بازار نمایش خانگی در ایران چگونه نابود شد؟

به گزارش گروه بازار باشگاه خبرنگاران ،در بسیاری از کشورها بیشترین تماشای فیلم نه در سالن سینما که در جایی دیگر یعنی بر صفحه کوچک تلویزیون و از طریق شبکه های تلوبزیونی یا با دستگاه ویدئو رخ می دهد . تماشای فیلم در صفحه تلویزیون های کوچک یا تلویزیون های صفحه عریض دیجیتال تجربه صوتی و تصویری متفاوتی است که عظمت و شفافیت پرده سینما را ندارد ولی این امکان را به تماشاگر می دهد که در محیطی دلچسب تر و راحت تر فیلم را تماشا کند.
ویوان نیوز در این باره نوشته است :برای بسیاری از تماشاگران دیدن فیلم از طریق ویدئو عمده ترین و گاهی تنها ترین راه تماشای فیلم های هالیوودی است. در این زمینه سهم ویدئوی خانگی بیشتر است و فروش یا اجاره آنها تقریبا نیمی از در آمد جهانی را به خود اخصاص می دهد. بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ فروش نسخه ای ویدئویی فیلم ها در آمریکا افزایش نجومی می یابد و بنا بر آمار " انجمن تصویر متحرک آمریکا" از سه میلیون نسخه به هفتصد میلیون نسخه می رسد.

صنعت نمایش خانگی در ایران فعالیت خود را با موسسه رسانه های تصویری آغاز کرد. از همان ابتدا به دلیل عدم نظارت کافی پدیده قاچاق فیلم های ویدئویی شکل گرفت و به تدریج گسترش پیدا کرد. آسیب های روزافزون قاچاق تهیه کنندگان بخش خصوصی را بر آن داشت تا در این مورد اقدام کنند. در همین راستا آقای حسین فرح بخش مامور شد تا به هر شکلی که می داند جلوی قاچاق فیلم ها را بگیرد. پس از مدتی کوتاه مبارزه آقای فرح بخش و تهیه کنندگان
” ویدئو کلوپ های شهرستانی ترجیح می دهند به جای خرید و فروش نسخه اصل، ده الی پانزده نسخه اصلی را از شرکت مربوطه تهیه کنند و بقیه مایحتاجشان را از طریق کپی کردن و فروش نسخه های کپی تامین کنند "
بخش خصوصی در راستای جلوگیری از قاچاق جواب داد و بدانجا رسید که در سال ۱۳۸۶ پدیده قاچاق فیلم تقریبا از بین رفت. با از بین رفتن قاچاق فیلم آمار تماشاگران فیلم های ویدئویی به نحو چشمگیری بالا می رود و رایت نمایش خانگی فیلم های سینمایی با قیمت های بسیار خوبی به فروش می رسد ، این روند رو به رشد برای مدت سه سال ادامه پیدا می کند و در سال ۱۳۸۹ به بعد رو به افول می گذارد و از این سال به بعد وضعیت صنعت نمایش خانگی روز به روز بدتر می شود.

قاچاق فیلم های سینمایی
عرضه فیلم های سینمایی در قالب دی وی دی در سوپر مارکت های شهر تهران و با قیمت مناسب مجال قاچاق فیلم را از قاچاقچیان گرفته و این مساله را تا حد بسیار زیادی بر طرف کرده است اما در شهرهای کوچکتر بنا برگفته ها وشنیده ها پدیده قاچاق فیلم توسط ویدیو کلوپ ها انجام می شود و آن طور که مشخص است هیچ اراده ای برای جلوگیری از این پدیده زشت نزد مسئولین دیده نمی شود.

ویدئو کلوپ های شهرستانی ترجیح می دهند به جای خرید و فروش نسخه اصل، ده الی پانزده نسخه اصلی را از شرکت مربوطه تهیه کنند و بقیه مایحتاجشان را از طریق کپی کردن و فروش نسخه های کپی تامین کنند. اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و همین طور نیروی انتظامی واقع در شهرستان به دلیل فقدان قوانین کافی و نیز بافت سنتی – رفاقتی شهرستان تمایل چندانی به مبارزه با پدیده شوم کپی غیر قانونی ندارند و در این وانفسای فقدان قانون ترجیح می دهند که بیشتر هوای همشهریشان را داشته باشند تا تهیه کننده صاحب فیلم را.

