آشنایی با تاریخچه کپی‌رایت

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران بجنورد،

سال 1886 در شهر برن، پیمانی به نام پیمان برن بین کشورهای پادشاهی منعقد شد و بر طبق آن کشورهای عضو پذیرفتندحق قانونی مالکیت یک اثر را در تمام کشورها رعایت کنند.

قبل از آن، حقوق قانونی یک اثر در کشور خودش رعایت می‌شد و نویسنده در خارج از کشور فاقد حق قانونی بود.

پیمان برن تا کنون بارها مورد تجدید نظر قرارگرفته و از سال 1967 مدیریت آن برعهده سازمان جهانی مالکیت فکری یا WIPO قرار گرفته است.

کپی‌رایت نوعی حفاظت قانونی از آثار چاپ شده و چاپ نشده ادبی، علمی و هنری است. این آثار به هر صورت که عرضه شده باشند، در حالی که دارای ماهیتی قابل درک باشند -دیده، شنیده یا لمس شوند- شامل این حمایت خواهند بود. اگر اثر مقاله، نمایشنامه، ترانه، کد HTML یا گرافیک کامپیوتری که قابل ثبت بر کاغذ، نوار کاست، CD یا هارد درایو کامپیوتر باشد، شامل قانون کپی‌رایت می‌شود.

این قانون به خالق اثر اجازه می‌دهد تا از حقوق انحصاری تکثیر، اقتباس در شیوه بیان نو (به فیلم تبدیل کردن یک رمان)، پخش و نمایش عمومی اثر استفاده کند. انحصاری به این معنا است که تنها خالق اثر، نه کسی که به نحوی به اثر دسترسی دارد، می‌تواند از این حقوق استفاده کند.

قانون کپی‌رایت یا حق‌مؤلف از زمانی که اثر در شکلی ملموس به وجود بیاید، شامل می‌شود. از آنجایی که خالق اثر با گذشت زمان، کار خود را تصحیح، تکمیل یا دوباره‌نویسی می‌کند، تمام تاریخ‌های ثبت شده زمان خلق اثر را در دوره‌های مختلف مشخص می‌کنند و این نشان‌دهنده زمان پایان گرفتن کپی‌رایت نیست.

تاریخ انقضای کپی‌رایت، بر اساس پیمان برن، حداقل شامل طول حیات خالق آن و 50 سال پس از مرگ او پیش‌بینی شده است. این مقدار زمان شامل تمام کشورهای عضو در پیمان برن می‌شود و هر کشور می‌تواند زمان بیشتری برای قابل اجرا بودن حق‌مؤلف قائل شود اما این زمان نمی‌تواند از مقدار تعیین شده در پیمان کمتر باشد. گاهی اوقات در طی یک وصیت رسمی حقوق یک اثر به بازماندگان صاحب آن تعلق می‌گیرد که البته باید به تایید رسمی رسیده باشد.

در سال 1994 در موافقتنامه اوروگوئه در زمینه کپی‌رایت تصریح شده که اعضا باید مقررات اساسی کنوانسیون برن را (تجدیدنظر شده در سال 1971) در زمینه حمایت از آثار ادبی و هنری بپذیرند. در این موافقتنامه، کپی‌رایت به برنامه‌های کامپیوتری نیز تعمیم داده و مقرر شد که این برنامه‌ها همچون آثار ادبی و هنری مورد حمایت قرارگیرند. همچنین طبق این مقررات صاحبان آثار مجازند از اجاره آثار خود به عموم جلوگیری به عمل آورند.

در این موافقتنامه مکانیسمی برای برخورد با کشورهایی که به تعهدات خود در زمینه حمایت از مالکیت معنوی عمل نمی‌کنند، پیش‌بینی شد و بر اساس آن در اغلب کشورهای جهان، نقض کپی‌رایت از سوی اشخاص حقیقی یا حقوقی با مجازات‌های سنگینی همراه است./س