای جنوبی شهر یزد در حوالی منطقه صفائیه در بالای تپه ای نسبتا مرتفع قرار دارد. در این محل دو دخمه وجود دارد که یکی قدیمی تر بنام هانجکی هاتریا (زرتشتی هندی الاصل) و دیگری که جدیدتر می باشد به نام گلستان معروف است. در وسط این دو دخمه چاله ای سنگی وجود دارد که زرتشتیان مردگان خود را در آن قرار می داده اند. دخمه گلستان دارای قطر ۲۵ متر و ارتفاع دیوار از سطح تپه ۶ متر است و دخمه هانجکی دارای قطر ۱۵ متر می باشد.
مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه)
لازم به ذکر است : این خانه نمونه در حدود یکصد و بیست سال قبل در یکی از بازارهای مهم شهر ساخته شده و متعلق به ملک التجار بوده است. مدخل خانه به اسلوب روزگار خود دارای کوچه ای دراز و باریک و با دیوارهای بسیار بلند است. نقاشی اتاقهای این خانه، کار یک نقاش شیرازی است که از حیث اسلوب کاملا با نقاشی های عمارت نارنجستان شیراز همسان است. این خانه در حال حاضر تبدیل به مهمانسرای سنتی به نام مهمانسرای سنتی ملک التجار (هتل سنتی ملک التجار) شده است.
شايان ذکر است : این بقعه مشتمل بر دوازده گنبد منفرد در سال ۴۲۹ ه. ق. به دستور ابو سعید و ابو یعقوب از امرای علاء الدوله فرامرز ساخته شد. در این بقعه کتیبه ای به خط کوفی بالای سردر که در حاشیه ای از نقوش گُل و بوته قرار دارد و سنگ قبر فخرالدین اسفنجردی از مشایخ بزرگ قرن هشتم که در محراب نصب است توجه بینندگان را به خود جلب می کند.
در اين گزارش آمده است : این بنا در سال ۷۲۵ ه. ق. بنا نهاده شده و محل دفن سید رکن الدین محمد قاضی می باشد. این بنا دارای گنبد، گچ بری های خطوط اسلیمی داخل ایوان بلند و مقرنس های چهار گوشه بنا و محراب بلند می باشد. در داخل بقعه آثار تزئینات آجر کاری و خطوط کوفی و نستعلیق بر دیوارها و حتی در قسمت سقف که با آب رنگ نقاشی شده است به چشم می خورد.
اين گزارش مي افزايد : این مسجد که کاروانسرایی مخروبه بوده، توسط امیر معین الدین اشرف بنا گردید. منار گلی مزین به کاشی با خطوط و نقوش هندسی، قفسه ای چوبی در بالای منار، کتیبه خط ثلث بر کاشی معرق در سه طرف سردر، در کنده کاری دو لنگه ای، کاشی های شش ضلعی فیروزه ای و آبی با حاشیه های سیاه و سفید مرسوم قرن نهم هجری در بدنه محراب و طاق نمای محراب با گچ کاری مقرنس از ویژگی های مهم این مسجد به شمار می رود.
امیر جلال الدین چخماق از سرداران و امرا شاهرخ تیموری و حاکم یزد با همکاری همسر خود فاطمه خاتون در جهت آبادانی یزد مجموعه ای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق را بنیان نهاده است. سنگ نصب شده در کریاس مسجد به طرف میدان، شبکه های ظریف از کاشی های معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با تاقنمای مقرنس کاری و… این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است.
در پايان اين گزارش آمده است : مسجد جامع یزد یکی از با ارزشترین میراث های تاریخی هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی موجود در شهر یزد است. بانی ساختمان اصلی مسجد را علاءالدوله گرشاسب آل بویه در قرن ششم هجری قمری می دانند، ولی مسجد کنونی مربوط به آل مظفر و تیموریان قرن هشتم و نهم هجری است. از امتیازات هنری و معماری این مسجد می توان قدرت و استواری کاشیکاری های نفیس و جالب و سردر بلند آن اشاره کرد/ک