سعید ابوطالب نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در این رابطه می گوید: متاسفانه قانون مدون و کاملی در خصوص حمایت از حقوق تولید کنندگان فیلم نداریم. قانون محدود و ناکارآمدی در مورد مجازات قاچاقچیان فیلم در سال ۱۳۷۳مصوب شده که بیشتر در مورد تکثیر کنندگان فیلم های غیر مجاز است. جواد آرین منش عضو کمیسیون
” در بحث غارت فیلم ها روش های جدیدی را می بینیم، از کنار دانلودهای غیر مجاز به راحتی نمی توانیم بی تفاوت بگذریم و نقش فضای سایبری را کم رنگ ببینیم "
فرهنگی مجلس هم با رسانه ها مصاحبه می کند و می گوید؛ وزارت ارشاد پیشگام شود مجلس آماده پیگیری است. این کار باید از سوی وزارت ارشاد پیسگیری شود ، پیش نویس لایحه پیشگیری از تکثیر غیر قانونی باید از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد تنظیم و به مجلس ارائه شود، ما در کمیسیون فرهنگی مجلس آمادگی کامل داریم تا چنین لوایحی را بررسی و تصویب کنیم.

وجود خلاء قانونی در زمینه تکثیر غیر مجاز آثار فرهنگی مشکلات زیادی را برای فعالان حوزه فرهنگ و هنر به وجود آورده است . مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از آنجا که با جزییات این مشکل از نزدیک آشنا هستند می توانند بهتر تشخیص داده و پیش نویس مناسبی را برای این قانون تنظیم کنند تا این خلاء برطرف شود.

بهروز جعفری عضو کمیسیون فرهنگی مجلسهم در این رابطه می گوید : وزارت ارشاد باید با انجام مطالعات و کار کارشناسی نیازهای حوزه مالکیت معنوی را بسنجد و با ارائه لایحه ای در این رابطه مقدمات برطرف شدن ضعف قانونی را فراهم سازد. در صورت ارائه لایحه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد در رابطه با مالکیت معنوی مجلس و کمیسیون فرهنگی برای تصویب آن اقدامات لازم را انجام خواهد داد.

علی رغم اعلام حمایت نمایندگان مجلس مبنی بر رفع خلاء قانونی در حوزه مالکیت معنوی هیچ لایحه های از سوی وزارت ارشاد به مجلس ارئه نشد و هیچ قانونی در این زمینه مصوب نشد.

سعید جابری انصاری ( دبیر ستاد حمایت و صیانت از آثار فرهنگی ) در گفتگویی که با دنیای تصویر انجام می دهد بدون در نظر گرفتن نقش موثر قانون می گوید که راه مبارزه با قاچاق فیلم بالا بردن قیمت دی وی دی است. او معتقد است که اگر قیمت دی وی دی بالا رود مساله قاچاق فیلم به مقدار زیادی حل می شود. او در ادامه می گوید : محصولی که از کارخانه ما بیرون می آید باید کد داشته
” در کشورهای صاحب صنعت سینما فیلم ها بر اساس کیفیت درجه بندی می شوند و هنگام توزیع در شبکه نمایش خانگی بر اساس درجه بندی کیفی قیمت گذاری "
باشد، قفل امنیتی که در بالاترین سطح در سینمای هالیوود انجام می شود باید انجام شود. ممکن است هزینه داشته باشد اما ما مجبوریم در حوزه لوح فشرده این کار را انجام دهیم، اگر چه هر قفلی شکسته می شود اما ضریب حضور متخلف را در یک بازه زمانی- توزیع محصول – را می گیرد. جابری انصاری اینترنت و دانلود محصولات فرهنگی را خطر دیگری برای شبکه نمایش خانگی می داند و می گوید: در بحث غارت فیلم ها روش های جدیدی را می بینیم، از کنار دانلودهای غیر مجاز به راحتی نمی توانیم بی تفاوت بگذریم و نقش فضای سایبری را کم رنگ ببینیم، در ستاد بخشی را تشکیل داده ایم که دانلود های غیر مجاز را رصد می کند و تخلفات را به کمیته تعیین مصادیق مجرمانه گزارش می دهد و آنها کار فیلترینگ را انجام می دهند.

تله فیلم های بی کیفیت
در کشورهای صاحب صنعت سینما فیلم ها بر اساس کیفیت درجه بندی می شوند و هنگام توزیع در شبکه نمایش خانگی بر اساس درجه بندی کیفی قیمت گذاری. به عنوان مثال فیلمی مانند شوالیه تاریکی برمی خیزد به محض ورود به شبکه نمایش خانگی از امتیاز درجه کیفی بالای خود استفاده می کند و بالاترین قیمت را از آن خود. بدیهی است که فیلمی با درجه (ب) یا (ج) دارای چنین امتیازی نیست و نمی تواند در شبکه نمایش خانگی قیمتی هم تراز شوالیه تاریکی برمی خیزد داشته باشد و طبق قوانین موجود باید قیمت کمتری را برای خود طلب کند.

