به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران ؛ سوء مصرف مواد، الگوی غیرتطابقی از مصرف مواد است. سوء مصرف مواد مخصوصا در نوجوانان از اختلالات رفتاری محسوب می‌شود. نوجوانان به دلایل خاص سنی و خصوصیات تکاملی از جمله نشان دادن حس استقلال، کسب جواز ورود به گروه همسالان، تسکین استرس‌های دوران رشد و جلوه دادن اینکه بزرگ شده‌اند، نسبت به این امر آسیب پذیرترند.
سوء مصرف مواد در نوجوانان با بزهکاری، مشکلات تحصیلی، اختلال در عملکردهای اجتماعی و مهارتهای زندگی، اختلال در کارکردهای خانواده، خودکشی، ادامه مصرف در بزرگسالی، افزایش احتمال ابتلا به بیماری ایدز همراه است و منشأ بسیاری از جرایم چون قتل، تجاوز، دزدی و حوادث ناهنجار اجتماعی است.
پژوهش‌های متعددی در جهان نشان داده است تعداد افرادی که به تازگی شروع به مصرف مواد می‌کنند، به طور نگران‌کننده‌ای رو به افزایش است و نکته حائز اهمیت این که اغلب این افراد را نوجوانان 12- 17 سال تشکیل می‌دهند.
یکی از موادی که به وفور مورد سوء مصرف واقع می‌شود، اکستاسی است. این دارو در دنیا به داروی شادی‌آور معروف است. اثرات این دارو 30 دقیقه پس از مصرف شروع شده، اوج اثر آن حدود 90 دقیقه بعد است. مصرف زیاد این دارو به مدت طولانی، موجب بروز مقاومت به دارو می‌شود. حدود دو سوم از داروی مصرف شده، بدون تغییر از ادرار دفع می‌شود. این دارو موجب تغییر در سطح هوشیاری شده و تمایلات عاطفی و احساسی فرد را افزایش می‌دهد و به طور موقت با رهاسازی از اضطراب و افسردگی همراه است و در تصویر ذهنی بدن و احساس فرد نسبت به خود تغییراتی ایجاد می‌کند.
بروز توهمات بینایی به همراه اختلال در تمرکز و تصمیم‌گیری به دنبال مصرف اکستاسی امری محتمل است و درک زمان و فضا برای مصرف کنندگان دارو تغییر می‌یابد. نورها به نظر براق‌تر شده، رنگ‌ها زنده‌تر و واقعی‌تر می‌شوند. این دارو با میزان 1.5 تا 1.7 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، پدیده مسخ شخصیت خفیف تا متوسط ایجاد می‌کند. تهوع، افزایش فشار خون، هپاتیت، افزایش درجه حرارت بدن تا 42 درجه سانتی‌گراد، نارسایی سیستم قلب و عروق، مشکلات کلیوی، به هم فشرده شدن دندان‌ها، خشکی دهان، تشنگی، کاهش اشتها، اختلال در تعادل، سرع و کما از اثرات جسمانی مصرف اکستاسی است.
مصرف اکستاسی از سال 1990 با مقاصد تفریحی توسط نوجوانان اروپایی و آمریکایی افزایش یافت و هر چند قرص‌ها تحت نام اکستاسی به فروش می‌رسیدند اما طیف وسیعی از ترکیبات و مواد غیر مجاز دیگر در آن وجود داشت. در ایران این دارو به نام قرص شادی معروف است.
اکثر مصرف کنندگان این قرص در جهان 18- 20 سال هستند و گروه سنی 12-17 سال در رده بعدی قرار دارند . آشنایی با الگوهای سوء مصرف مواد، مشخصات نوجوانان مصرف کننده و خانواده‌های آنها، شناخت طراحان برنامه‌های پیش گیرنده نسبت به پدیده فوق ضروری است.
بر این اساس پژوهشی (مطالعه توصیفی مقطعی) بر روی 800 نوجوانان 16-18 ساله ساکن مناطق غرب تهران، به بررسی سن شروع مصرف، طول مدت مصرف، نحوه دسترسی، الگوها، زمان‌های رایج مصرف، دفعات، میزان و نحوه مصرف اکستاسی پرداخته است.
