عادت های درست فراموش شده!

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) می فرمایند : سلام را آشكار كنید تا سلامت باشید. (نهج‌ الفصاحه، ص۳۸۳(

 در روایات آمده است : سلام بر سؤال مقدم است هر كه پیش از سلام سؤال آغاز كرد جواب ندهید. (نهج‌ الفصاحه ص ۳۸۳(

در حدیثى دیگر حضرت محمد (صلی الله علیه وآله) بخیل‌ترین آدم‌ها را كسانى می‌داند كه در ادای سلام دچار بخل شده‌اند و می‌فرماید: بخیل‌ترین مردم آن كس است كه از سلام دادن بخل می‌ورزد. (نهج‌ الفصاحه ص ۳۸۴)

احادیث بالا غیر از مطالبی است که افرادی غیرمسلمان از پرداختن به موضوعی مثل سلام کردن مطرح شده اند.

برای نمونه مطلب زیر را که حاصل تحقیقات یک نویسنده است درباره آثار و فواید اجتماعی سلام کردن در یک جامعه غیرمسلمان!مشاهده کنید.

۱) سلام ساده نیست
از نظر دکتر آلدی، شکستن این عادت کار بسیار سختی است. اگر چه از نظر بسیاری از دانشمندان این نکته ثابت شده است که سلام گفتن و لبخند زدن می‌تواند باعث کاهش فشارخون، افزایش قدرت سیستم ایمنی و حتی آزاد شدن مسکن‌های طبیعی در بدن (اندورفین‌ها) شود که هر کدام از اینها می‌توانند استرس را کاهش دهند و خوشحالی به وجود بیاورند و باعث بهبود وضعیت سلامت شوند اما علی‌رغم همه اینها، همچنان سلام کردن برای ما آدم بزرگ‌ها کار سختی است.

۲) سلام، خلع سلاح
از آنجایی که خیلی از مردم این روزها عادت ندارند که کسی با آنها سلام و احوالپرسی کند، اینکه کسی به آنها سلام کند، می‌تواند علاوه بر اینکه خیلی عجیب باشد، باعث شود تا‌ آنها در برابر صمیمیت ناگهانی شما خلع سلاح شوند.

۳) سلام و افزایش بهره‌وری
در یکی از معدود مطالعاتی که در مورد سلام کردن انجام شده است، دکتر آلدی، در یک مدرسه راهنمایی از معلمان و مدیر مدرسه خواست هر روز با دانش‌آموزان به طور شخصی سلام و احوالپرسی کنند. همین کار به ظاهر کوچک، باعث شد تا میزان بهره‌وری و فعالیت دانش‌آموزان ۲۷ درصد بیشتر شود. طبق نتایج مطالعات دکتر آلدی، این کار باعث افزایش مشارکت کلاسی و نمره‌های بهتر دانش‌آموزان شده بود.

۴) سلام و آدم‌های دوست‌داشتنی
شکی در این نیست که سلام کردن به آدم‌ها باعث می‌شود ،آن احساس بی‌توجهی که باعث شکل‌گیری سپر دفاعی‌شان می‌شد، کنار برود و چهره دوست‌داشتنی‌شان مشخص شود.

۵) سلام و محیط‌های صمیمی
طبق نتایج یک مطالعه، مردم یک شهر شلوغ مثل نیویورک، کمتر احتمال دارد با یک غریبه دست بدهند (۳۸ درصد) تا مردم یک شهر کوچک و یا روستا (۶۸ درصد). محققان می‌گویند محیط‌های گرم و دوست‌داشتنی باعث برانگیخته شدن روحیه مردم‌دوستی و صمیمیت می‌شود.

۶) سلام به بچه‌ها
سلام کردن به بچه‌ها، اگر در یک محیط امن باشد و آ‌نها احساس امنیت کنند، باعث می‌شود تا شما برای نسل‌های بعدی هم فرهنگ‌ آشنایی را جا بیندازید. اینکه کودکان احساس نکنند در یک دنیای غریبه و خشن زندگی می‌کنند و از آن مهم‌تر اینکه احساس کنند به آ‌نها هم توجه می‌شود.