اگر قیمت یک نسخه دی وی دی یک فیلم سینمایی با کیفیت مثلا بیست دلار است به طور حتم قیمت یک نسخه دی وی دی یک تله فیلم درجه سه پنج دلار است یا کمتر . اما در ایران به مدد خلاء های قانونی بیشماری که در عرصه مالیکت معنوی وجود دارد و با استناد کردن به توجیهات غیر منطقی قیمت همه فیلم ها در شبکه نمایش خانگی یکی است ! قیمت
” اگر قوانین ما کارآمدتر و دقیق تر بود، به طور حتم تعدادی از شهروندان به محاکم قضایی شکایت می کردند و بابت خلف وعده ای که تهیه کننده در مورد جوایز مرتکب شده بود، خسارت میلیونی طلب می کردند اما ظاهرا این خبرها نیست و تهیه کننده ها می توانند با وعده های دروغ به راحتی سر مردم را کلاه بگذارند و به هر میزان که دلشان خواست در عرضه محصول تولیدی اشان کم فروشی کنند "
یک نسخه دی وی دی ملک سلیمان که با بودجه ای بالغ بر هفت میلیارد تومان ساخته شده سه هزار تومان است و قیمت یک نسخه دی وی دی تله فیلمهایی که با بودجه چهل میلیون تومان ساخته شده نیز سه هزار تومان! قیمت یک نسخه دی وی دی از فیلم روزهای زندگی که دوازده سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر دریافت کرده سه هزار تومان است و قیمت یک نسخه از تله فیلمی که ساده ترین اصول سینما را رعایت نکرده نیز سه هزار تومان! درست مثل این است که در صنعت خودرو سازی یکی پیدا شود و قیمت بنز و پراید را به طور یکسان و مثلا پانزده میلیون تومان اعلام کند! بدیهی است که تولید بنز متوقف می شود.

قهوه تلخ / قلب یخی
حضورمهران مدیری در قهوه تلخ باعث شد ماجرای توزیع و فروش آن در شبکه نمایش خانگی شکل دیگری به خود بگیرد. در این مورد به خصوص مردم نه تنها سری قهوه تلخ را کپی نکردند بلکه درخواست مهران مدیری را لبیک گفتند و نسخه های اصلی که خریده بودند را برای دیدن به دیگران ندادند، این مساله باعث شد تا قهوه تلخ بیشترین فروش را از آن خود کند و همین طور بیشترین مخاطب را.

استقبال گسترده مردم از قهوه تلخ و کپی نکردن آن توسط مردم این توقع را به وجود آورد که تهیه کننده به تعهدات خود عمل کند و جوایزی که قول آن را به مردم داده بود را اهداء کند. اما متاسفانه نه هدایای وعده داده شده اهدا شد و نه مجموعه به پایان رسید . مخاطبی که ده ها هزار تومان برای خرید این مجموعه هزینه کرده بود به هیچ انگاشته شد و به جای دریافت جایزه و یک پایان معقول فقط و فقط دروغ دریافت کرد.
شاید اگر قوانین ما کارآمدتر و دقیق تر بود، به طور حتم تعدادی از شهروندان به محاکم قضایی شکایت می کردند و بابت خلف وعده ای که تهیه کننده در مورد جوایز مرتکب شده بود، خسارت میلیونی طلب می کردند اما ظاهرا این خبرها نیست و تهیه کننده ها می توانند با وعده های دروغ به راحتی سر مردم را کلاه بگذارند و به هر میزان که دلشان خواست در عرضه محصول تولیدی اشان کم فروشی کنند.

قلب یخی نیز همانند قهوه تلخ به عهد و پیمانی که با مخطب بسته بود چندان وفادار نماند . فصل اول قلب یخی از هفته نخست مرداد ماه ۱۳۸۹ تا هفت آذر منتشر شد. فصل دوم این مجموعه پس از هفت ماه تاخیر ( از سه مرداد ماه ۹۰ تا اسفند ۹۰ ) منتشر شد و فصل سوم پس از هفت ماه تاخیر از سه آبان نود و یک منتشر شد و همچنان ادامه دارد.