به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران تبریز ، یکی از این ابزارهای معنوی و مردمی موسیقی و مکتب های شعری است، که خواسته ها، احساسات و عواطف مردمان را در خود منعکس و حتی نوع آب و هوای منطقه و ویژگی های حکومت و خوشی و ناخوشی های زمانه را با خود به یدک کشیده و به عنوان بخشی از تاریخ غیر قابل تحریف به خود منتقل می نماید.
در منطقه آذربایجان و قره داغ نیز موسیقی و ادبیات "عاشیقی" به عنوان پلی بین گذشته و آینده ضمن تجربه تلخ و شیرین زمانه با پشت سر نهادن تاریخ پرفراز و نشیب خود، همچنان مضمون دینی-مذهبی، آزادگی، پهلوانی، احسان، انفاق، توسل به حضرت حق، محبت و ... را با زبان موسیقی و شعر چنان در جان و دل نهادینه می کند که هرگز زوالی برآن وارد نمی شود.
عاشیق یعنی عشق و محبت، دوستی و صداقت؛ موسیقی عاشیقی نمونه ای کامل از حمایت متقابل مردم و هنر از همدیگر است؛ امروزه این میراث ارزشمند فرهنگی به دلیل ریشه های هنری و اعتقادی و فرهنگی خود، وارد باورها و زندگی مردم شده است. این نوع موسیقی به دلیل قرابت های فرهنگی و اعتقادی، در میان افراد سینه به سینه نقل شده و اضافه شدن اشعار و نکات حکمت آموز و معنوی نیز بر غنای آن افزوده است.
عاشیق‌ها نوازندگان و آواز خوانانی هستند که از گذشته های دور در ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه و دیگر کشورهای حوزه قفقاز سر برآورده و با عشقی پایان ناپذیر دل های هنر دوستان جهان را تسخیر کردند. آشیق‌های آذربایجان وارث یکی از غنی‌ترین بخش‌های ادبیات و فرهنگ شفاهی دنیا هستند. محیط عاشیق های تبریز و قره داغ امروزه نیز مثل گذشته از ریشه دار ترین، پربرکت ترین، و توانمند ترین محیط های آداب و سنن عاشیقی است. مناطق عاشیقی قره داغ و تبریز از نقطه نظر ادبیات و فرهنگ، آداب و سنن عاشیقی با تمامی خصوصیاتش در تمامی انواع و اقسام آن آثار کاملی به وجود آورده و می توان گفت در دنیای ادبیات عاشیقی و آداب و سنن آن نقش محوری و مرکزیت را داراست.
خیلی از عاشیق های بزرگ دنیای ترک در این مناطق عاشیقی را فرا گرفته، هنرنمایی کرده و با افزایش غنای آن به عاشقان هنر عاشیقی منتقل کرده اند.
در فرهنگ و هنر عاشیقی ترک ها قدیمی ترین آثار موجود متعلق به قدیمی ترین عاشیق، عاشیق قربانی می باشد. عاشیق قربانی در روستای "ویریلی" آذربایجان ایران به دنیا آمده، او در قرن 15- 16 می زیسته است. همچنین از عاشیق های معروف آذربایجان می توان به ساری عاشیق و عاشیق عباس توفارقانلی در قرن 17 ، تیکمه داشلی خسته قاسیم - مشکین لی محمد- عاشیق نعمت- عاشیق قریب-گرگرلی عاشیق محمد- مرندلی عاشیق محمد و عاشیق تقی قرن 18 ،عاشیق جعفر و عاشیق مسکین اسد قرن 19، عاشیق نجف بینیسلی اواخر قرن 19 و اوایل قرن بیستم ، عاشق قشم جعفری – عاشیق حسین جوان- عاشیق حسین نامی ور- عاشیق پولاد- عاشیق اسفندیار- عاشیق خیرالله- عاشیق علی فیض الهی وحید- آشیق جبرائیل دانش- آشیق عزیز شهنازی- آشیق عبدلله نوری قرن بیستم و عاشیق حسن اسکندری- عاشیق عبادیان- عاشیق حسین جان- عاشیق ولی عبدی – عاشیق جبرائیل محمدی – عاشیق جعفر ابراهیمی- عاشیق چنگیز مهدی پور- عاشیق یدالله شکیبی- عاشیق چنگیز بی ریا- عاشیق علی عبادی قره خانلی- عاشیق جبرائیل خلیل و به دهها عاشیق و شاعر دیگر در قرن معاصر اشاره کرد که هنر و ادبیات عاشیقی را ادامه می دهند. در حال حاضر شمار عاشیق ها در این مناطق به بیش از 500نفر می رسد.
قسمت اعظمی از فرهنگ عاشیقی ترک ها را حکایت ها و داستان هایی تشکیل می دهند که آشیقها تصنیف می کنند، در سابقه ادبی محیط عاشیق های تبریز قره داغ بیش از 50 داستان و حکایت وجود دارد که از این میان می توان به عباس گولگز، عاشیق قریب، قریب شاه صنم، اصلی کرم، لیلی مجنون، محمود گل اندام، خسته قاسیم و سرخوش و محبوب اشاره کرد.
در فرهنگ عاشیقی دنیای ترک 288 آهنگ یا "ماهنی " وجود دارد که از این تعداد حدود 80 ماهنی عموما مشترک در بین عاشیق ها بوده و بقیه به صورت مستقل به مناطق مختلف اختصاص دارد. به طوری که منطقه قره داغ بیش از 24 ماهنی مخصوص دارد.
دربطن هنر وفرهنگ عاشیقی تبریز قره داغ قهرمانی ترکها، ظرافت تمامی آداب و رسوم، فهم و شعور و ذکاوت زندگی اجتماعی حاکمان اصیل ترکان اوغوز، نصایع حکما و دانشمندان خاقان، قهرمانی شاه اسماعیل، جوانمردی ستارخان، نبوغ و درایت شیخ محمد خیابانی، خلاصه روح فرهنگ و تاریخ و تمدن ترکان قابل مشاهده است. در کنار این ها می توان عناصر مهم فرهنگ ایرانی آذربایجانی، دین و معرفت، عشق حضرت محمد و معصومین، آداب رسوم تصوف و طریقت و نفس های الهی را احساس نمود.
خسته قاسیم، ملاپناه، ملا جوما و دیگران با تحصیل در مدارس دینی و افزودن این اندوخته ها به سرمایه عظیم علمی و فرهنگی عاشیقی، گنجینه ادبیات عاشیقی را غنا بخشیده و همچنین ده ها عاشیق را که از این مدارس به دور بوده اند را به سمت دین گرایی در صنعت عاشیقی کشانده اند.
با توجه به قدرت و غنای وصف ناپذیر ادبیات عاشیقی می توان برای ارج نهادن به این مکتب و معرفی ادبیات عاشیقی ضمن ارتقاء سطح کیفی برنامه های رادیویی، مردم را هم از توانمندی های معنوی خودمان آگاه سازیم ./س