به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران تبریز، تراب محمدي افزود: آیین ها و رسوم مردم آذربایجان شرقی از ديرباز با رویدادهای طبیعی وکیهانی همراه بوده و با توجه به طلوع و غروب ستارگان، حرکات خورشید، ماه و دیگر اجسام سماوی سنجيده مي شدند.
محمدي مهمترین شاخص این دانش و گاهشمار را باورها و اعتقاداتی دانست که مردم با آنها عجین شده اند و افزود: در گذشته مردم بر اساس این تقویم، برنامه ریزی فعالیت های اقتصادی و فرهنگی خود را انجام مي دادند.
وي بیشتر رسوم و آداب محلی را بر اساس همين گاهشماردانست و تشريح كرد: در اين تقويم، هنگامی که فصل بهار شروع می شود، روز 25 فروردین (در تقویم محلی نیسان)، مردم در تمام نقاط آذربایجان شرقی منتظر آمدن باران می مانند.
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يادآور شد: در آذربايجان شرقی گاهشماري و حساب و کتاب سال، ماه و ايام در ميان روستائيان مرتبط با نوع معيشت ايشان اعم از کشاورزي، دامداري و شرايط اقليمي است که دانش و تجربه انساني نيز در اين زمينه دخيل بوده است.
محمدي با اشاره به اينكه اين گاهشماری نيز همچون ساير تقويم ها بر چهار فصل سه ماهه متکی است و هریک از فصول و ماهها نام خاصی برای خود دارند، اظهار داشت: فصل ها در اين زبان به ترتيب ياز (بهار)، ياي (تابستان)، پائیز (پاييز) و قئش (زمستان) ناميده مي شوند.
وي افزود: هر يک از ماه ها نيز در ميان مردم تقسيماتي همچون چهار روز اول فروردين (به نماد چهار فصل سال و بر اساس در نظر گرفتن شرايط جوي) و ده روزه يا دهليزه (ده روز اول فروردين) دارند كه طي اين ايام هوا رو به سردي مي گرايد.
محمدي تشريح كرد: «گئچي قيران» (سرماي اواسط ارديبهشت که موجب مرگ و مير بز ها مي شود)، «يايين قيخ بئشي» (چهل و پنجم تابستان و اوج گرما(، «قويروق دوغدي»، «کَلوَز»، چله کوچک وچله بزرگ، چار چار، اوغري نفس و دوغري نفس نيز از ديگر تقسيمات و روزهاي اين تقويم هستند.
اين مقام مسئول هر يک از اين ايام و ماه ها را ضمن داشتن معاني و مفاهيم خاص، داراي داستان ها، باورها و اعتقاداتي نيز در بين مردم عنوان كرد و گفت: در آذربايجان شرقي، ماه‌های قمری را «ملت آیلاری» (ماه هاي ملت) و ماه‌های شمسی را «دولت آیلاری» (ماه هاي دولتي) مي خواندند.
محمدي يادآور شد: در روستاها بیشتر تقویم زراعی و دامداری كه یك نوع تقویم محلی نشات گرفته از فصول و شرایط جوی بوده، كاربرد دارد كه در گذشته معمولا افراد با سواد و قرآن خوانها تقویمنامه هجری و قمری را به مردم یاد میدادند.
وي با تاكيد بر اينكه این نوع گاهشماری در اغلب نقاط آذربایجان شرقی با تفاوت بسيار کم مرسوم بوده است، تصريح كرد: هرچند در دو سه دهه اخیر گاهشماری های محلی جای خود را به تقویم رسمی داده اند اما در نقاط عشایری و روستایی کم و بیش این میراث معنوی همچنان دایر است.
محمدي با بيان اينكه هنوز گاهشماری محلی در زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم تاثیر قابل ملاحظه ای دارد، اظهار داشت: با ثبت ملي اين آيين، اقدامات و راهـكارهاي حفـاظتي همچون مستند‌سازي، تحقيق، حفظ وضع موجود، حمايت، ترويج، ارتقاء و احياء در رابطه با «گاه شماري محلي آذربايجان شرقي» انجام خواهد گرفت. /س