به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران ارومیه این میزان خسارت در اثر بروز 60 فقره سیل، 14 مورد زمین لرزه با وسعت سه الی چهار ریشتری به همراه 37 مورد ریزگرد و خشکسالی و سرمازدگی در سراسر استان طی سالجاری به وقوع پیوسته است.
کوهستانی بودن، قرار گرفتن در کمربند زلزله آلپ – هیمالیا، استقرار تعداد زیادی از نواحی روستایی و شهری در امتداد پایکوه ها، دشت ها و جلگه ها بستر مناسبی را برای بروز مخاطرات طبیعی (سیل، زلزله، رانش، ریزش، لغزش، خشکسالی، بهمن و ...) در استان آذربایجان غربی فراهم ساخته است.
آذربایجان غربی در طبقه بندی استان های کشور از لحاظ مخاطرات طبیعی جزو مناطق پرمخاطره و بحرانی است، بر اساس مدیرکل مدیریت بحران استان آذربایجان غربی از سه هزار و 800 میلیارد ریال خسارت بلایای طبیعی به آذربایجان غربی 43 درصد خسارت مربوط به بروز سیل، 45 درصد خشکسالی، دو درصد سرمازدگی و 10 درصد نیز مربوط به سایر خسارت هاست.
وقوع 60 فقره سیل در هشت ماه امسال نشان دهنده سیل خیز بودن منطقه و لزوم امر پیشگیری و برنامه ریزی های اساسی است هم اکنون بیش از 2 هزار روستای این استان در مسیر 6930 کیلومتر از رودخانه ای سیل خیز قرار دارند.
63 درصد از کل سطح پوشش مدیریت ستاد بحران استان در مناطق کوهستانی قرار دارد و با توجه به تجارب موجود در 10 سال گذشته، 85 درصد سیل هایی که در استان به وقوع پیوسته در مناطق کوهستانی بودند.
کوهستانی بودن (شیب زمین و ...) شرایط آب و هوایی، ذوب شدن سریع برف، بارش باران به صورت رگبار و بارندگی شدید، واقع شدن تعداد زیادی از روستاها در نواحی پایکوهی و مخروط افکنه ها، جنس خاک و پوشش گیاهی عواملی هستند که باعث بروز سیل در استان می شوند.
بررسی ها نشان می دهد تخریب جنگل ها و مراتع، نبود آبخیزداری صحیح، تجاوز به حریم رودخانه ها و برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه ها از دیگر عوامل وقوع سیل در استان است.
در حال حاضر نیز عدم امکان پیش بینی میزان بارندگی، عدم وجود و تدوین نظام نامه سیل در استان، تهیه و طرح عمل در مناطق سیل خیز و تصرف حریم ها در مسیر رودخانه ها از عوامل موثر در وقوع سیل در استان است.
همچنین آذربایجان از نواحی بسیار لرزه خیز ایران است و زمین لرزه های متعدد تاثیر مهم و قابل توجهی در تاریخ تکوین و تحولات این ناحیه داشته است.
به علت وجود گسل های متعدد در سطح استان، این منطقه یکی از نواحی مستعد زمین لرزه محسوب می شود. زلزله سلماس که در سال 1309 هجری شمسی رخ داد، یکی از زمین لرزه های شدید این منطقه بوده است.
این استان بر اساس موقعیت جغرافیایی خود زمستان های بسیار سردی دارد. در بیشتر زمستان ها توده هواهای سرد و مرطوب این استان را فرا می گیرد و موجب سرمای شدید و بارش برف های سنگین می شود. درنتیجه، به محصولات کشاورزی و دامداری منطقه خسارت هایی وارد می آید، راه ها مسدود می شود و در اثر سقوط بهمن، صدمات جانی و مالی زیادی به مردم وارد می آید.
خشکسالی در سطح استان با 23.4 درصد، یکی از مخاطرات غالب و مهم از نظر میزان خسارت است. خسارت خشکسالی در سال زراعی 1376-1375 به میزان 66.2 درصد و در سال 1377 – 1376 و 1378- 1377 نیز قابل توجه بوده است.
در سال های اخیر، مهم ترین مخاطره طبیعی در استان خشکسالی بوده، این پدیده به مزارع دیم و مراتع چرای دام خسارت های زیادی وارد کرده و نیز موجب کاهش محصولات شده است.
زارع: سه هزار و 800 میلیارد ریال خسارت به استان آذربایجان غربی در اثر بلایای طبیعی
مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار باشگاه خبرنگاران ارومیه از بروز بیش از سه هزار و 800 میلیارد ریال خسارت دراثر بلایای طبیعی در طول هشت ماه امسال به استان خبر داد.
مجبوب زارع با بیان اینکه از این میزان سه هزار و 700 میلیارد ریال مربوط به خسارات ناشی از سیل و تگرگ، خشکسالی و سرمازدگی است افزود: امسال 60 مورد سیل و چهار مورد سرمازدگی و طوفان و نیز خشکسالی حدود یک هزار و 93 میلیارد ریال در اثر به وقوع پیوسته است.
