به گزارش گروه استانهای باشگاه خبرنگاران ، محرم زینال زاده، یدالله صمدی، حسن محمدزاده و غلامرضا عزیزی سینماگرانی از این استان که سابقه همکاری با سینماگران بزرگ کشور و درخشش در میادین مهم ملی را دارند دوره‌ای را در دهه 60 پایه گذاری کردند که به دوران طلایی سینمای استان مشهور است. دوره‌ای که با ورود به دهه 70 در سراشیبی افول افتاد تا نهایتاً اواسط این دهه برای همیشه از نظرها محو شد.
اگر بشود روند فیلمسازی سینماگران استان را با نموداری رسم کرد، 3 نقطه عطف را می‌توان برای آن در نظر گرفت که عبارت است از حمایت 3 ضلع دولت، بخش خصوصی و بخش تعاونی که دوران حمایت بخش دولتی و به طور مشخص بنیاد مستضعفان از سینما اوج درخشش فیلم‌های تولیدی این استان در سینمای کشور است.
«حسن محمدزاده» کارگردان نام آشنای ارومیه‌ای که 2 فیلم مستند 16 میلیمتری را در کارنامه هنری قبل از انقلابش داشت، سال 62 با ساخت فیلم موفق «حصار» نام این شهر و این استان را نخستین بار در عالم هنر کشور طنین انداز می‌کند.
این فیلم با سرمایه گذاری بخش بنیاد مستضعفان و به صورت 16 میلیمتری ساخته شد و سپس برای نمایش با کیفیت تر نسخه 35 میلیمتری آن هم تهیه شد. محمدزاده در این فیلم بازیگرانی چون احمد مظلومی، یوسف صمدزاده، مرتضی نجفی و جیران شریف را به بازی گرفته بود.
محمدزاده یک سال بعد، دومین فیلم بلند خود یعنی «مترسک» را بازهم با حمایت بنیاد جلوی دوربین برد. فیلمی که تحسین بسیاری از سینماگران و منتقدان آن سال را برانگیخت. مترسک در سال 63 عنوان برترین فیلم سومین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد، ضمن اینکه جیران شریف به جهت ایفای نقش فوق العاده‌اش توانست برنده جایزه بهترین بازیگر زن این جشنواره نیز بشود. این فیلم در بخش بازیگر نقش دوم نیز حائز دیپلم افتخار برای محمدرضا مرسلی شد تا دوران طلایی سینمای استان با درخشش این فیلم و کارگردان نام آشنایش آغاز شود. مرحوم هادی اسلامی، جیران شریف، محمدرضا مرسلی، فخری خوروش، حسین کسبیان، احمد مظلومی و غلامرضا عزیزی بازیگران دومین فیلم حسن محمدزاده بودند.
موفقیت مترسک باعث شد تا عزم بنیاد مستضعفان برای حمایت از سینمای استان بیش از پیش جزم شود. این بار این بنگاه اقتصادی سراغ یدالله صمدی دیگر کارگردان نام آشنای ارومیه‌ای رفت. صمدی در سال 64 فیلم تحسین شده«اتوبوس» را با نویسندگی داریوش فرهنگ و بازی درخشان مرحوم هادی اسلامی جلوی دوربین برد.
این فیلم نیز جوایز متعدد جشنواره چهارم فجر را ربود به طوری که لوح زرین بهترین کارگردانی به یدالله صمدی رسید، جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد به مرحوم هادی اسلامی و حسین زندباف بهترین تدوین گر شناخته شد. ضمن اینکه مرحوم بابک بیات به سبب ساخت موسیقی متن فیلم، جایزه اول این بخش را از آن خود کرد.
علاوه بر اسلامی، بازی حمید طاعتی، مرتضی احمدی، غلامرضا عزیزی، خسرو دستگیر و بهمن حاتمی از نقش آفرینی‌های به یادماندنی این بازیگران در فیلم اتوبوس است.
بنیاد مستضعفان 2 سال بعد هم برای ساخت فیلم «ایستگاه» به یدالله صمدی اعتماد کرد و این فیلم خوش ساخت گرچه مورد بی مهری داوران جشنواره ششم فجر قرار گرفت اما توانست به عنوان فیلم برگزیده منتقدان و نویسندگان سینمایی آن سال انتخاب شود.
