به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، تبریز، مرکز استان آذربایجان‌شرقی. با ایل گلی زیبایش و بازار جذاب و تو در توی خود. شهری که مام جنبش مشروطه بود و از آن همه فداکاری و مبارزه دوران مشروطه، تنها موزه‌ای برای شهر به یادگار مانده است.
این شهر بزرگ‌ترین شهر منطقه شمال غرب ایران به حساب می‌آید و بیشتر از 23 هزار کیلومترمربع وسعت دارد. پرس‌و‌جو که کردیم گفتند جمعیت آن حدود یک میلیون و هشتصد هزار تن است. تبریز در جنوب‌شرقی جلگه‌ای به همین نام واقع شده است. تقریباً دور تا دور تبریز را کوه احاطه کرده است. در گزارش روزنامه ایران در شمال آن کوه‌های یکه چین و عون بن‌علی، در شمال شرق کوه بابا باغی و گوزنی، در شرق گردنه پایان و در جنوب هم دامنه‌های شمالی سهند.
رفتن به تبریز زیاد سخت نیست. هم از طریق جاده ماشین‌رو و هم از طریق راه‌آهن و هم با استفاده از هواپیما می‌توانید خود را به تبریز برسانید. تبریز تا تهران اندکی بیش از 600 کیلومتر فاصله دارد.
تمام راه هم آزادراه است. در راه رسیدن به تبریز از قزوین، زنجان، میانه و بستان‌آباد هم عبور می‌کنید. تبریز تا اردبیل 220 کیلومتر فاصله دارد. مسیر آن هم از اهر و مشگینشهر می‌گذرد. فاصله تبریز تا زنجان نزدیک 300 کیلومتر و تا ارومیه مرکز آذربایجان‌غربی 308 کیلومتر است. سابق بر این برای رفتن به ارومیه مجبور بودید تمام دریاچه ارومیه را دور بزنید. اما هم‌اکنون به مدد ساخت جاده در وسط دریاچه ارومیه مسیر کوتاه‌تر و سهل‌الوصول‌تر شده است.
کدام ماه برای سفر به تبریز مناسب است؟اگر بخواهید با قطار به تبریز بروید بد نیست بدانید که خط راه‌آهن تهران- تبریز 750 کیلومتر طول دارد. ایستگاه راه‌آهن تبریز هم در انتهای خیابان 22 بهمن واقع شده است. تبریز فرودگاه بین‌المللی نیز دارد که نام شهید محراب آیت‌الله مدنی را روی آن گذاشته‌اند. از این فرودگاه بیشتر خطوط هواپیمایی داخلی پرواز‌های روزانه به شهر‌های مهم کشور دارند. همچنین همه روزه پرواز‌های خارجی در این فرودگاه انجام می‌شود که بیشتر آنها به کشور‌های همسایه شمالی و سایر همسایه‌های ایران است.
از همه اینها که بگذریم برای گشت و گذار در تبریز چند روزی وقت لازم است. البته تعداد بنا‌های تاریخی در این شهر نسبت به شهر‌هایی مانند اصفهان، شیراز و یزد کم است. این امر دو دلیل دارد. یکی آن‌که تبریز بار‌ها مورد هجوم ترک‌های عثمانی قرار گرفته و در جریان این حملات شماری از ابنیه شهر ویران شده است.
دلیل دوم، تعداد زیاد زلزله‌های ویرانگری بوده که در تبریز روی داده است. آخرین آنها هم در آخرین شب سال 1193 هجری قمری در آغاز دوره حکومت قاجاریان بود که از تبریز تنها تلی از خاک برجای گذاشت.
نکته بعد در مورد وجه تسمیه تبریز است. روایات مختلفی در این خصوص نقل شده است. می‌گویند تبریز به معنی تبریز یا پنهان‌کننده تب است. این را از آن جهت بکار می‌برند که معتقدند این شهر پنهان‌کننده جنبش‌های آتشفشانی کوه سهند بوده است. برخی تبریز را «توری» می‌گویند. توری به معنی چشمه یا رود آبگرم است.
علت آن هم وفور این‌گونه چشمه‌ها در اطراف منطقه است که منشأ آن را سهند می‌دانند. به تبریز که بروید در اطراف آن منطقه‌ای به نام «قنبرآباد» است که مردم آن هنوز هم به تبریز توری می‌گویند. اما در بین عامه مردم هم روایت جالبي در مورد اسم این شهرهست.
می‌گویند زن هارون‌الرشید به تب نوبه دچار می‌شود. از قضا چند روزی در آب و هوای بسیار خوب تبریز اقامت می‌کند و بیماری از بین می‌رود. دستور می‌دهد شهری در آن محل بنا کنند و نام آن را تبریز می‌گذارد.