۷) سلام، بیمه سلامتی با پوشش جهانی!
سلام کردن بدون لبخند زدن کار خیلی سختی است. مثل یک رفلکس طبیعی بدن، لبخند هم همراه سلام می‌آید البته اگر در برابر آن مقاومت نکنید. به غیر از فوایدی که در مورد لبخند زدن برای خود فرد گفتیم (تقویت سیستم ایمنی، کاهش فشارخون و آزاد کردن اندورفین) باید بگوییم که این اثرات در فرد مقابل که این لبخند را می‌بیند هم به وجود می‌آید. طی یک تحقیق در کشور کانادا از کارکنان یک مرکز مخابرات خواسته شد تا هر روز قبل از شروع کار چند تصویر از لبخند را در بین عکس‌های مختلف پیدا کنند. دیدن این همه لبخند و احساس شادی از پیدا کردن آنها باعث شده بود تا این کارکنان ۱۷ درصد کمتر از افراد عادی هورمون کورتیزول که مخصوص استرس است در خونشان وجود داشته باشد.
خیلی‌ها ممکن است باور نکنند که جهان فقط با سلام کردن هم می‌تواند بهتر شود. شما لازم نیست خیلی به خودتان سخت بگیرید. غریبه‌های زیادی در کنار شما وجود دارند که نمی‌توانید به همه سلام کنید اما از خودتان شروع کنید، صبح‌ها سلام به غریبه‌های توی آینه (خودتان) فراموش نشود.
همین سلام کردن ساده به دیگران و ملزم کردن خود به این کار باعث می‌شود حواستان کمی به اطرافتان باشد. در خود غرق نشوید. افکار بیهوده و بی‌هدف و تصاویر مبهم از جلوی چشمان‌تان دور شود و ناگهان تصویر واضح محیط اطرافتان و فردی که به او سلام کرده‌اید شما را دوباره به دنیای واقعی برگرداند.
سلام کردن می‌تواند یک جور روش تمرکز ذهنی از نوع اجتماعی باشد.

کمی باید عمیق نگریست. نه تنها به امر سلام کردن، حتی نوع صحبت کردن، پوشش، و.... چه عاملی باعث می شود که وقتی می دانیم یک عمل درست است، و حتی یقین به صحت و مورد تأکید بودن آن در آیات و روایات داریم باز هم انجام آن را به طور جدی پیگیری نمی کنیم؟

اگر بنا بر مرور اعتقادات باشد ؛ که خیلی از ما در مبنای اعتقادی یک رنگ هستیم. پس تفاوت ما کجاست که رفتار کردن به یک امر پسندیدة دینی در جمع مسلمانان تا این اندازه دشوار و غیرعادی است؟

شاید باید به یک نکته ظریف دقت کنیم.

به این اندیشیده اید که خود شما در بروز این رفتار اجتماعی چقدر شکل داشته اید؟ مثلا اگر کسی به شما سلام کرد، به این دستور قرآنی که « هرگاه كسى به شما سلام و تحیت گفت شما نیز باید تحیتى بهتر از آن و یا نظیر آن را پاسخ دهید زیرا خدا به حساب هر نیك و بدى كاملا خواهد رسید (نساء-۸۵)» عمل می کنید یا در جواب او سری تکان می دهید، با چشم اشاره می کنید، یا اصلا ادامه می دهید: «خوبی»!

آیا اگر کسی کلامش را بدون سلام نزد شما آغاز کرد، به این دستور که «اگر کلامی بدون سلام بود پاسخش را ندهید» جداً عمل می کنید؟ حتی با لبخند (نه با غرغر) از او می خواهید: اول سلام!  تا در خاطر او بماند که حداقل این یک مخاطب من سلام برایش مهم است.

دقت کرده اید که ممکن است شما الگوی رفتاری همین یک فرد باشید؟ بعد از همین یک گذر کوتاه که با شما ملاقات کرد مجوز ناخودآگاه ذهنی او شده اید که اشکالی هم ندارد اگر جواب سلام ندهم. اصلا چرا سلام کنم وقتی جواب نمی دهند. و در رویارویی با نفر بعدی این رفتار مثل یک ویروس سرایت پیدا می کند و شما یک روز ببینید که ناخودآگاه این رفتار از همگان سر می‌زند.

دیدید به همین راحتی چه بر سر یک عادت درست اسلامی ـ اجتماعی آمده است. همین یک رفتار من، همین یک عکس العمل تو...

بیاییم وقتی کاری درست است، در انجام دادن آن مصر باشیم و به این فکر کنیم که کوتاهی من در انجام این امر الهی شاید بدعتی تازه باشد در دین! ایجاد و حذف یک رفتار اجتماعی به همین سادگی آغاز می شود.

می توان از همین الان یک قدم برداشت.