نگاهی به ترکیب بازیگرانی چون پرویز پورحسینی، گلچهره سجادیه، اصغر زمانی و خسرو دستگیر، نشان دهنده کیفیت بالای این فیلم است. فیلمی که یکی از تاثیرگذارترین و البته جریان ساز آثار ژانر تریلر روانشناختی ایران در سال 66 شناخته شد.
با موفقیت‌های پیاپی فیلم‌های تولید شده با حمایت دولتی، بخش خصوصی نیز دست به جیب شد تا در چندین پروژه سینمایی سرمایه گذاری کند.
حسن محمدزاده همزمان با ساخت فیلم «ایستگاه» صمدی، فیلم «گل مریم» را با مشارکت بخش خصوصی و با گلچینی از بازیگران نامدار آن زمان یعنی افسانه بایگان، مجید مظفری، مهین شهابی، شهلا ریاحی، بهمن احمری، پورانداخت مهیمن، منیژه دلدارگلچین و خسرو دستگیر تولید کرد.
کارگردان پرکار آن سال‌های کشور، چهارمین اثر بلندش را با نویسندگی کیومرث پوراحمد کلید زد. «شکوه زندگی» فیلمی که مناف ایران پناه، پروانه معصومی، مهری مهرنیا، محمدقاسم ذوالقدر و احمد مظلومی در آن ایفای نقش داشتند دومین ساخته این کارگردان در سال 66 بود که بازهم حمایت مالی بخش خصوصی را پشت سرش داشت.
بعد از رونق سینمای آذربایجان‌غربی در کشور، رغبت بخش خصوصی برای سرمایه گذاری روی تولیدات هنری این استان بیشتر و بیشتر شد. فیلم «ساوالان» یدالله صمدی در سال 68 و با بازی مجید مظفری، فردوس کاویانی، جمال ذوالقدر و فاطمه صادقی و فیلم «ملک خاتون» حسن محمدزاده در سال 69 با بازی درخشان پروانه معصومی از فیلم‌های موفق اواخر دهه شصت اند.
صمدی یک فیلم حماسه‌ای داستانی در سال 72 به نام «دمرل» هم ساخت که با اینکه موفقیت نسبی در گیشه‌ها به دست آورد اما حسن ختامی بود بر دوران طلایی سینمای او و دیگر همقطارانش.
با شروع دهه 70، بخش تعاونی نیز با تسهیلات دولتی وارد حوزه فیلمسازی می شود. شکست سنگین «زندان دیو» حسن محمدزاده که مشکلاتی نیز برایش به ارمغان آورد شروع این دوره تاریک و به حاشیه رفتن این فیلمساز بزرگ بود.
سینمای دهه 70 استان همسو با جریان اکشن سازی سینمای کشور، به تولیدات حادثه‌ای و اکشن روی آورد.
«ناصر مهدی پور» برای ساخت گل‌ها و گلوله‌ها در سال 70 جمشید هاشم پور و چنگیز وثوقی را جلوی دوربین برد و امیر قویدل در سال 71 فیلم خوب بندر مه آلود را تولید کرد. فیلمی که به علت همزمانی اکرانش با فوتبال جام ملت‌های آسیا دیده نشد و ورشکستگی عوامل تهیه‌اش را باعث شد.
«رویای نیمه شب تابستان» داریوش مودبیان که در سال 73 تولید می‌شود نیز بازی اکبر عبدی، خسرو دستگیر و منوچهر حامدی را به همراه دارد و نهایتاً فیلم قابل توجهی که در این دهه تولید شد «آی پارا» بود به ساخته محرم زینال زاده در سال 77.
یک فیلم دیگر شکست خورده مربوط به دهه 70 در استان هست که علی شاه حاتمی آن را ساخته و بازیگرانی چون جمشید هاشم پور و محمود پاک نیت را جلوی دوربین برد. فیلمی که علی رغم وجود استعدادهای هنری زیاد، هیچکدام از بازیگران آن به جهت مخالفت کارگردان، بومی نبودند. «لاک پشت» فیلمی بود که با حمایت مالی اداره کل زندان‌ها ساخته شد و روی پرده توفیقی بدست نیاورد.