بنای تبریز کنونی به دوران اشکانی و ساسانی برمی‌گردد. در طول تاریخ، تبریز بار‌ها خراب شده و دوباره از نو ساخته شده است. صفویان اول بار تبریز را به عنوان پایتخت برمی‌گزینند. آن زمان که صفویان اقدام به این کار می‌کنند تبریز چهارمین شهر بزرگ دنیا بوده است و تنه به تنه استانبول عثمانی می‌زده است.
اما صفویان زود پایتخت خود را از تبریز به قزوین انتقال می‌دهند. علت آن هم هجوم‌های متعدد سربازان عثمانی بوده است. در زمان قاجار هم تبریز متجدد‌ترین شهر ایران بوده است. در این دوران ولیعهدهاي قاجاری در این شهر سکونت داشتند و از قضا جنبش مشروطه نیز از این شهر آغاز می‌شود.
اما اگر قصد سفر به تبریز را دارید بد نیست بدانید این شهر در زمستان آب و هوایی بسیار سرد دارد. تابستان آن هم گرم و خشک است.
اواخر مرداد تا اواخر مهر بهترین زمان مسافرت به تبریز است. تبریز تعداد زیادی هتل هم دارد که بستگی به بودجه شما از هتل سه ستاره تا هتل پنج ستاره در خدمت گردشگران است.
داخل تبریز با دو رودخانه هم مواجه می‌شوید. یکی تلخه‌رود است که رودی دائمی است و از ناحیه شمال‌غربی شهر می‌گذرد. آب تلخه‌رود از دامنه‌های جنوبی سبلان سرچشمه می‌گیرد و چون از زمین‌های شور و گچی می‌گذرد قابل شرب نیست. رودخانه دیگر مهران‌رود است که از مرکز تبریز گذر می‌کند. مهران‌رود از سمت شرق وارد تبریز می‌شود و در حوالی فرودگاه به تلخه‌رود می‌پیوندد. جاذبه‌های گردشگری تبریز کم نیستند.
هم جاذبه‌های طبیعی دارد و هم جاذبه تاریخی و باستانی. یکی از این جاذبه‌ها بازار بزرگ تبریز است. دیدن از این بازار به تنهایی می‌تواند یک روز از وقت شما را اشغال کند. قهوه‌خانه‌های کوچک متعددی داخل بازار وجود دارند که با ارائه چای تازه در استکان‌های کمر باریک، خستگی پیاده‌روی طولانی داخل بازار را از تن گردشگران بیرون می‌آورند. در اطراف بازار بزرگ و سنتی تبریز تعداد زیادی مرکز خرید مدرن امروزی نیز ساخته شده است.
همچنین چهارراه آبرسان و منطقه‌ای به نام کوی ولیعصر هم از مراکز خرید تبریز به شمار می‌روند. ایل گلی از شناخته شده‌‌ترین مراکز گردشگری تبریز است. پارکی بزرگ و بسیار زیبا با درختان سر به فلک کشیده و گل‌های فراوان محیط بسیار مناسبی برای تفریح است. در ایل گلی شهربازی نسبتاً مدرنی هم وجود دارد، ضمن این که در کنار آن هتلی مجلل قرار دارد که معماری آن چشمانداز زیبایی به منطقه داده است.
در تبریز می‌توانید سراغی هم از بنا‌های تاریخی بگیرید. ارگ تبریز، مسجد کبود، مسجد استاد و شاگرد و مسجد ثقه‌الاسلام از جمله بنا‌های تاریخی تبریز است. می‌گویند تبریز 600 خانه تاریخی داشته که بیشتر آنها در اثر زلزله از بین رفته است. در حال حاضر خانه کوزه‌کنانی به محل ساخت موزه مشروطه و خانه شربت‌اوغلی به محل ساخت فرهنگسرای تبریز اختصاص یافته است.
موزه مشروطه در نزدیکی‌های بازار تبریز محلی است که می‌توانید تاریخ مشروطه را در آن به نظاره بنشینید. در این موزه شماری از وسایل شخصی ستارخان و باقرخان و سایر سران مشروطه و همچنین اسنادی از آن دوران به نمایش گذاشته شده است.
تبریز شهر اولیهاتبریز مرکز استان آذربایجان شرقی را می‌توان شهر اولی‌ها در ایران نامید. بسیاری از تجهیزات، امکانات و وسایلی که امروزه استفاده از آنها برای ما به امری رایج تبدیل شده است برای نخستین بار وارد تبریز شده و از آنجا به سراسر ایران رفته است. درابتدای فهرست نخستین‌ها باید به چاپخانه اشاره کرد.