پارک‌ها، سینماها، نگارخانه‌ها، کتابخانه‌ها، ورزشگاه‌ها، شهربازی‌ها، خانه‌های محله، پاساژها و مراکز خرید، کلوپ‌های بازی، کافی‌نت‌ها، گیم‌نت‌ها، باشگاه‌های پرورش اندام، استخرها، کلاس‌های آموزشی و هنری، کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها، اغذیه فروشی‌ها، مغازه ها، آرایشگاه‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، کارواش‌ها و تعمیرگاه‌های وساط نقلیه، پارکینگ‌ها و خیابان‌ها، محیط مطالعه این پژوهش را تشکیل می‌دهند.
فرزندان چه خانواده‌هایی بیشتر «اکستاسی» مصرف می‌کنند؟
43 درصد افراد مورد مطالعه در این پژوهش دختر و 57 درصد پسر بوده‌اند. میانگین سنی نوجوانان 17 سال بوده و 78 درصد آنها دانش‌آموز بوده‌اند. میزان تحصیلات پدر اکثر آنها (71.2 درصد) در سطح دیپلم و تحصیلات دانشگاهی بوده است. مادران 57.8 درصد نیز تحصیلات دیپلم و بالاتر داشتند. پدران 67.9 درصد نوجوانان دارای شغل آزاد یا کارمند بوده و مادران 71.6 درصد خانه دار بوده‌اند.
64.1 درصد نوجوانان از میزان درآمد خانواده خود اطلاعی نداشته‌اند. از نظر وضعیت اقتصادی، 54 درصد، وضعیت اقتصادی خانواده خود را متوسط ارزیابی کرده‌اند. 92.6 درصد سابقه اخراج از مدرسه نداشته و 93.5 درصد همراه پدر و مادر خود زندگی می‌کردند.
88.6 درصد نوجوانان مورد بررسی سابقه مصرف سیگار نداشته و 74.5 درصد از خانواده‌های نوجوانان در این پژوهش سابقه مصرف داروهای غیرمجاز هم نداشته‌اند.
یافته‌های این پژوهش نشان داد: 7.6 درصد از 800 نوجوان مورد بررسی حداقل یک بار اکستاسی را مصرف کرده‌اند.
این یافته‌ها همچنین از اختلاف معنادار عملکرد پسران و دختران در مصرف اکستاسی خبر می‌دهد.
همچنین بر اساس نتایج به دست آمده، مصرف اکستاسی در بین نوجوانانی که وضعیت اقتصادی خانواده خود را «متوسط» ارزیابی کرده‌اند، از سایر نوجوانان کمتر است. اگرچه در این زمینه اختلاف‌ها معنادار نبوده‌اند.
رایج‌ترین سن شروع مصرف اکستاسی در کشور
پژوهش انجام شده حاکی از آن است که درصد بیشتری از نوجوانانی که در خانواده آنها سابقه مصرف مواد وجود دارد بیشتر است.
یافته‌های تحقیق، در زمینه توصیف الگوهای مصرف در نوجوانان مصرف کننده اکستاسی نشان داده سن شروع مصرف اکستاسی در اکثر نوجوانان (60 درصد) 18 سالگی است.
اکستاسی با چه کسانی و در چه روزهایی بیشتر مصرف می‌شود؟
یافته‌ها حاکیست: 87.5 درصد مصرف کنندگان اکستاسی در این پژوهش این قرص را در روزهای خاص مصرف می‌کردند؛ به طوری که روزهای آخر هفته شایع‌ترین روزهای مصرف اکستاسی در میان مصرف کنندگان بوده است. 58 درصد مصرف کنندگان اکستاسی را با دوستان نزدیک خود مصرف کرده‌اند.
یافته‌ها نشان داده‌اند که 71.7 مصرف کنندگان، اکستاسی را به صورت غیر مداوم (تفریحی) مصرف کرده و مدت مصرف در اکثر آنها (76.9 درصد) کمتر از یک سال است. همچنین 80.7 درصد نوجوانان مصرف کننده در هر وعده یک یا دو قرص مصرف می‌کردند.
رایج‌ترین مکان مصرف اکستاسی توسط نوجوانان
همچنین منزل دوستان با 43.6 درصد و مکان‌های خاص (مهمانی‌ها، کلوپ‌ها و ...) با 36.59 درصد به ترتیب رایج‌ترین مکان‌های تهیه و مصرف اکستاسی هستند.