به گواه اتفاقات روی داده در هنر هفتم آذربایجان‌غربی، ورود بخش خصوصی در اوایل دهه 70 باعث رکود مشهود سینمای این استان شد. رکودی که با گذشت نزدیک به دو دهه، انگیزه فیلمسازان را برای خلق آثاری بهتر و درخور نام و آوازه سینمای استان کمرنگ کرده است.
«بهمن حاتمی»، بازیگر قدیمی و پیشکسوت ارومیه‌ای که متعلق به نسل طلایی سینماگران استان نیز هست در این خصوص معتقد است: فیلم‌های بخش دولتی و خصوصی به علت صرف هزینه هدف دار آنها بود اما در فیلم‌های تعاونی چنین چیزی نبود و البته در آن بیش از توجه به ابعاد فنی به بازگشت سرمایه فکر می‌شد که نتیجه آن ضعف در ساختار و ورشکستگی بود.
وی دلیل بی انگیزگی کارگردانان را برای تکرار روزهای خوش گذشته این گونه تعبیر می‌کند: شکست فیلم‌های اوایل دهه 70 باعث شد دیگر رغبتی برای ساخت فیلم در استان نباشد. همچنین امروزه ساخت فیلم‌ها هزینه بر شده است. اگر زمانی یک فیلم مثل «بندر مه آلود» با 5 میلیون تومان ساخته می‌شد امروز هزینه آن چند صد میلیون تومان است و اگر به درستی مدیریت نشود، تاخیر یک روزه می تواند چندین میلیون تومان برای تهیه کننده ضرر داشته باشد به همین خاطر دیگر چندان توجهی به ساخت فیلم در این استان وجود ندارد.
«حسن محمدزاده» کارگردان بنام ارومیه‌ای که دارای مدرک لیسانس هنر از دانشگاه کلمبیا و فوق لیسانس رشته سینما و هنرهای زیبا از انستیتوی هنر شیکاگو است و تاکنون نیز موفق به دریافت 3جایزه از سومین جشنواره فیلم فجر شده است، در رابطه با شرایط فعلی سینمای استان و تولیدات آن اظهار می‌کند: مقصر اصلی مسئولان فرهنگی وقت استان بودند که به فعالیت گروهی از افراد در قالب تعاونی‌های سینمایی مهر تائید زد و تعاون هم بر مبنای همان مهر، آنها را به بانک معرفی کرد و بانک‌ها هم که کارشناس سینمایی نداشتند، بدون تحقیق کافی به همه آنها وام دادند. اکنون این اعتماد از بین رفته است و بانک‌ها دیگر به فیلم و سینما وام نمی‌دهند. معتقدند اگر به کارخانه ملامین سازی وام بدهند، بهتر از دادن وام به ساخت فیلم است! گروه‌های غیرحرفه‌ای که نباید وارد این کار می‌شدند، شروع به کار کردند. برخی فیلم‌ها هم در نیمه راه پولشان تمام شد!
وی اضافه می کند: کار ما فقط تولید فیلم سینمایی نبود و برای سینما الگوسازی هم می‌کردیم. من آغازگر سینما در این استان هستم. بعد از متوقف شدن ساخت فیلم‌های سینمایی در استان، اوایل، فیلم‌های مستند توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ساخته می‌شد، ولی در 5 سال گذشته، ارشاد استان حتی 5 دقیقه هم فیلم سینمایی تولید نکرده است.
این کارگردان ارومیه‌ای که اکنون سالهاست از عرصه ساخت فیلم کناره گرفته است، خاطرنشان می‌کند: حوزه هنری در سال 3 یا 4 فیلم کوتاه می‌سازد که آن هم توسط فیلمسازان جوانی که از این محل فارغ التحصیل شده‌اند و با مبالغ بسیار اندک ساخته می‌شوند. اخیراً هم فیلم کوتاه 10 دقیقه‌ای توسط حوزه هنری ساخته شده که تمام بودجه تخصیص یافته برای آن 2 میلیون تومان بود. باید بگویم حتی یک فیلم جدی سینمایی در حوزه هنری ساخته نشده و در حالت کلی، در 20 سال اخیر هیچ فیلم سینمایی در استان آذربایجان غربی ساخته نشده است.
منبع: خبرگزاری ایسنا