نخستین چاپخانه در ایران در شهر تبریز تأسیس شد. از قرار معلوم عباس میرزا نایب السلطنه میرزا زین العابدین تبریزی را مأمور فراگیری فن چاپ و به راه انداختن نخستین چاپخانه در تبریز کرد. نخستین سینمای عمومی نیز در تبریز ساخت و راه‌اندازی شده است.
در زمره نخستین‌ها باید به نخستین کودکستان و نخستین مدرسه مخصوص ناشنوایان اشاره کرد که هر دو برای نخستین بار در تبریز راه‌اندازی شدند. همچنین خیابان‌های تبریز نخستین خیابان‌هایی در میان شهر‌های ایران بودند که صاحب برق شدند. به این فهرست باید به نهاد شهرداری یا همان بلدیه اشاره کرد که نخستین بار در تبریز راه‌اندازی شد.
بد نیست بدانید نخستین شهردار تبریز قاسم خان امیر تومان بوده که در فرانسه درس خوانده بود. گفته می‌شود نخستین خط تلفن و نخستین خط تراموای شهری نیز برای نخستین بار در ایران در شهر تبریز به راه افتاده است. آتش‌نشانی، شهربانی، اتاق تجارت، سکه ماشینی و کتابخانه عمومی هم از جمله اموری بوده‌اند که برای نخستین بار در تبریز به راه افتاده‌اند.
از استخر شاه تا استخر مردماگر تا به حال به تبریز رفته‌اید که هیچ، اما اگر قصد دارید برای نخستین بار به تبریز بروید به شما توصیه می‌کنیم حتماً سری به ایل گلی بزنید. البته این توصیه ما بی‌مورد است چون این محل به اندازه‌ای زیبا و دیدنی است که بعید می‌رسد کسی به تبریز برود و بازدید از ایل گلی را در
برنامه هایش نگنجاند. از این تعارف که بگذریم باید گفت ایل گلی نام مکانی تفریحی در جنوب شرقی تبریز است.
فاصله ایل گلی تا مرکز شهر 7 کیلومتر است. ایل گلی هر آنچه شما بخواهید دارد. دریاچه‌ای بر دامنه تپه‌ای سرسبز و پردرخت به همراه عمارتی با شکوه به سبک بنا‌های کلاه فرنگی و شهربازی مخصوص بازی بچه ها. عمارت کلاه فرنگی درست در وسط دریاچه واقع شده است.
سابق بر این اسم این مجموعه شاه گلی به معنی استخر شاه بود اما بعد‌ها اسم آن به ایل گلی یعنی استخر مردم تغییر پیدا کرد.
دسترسی به عمارت وسط استخر تنها از طریق خیابانی امکا نپذیر است که از وسط استخر عبور می‌کند. ساختمان وسط استخر در دو طبقه ساخته شده است و تنها کاربری آن در حال حاضر رستوران است.
به ایل گلی که بروید در جنوب آن تپه‌ای را می‌بینید که آن را پله بندی کرده‌اند. از این پله‌ها آب مانند آبشار جاری است و منظره زیبایی به وجود آورده است.
دور تا دور استخر درختان سر به فلک کشیده‌ای وجود دارند که منظره زیبایی به محیط اطراف می‌دهند.در اطراف استخر چندین تپه کوچک و بزرگ وجود دارد. تمام آنها درختکاری و چمن کاری شده است. در سرتاسر ایل گلی زدن چادر آزاد است و به راحتی می‌توانید به همراه خانواده به استراحت پرداخته و از ترنم موسیقی ترکی که از بلندگو‌های اطراف پخش می‌شود لذت ببرید.
آنگونه که روایت می‌کنند ایل گلی در زمان قاجار ملک یک سلسله از سادات تبریز بوده است. قهرمان میرزا، پسر هشتم عباس میرزا آن ملک را در مقابل سالی سی و پنج خروار غله خریده و در آبادانی و عمران آن همت می‌گمارد.
دئیشمه در کافه عاشیقاگر به تبریز رفتید این پیشنهاد ما را حتماً جدی بگیرید و سری به کافه عاشیق یا عاشیقلار کافه بزنید.
کافه عاشیق مکانی است که از دیرباز عاشیق‌های آذربایجانی در این مکان جمع می‌شوند و با یکدیگر دئیشمه یا مشاعره موسیقایی می‌کنند.
دئیشمه به این صورت است که یکی از عاشیق‌ها داستانی را به صورت بداهه با شعر و موسیقی روایت می‌کند و به محض تمام شدن عاشیق بعدی باید با بداهه خوانی و بداهه نوازی به وی پاسخ دهد.خوردن یک استکان چای داغ و دیدن این مشاعره موسیقایی خالی از لطف نیست.
