بند دره، بزرگترین بند کوهستانی بیرجند است که در سال 1294 هجری قمری روی یکی از دره های کوه باقران احداث شده است. وسعت دریاچه بند دره در حدود سه هکتار است.
قدمت این سد به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه می‌رسد. این بند چون آب آن از دره بالا و پایین عبور می‌کند به این اسم مشهور گشته است.
بنای این سد با پیروی از شیارهای واقع در کوه و در مناسب‌ترین قسمت دره پایین روی طبقات رسوبی کف رودخانه بنا شده است.
با وجود گذشت چند قرن همچنان عظمت و بقای خود را حفظ کرده و مصالح به کار رفته در آن شامل آجر، سنگ و ملات آهک و ساروج و نمای بیرونی آن از آجر است. ارتفاع دیوار بند از کف دره حدود 15 متر طول و 35 متر عرض دارد که بین 3 تا 5 متر متغیر است. ارتفاع تنوره بند از بالای مجرای تخلیه بند تا تاج آن حدود 32 متر است.
در نمای شمالی بند و در دو طرف تنوره آن دو پشت بند تعبیه شده که باعث استحکام بیشتر آن شده اند. روی دیواره بند و در کنار صخره شرقی آن سرریزی وجود دارد که مازاد آب از آن بیرون می ریزد و از فشار آب به دیواره بند می کاهد. عرض این سرریز 3 متر و عمق آن نیم متر است.
بند دره تاکنون چندین بار مرمت و بازسازی شده است و همچنان کارایی خود را به عنوان تامین آب آشامیدنی از طریق تقویت آب سفره های زیرزمینی حفظ کرده است.
در مسیر آب رودخانه فصلی بند دره آبادی های آروشه، دزگ و نوک ده بالا قرار دارند. رودخانه مورد نظر در مسیر حرکت خود نقاط زیبا و خوش آب و هوایی را به وجود آورده است که از مهمترین تفرج گاه های شهر بیرجند محسوب می شوند.
این منطقه حدود 150 هکتار وسعت دارد، که از انتهای خیابان های مدرس و پاسداران بیرجند شروع و به ارتفاعات ختم می شود. از ویژگی های اقلیمی آن می توان آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی و همچنین متوسط دمای 20 درجه سانتی گراد را ذکر کرد.
آبگیری این بند در فصول زمستان و بهار چشم اندازهای طبیعی بسیار جالبی را در منطقه ایجاد کرده است. شرکت سرمایه گذار منطقه نمونه گردشگری بند دره در حال احداث هتل 5 ستاره در آن است و رستوران، شهربازی، کافی شاپ، سفره خانه، پیست های ورزشی، مسیرهای کوه نوردی از زمینه هایی است که برای سرمایه گذاری در آن پیش بینی شده است.
در حال حاضر علاوه بر این که از این منطقه برای برگزاری راهپیمایی های ورزشی و کوهنوردی استفاده می شود، در ایام مختلف سال نیز خانواده های بیرجندی و مسافرانی که به این شهر می آیند برای گذراندن لحظاتی خوش در دامن طبیعت و بهره گیری از مواهب الهی از آن استفاده می کنند.
وسعت دریاچه بند دره در حدود سه هکتار است. در ساخت این بند از مصالحى همچون آجر، سنگ و ملات آهک و ساروج استفاده شده و نماى بیرونى آن از آجر است. آب دریاچه بند دره از نزولات جوى تامین مى شود و در بدنه بند،و در کنار صخره شرقى آن سرریزى تعبیه شدهاست، که مازاد آب بند از طریق آن به بیرون مى ریزد و به مصرف کشاورزى مى رسد.
به جز بند دره دو بند دیگر به نامهاى بند امیر شاه و بند النگ (چارده) در همین رشته کوه وجود دارد که از آثار دوران قاجاریه هستند.این بندها علاوه بر اهمیت تاریخى از قابلیتهاى تفرجگاهى نیز برخوردارند.
بند دره در سال 1381 از سوی سازمان میراث فرهنگی با شماره 4816 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید./س