وی وقوع 492 مورد خسارت به واحدهای مسکونی و روستایی، 54 مورد تاسیسات آب و برق شهری و رستایی و آسیب 37 فقره پل به همراه 90 کیلومتر راه را از دیگر خسارات بلایای طبیعی در استان عنوان کرد و اظهارداشت: در طول سالجاری همچنین 37 مورد هجوم ریزگرد همراه با گرد و غبار به استان گزارش شده است.
زارع با توجه به خسارات بالای بخش سیل و تگرگ به بخش های مختلف استان گفت: تهیه نقشه پهنه بندی خطر سیل، حفاظت و جلوگیری از دخل و تصرف غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه ها و مسیل ها، کمک به طرح های مطالعاتی شهری و روستایی در جهت تعیین محدوده های خطر و تعیین مناطق امن برای توسعه، کمک به هدفمندسازی صنعت بیمه در تمامی بخش ها، تلاش برای ایجاد سیستم های پیش بینی و هشدار دهنده سیل ازجمله برنامه های کاری است.
وی با بیان اینکه شهرها و روستاهای شمال استان را بیشتر از مناطق دیگر در معرض خطر سیل هستند اضافه کرد: هم اکنون تنها راه کاهش اثرات سیل در شهرها و روستاهای استان برطرف کردن مشکل اعتباری برای سرعت بخشی به ایمن سازی این مناطق، جابجایی و اجرای طرح های پیشگیرانه است.
در این میان آذربایجان غربی با داشتن ضریب سیل خیزی بالا، همواره منطقه ای مساعد برای ایجاد سیلاب و تخریب ها محسوب می شود اما بررسی ابعاد مختلف سیل در منطقه نشان می دهد که وقوع این سیل ها از سالها پیش همواره قابل پیشگیری بوده است.
کارشناسان می گویند از جمله راهکارهای مناسب در شرایط اقلیمی استان آذربایجان غربی که هم زمان مشکلات مربوط به سیل را بر طرف می کند و از وقوع آن پیشگیری می کند و مزایایی در حوزه هایی همچون کشاورزی دارد آبخوان داری و آبخیز داری است.
مسئولان منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی می گویند با توجه به محسناتی که طرح های آبخیز داری و آبخوان داری همچون بهبود کیفیت خاک و کیفیت بالای آبهای استحصالی دارد بسیار به صرفه است و با توجه به مطالعات انجام شده هم اکنون ۵ عرصه در استان برای فعالیت آبخوان داری و ابخیز داری شناسایی شده است.
کارشناسان معتقدند که اجرا و توسعه طرح های آبخوان داری برای مهار آبهای سطحی و طغیان رودخانه ها و جلوگیری از به راه افتادن سیل ها از اولویت های آذربایجان غربی به شمار می رود که با تحقق آن علاوه بر اینکه شاهد این خسارات هنگفت نخواهیم بود در مهار و ذخیره سازی آب هم تحول اساسی بوجود خواهد آمد.
به هر حال تبدیل نزولات آسمانی به سیل های مخرب برای ساکنان مناطق سیل خیز در استان ، بهره برداری بی رویه از آبخوان ها و نبود تغذیه سفره های آب زیرزمینی ، توجه بیشتر به سیلاب و بهره برداری بهینه از آن را ضروری می کند.
تبدیل تهدید خشکسالی به فرصت با مهار سیلاب ها
به گفته مسئولان امر روان آب های حاصل از بارندگی که به شکل سیلاب از مناطق دشتی سرازیر می شود نیز با اجرای برنامه های آبخیزداری می تواند به فرصتی برای تغذیه بیشتر منابع آبی تشنه استان تبدل شود.
به نظر می رسد با وجود انجام اقدامات فراوان برای مقابله با بحران کم آبی اجرای این پروژه ها که می تواند تاثیر زیادی در کاهش میزان خسارت ناشی از خشکسالی و مهاجرت ساکنین حوزه های آبخیز مناطق تحت تاثیر این پدیده داشته باشد مورد کم توجهی قرار گرفته است، در حالی که سرمایه گذاری در این بخش موجب کاهش در تخصیص منابع مالی دولت در دراز مدت "وام های بلاعوض، تسهیلات یارانه ای و اعتبارات پیشگیری و عمرانی" می شود.
مقاوم سازی واحدهای مسکونی روستایی و شهری، افزایش بیمه محصولات کشاورزی، احداث دیوارهای حفاظتی، فرهنگ سازی و آموزش عمومی از راهکارهایی است که کارشناسان معتقدند با اجرای آنها می توان از وقوع خسارات بزرگ ناشی از حوادث و بلایای طبیعی را کاهش داد.
هر چند وقوع تمامی بلایای طبیعی قبل از وقوع را نتوان پیش بینی کرد ولی با اجرای طرح های پیشگیرانه و برنامه ریزی اساسی می توان خسارات ناشی از این حوادث را کاهش داد./س