اولین برج آتشفشانی ایران-برج یانقین در تبریز از شهریار تا شیخ محمد خیابانیبیشتر ایرانیان چه تبریز رفته باشند و چه نرفته باشند با نام شهریار شاعر پرآوازه تبریزی آشنایی دارند.
مقبرئ الشعرا نام محلی است که مزار شهریار در آن واقع شده است. البته ذکر این نکته لازم است که به غیر از شهریار، تعداد زیادی ازدیگر شعرای نامی تبریز و آذربایجان نیز در این مکان دفن شده‌اند. اگر اهل شعر و ادبیات هستید به شما توصیه می‌کنیم در سفر به تبریز سری هم به مقبره الشعرا زده و فاتحه‌ای نثار روح این درگذشتگان بکنید.
مقبرئ الشعرا در منطقه‌ای از تبریز قرار دارد که معروف به محله سرخاب است. در این محله به غیر ازمقبرئ الشعرا اماکن، بنا‌ها، تکیه‌ها و مقابر معروفی چون ربع رشیدی، تکیه حیدر، بقعه عون بن علی، بقعه سید حمزه، صاحب الامر و سید ابراهیم یا حظیره بابا حسن، حظیره بابا مزید، صفوه الصفا وجود دارد.
این مکان از گورستان‌های تاریخی تبریز به شمار می‌رود. مقبرئ الشعرا در تقاطع خیابان‌های ثقئ الاسلام و عارف قرار دارد. در پیرامون مقبره الشعرا تکیه‌ای به نام تکیه حیدر به چشم می‌خورد. می‌گویند قدمت مقبرئ الشعرا به قرن هشتم هجری برمی‌گردد. با این وجود وقوع زلزله‌های متعدد باعث شد تا بنای این مکان بار‌ها تخریب شود. سرانجام در سال 1350 هجری شمسی مسابقه‌ای برای ساخت بنای یادبود این مکان برگزار شد و پس از انتخاب طرح برگزیده کار ساخت بنا آغاز شد.
اما بد نیست بدانید در مقبرئ الشعرا، شعرای نامی بسیاری دفن شده‌اند. گذشته از محمد حسین شهریار شاعر معاصر آذری، از نام آوران این گورستان می‌توان به اسدی طوسی، خاقانی شروانی، عزیزخان مکری، قطران تبریزی، لسانی شیرازی، همامی تبریزی و بسیاری دیگر از شعرای نامی ایران اشاره کرد. گفته می‌شود در این محل قبر 400 شاعر وجود دارد. همچنین بد نیست بدانید قبر شیخ محمد خیابانی و ثقئ الاسلام تبریزی هم در این مکان قرار دارد.
عمارت شهرداری درتبریز
بفرمایید ریس، نوقا، قرابیهدیدنیها و گشتنی‌های تبریز یک طرف، خوردنی‌های تبریز یک طرف دیگر. اگر به تبریز سری بزنید می‌توانید یک شکم سیر از شیرینی‌های خوشمزه این شهر نوش جان بکنید. اگر می‌خواهید این شیرینی‌ها بیشتر به شما بچسبد باید بی‌خیال رژیم و قند بشوید. تعداد شیرینی‌هایی که در تبریز پخته می‌شوند بسیار متنوع است که بعضی از آنها مخصوص تبریز بوده و برخی دیگر شیرینی‌های سایر مناطق است.
قرابیه نخستین شیرینی است که به شما معرفی می‌کنیم. نوعی شیرینی سنتی، محلی و گرانقیمت که در سه نوع بادامی، پسته‌ای و نارگیلی به خریداران عرضه می‌شود. قرابیه را بیشتر با چای می‌خورند. یکی دیگر از شیرینی‌های محلی تبریز نوقا یا لوکا است که از شکر، سفیده تخم‌مرغ، گردو، وانیل و… در انواع مختلف مانند وانیلی،کاکائویی،شکلاتی و… درست می‌شود. اریس، ریس یا سوت شیرنی سی یکی دیگر از شیرینی‌های محلی تبریز است. اریس را از شیر، شکر، وانیل، پسته، کاکائو و… درست می‌کنند.
لوز و راحت الحلقوم از دیگر شیرینی‌های محلی تبریز هستند. دست آخر هم باید به باقلوا اشاره کنیم. باقلوا شیرینی سنتی ترکان آسیای میانه است که به سایر کشور‌ها نیز راه یافته است. باقلوایی که در تبریز پخته می شود، به سبک باقلوا‌های کشور ترکیه است.