به گزارش خبرنگارباشگاه خبرنگاران ارومیه خانواده chenopodiaceae از خانواده‌های بزرگ در ایران و دارای پراکندگی وسیعی در اکثر نقاط کشور ، بخصوص در مناطق شور ، از خاکهای شورها و بیابانها ، تا سواحل شور دریاها و دریاچه‌های شور (دریای خزر ، خلیج فارس ، دریاچه نمک و ...) می‌باشد. اغلب گیاهان این خانواده ، هالوفیت و پساموفیت هستند و دارای اهمیت اکولوژیکی فراوان و همچنین اهمیت اقتصادی می‌باشند. اغلب گیاهان هالوفیت که پوشش گیاهی کویرهای ایران را تشکیل می‌دهند، به خانواده chenopodiaceae تعلق دارند.
مشخصات گیاه شناسی
گیاهان خانواده Chenopodiaceae عمدتا علفی و یکساله‌اند ولی در میان آنها انواع چند ساله ، درختچه‌ای و بندرت درختی هم مشاهده می‌شود. بسیاری از اعضای این خانواده ، دارای ساقه‌های گوشتی و آبدار ، . شبیه کاکتوسها هستند. تعداد معدودی از گیاهان این خانواده ، بالا رونده‌اند. برگهای گیاهان خانواده چغندر ، اغلب ساده و در بسیاری از آنها بسیار ریز و فلس مانند و یا تحلیل رفته هستند. اکثر اعضای این خانواده ، تک پایه و برخی از آنها دو پایه می‌باشند. گل آذین ، گرزنهای مجتمع و کوچک و گاه سنبله دم گربه‌ای است که در مسیر تکامل در این خانواده ، تغییر از گل آذین گرزن دو سویه به گرزن یک سویه و سپس به گل آذینهای کروی و فشرده مشاهده می‌شود.
گلها دو جنسی و یا تک جنسی و دارای 5 کاسبرگ معمولا گوشتی و فاقد گلبرگ هستند. گلهای برهنه (فاقد گلبرگ و کاسبرگ) نیز در این گیاهان دیده می‌شود. گلها عمدتا 5 پرچم دارند که گاه به 2 یا 3 پرچم کاهش یافته است. مادگی معمولا 5 برچه‌ای و گاه 3 - 2 برچه‌ای و تخمدان در همه اعضای خانواده ، تک خانه‌ای و فوقانی و دارای یک تخمک است. میوه در گیاهان خانواده Chenopodiaceae معمولا فندقه است و اغلب باله‌های رنگینی دارند که از رشد کاسبرگها بوجود آمده‌اند. دانه‌ها دارای نشاسته ، دو و بندرت سه لپه‌ای ، و دارای رویان خمیده‌اند و رویش دانه‌ها به صورت رو زمینی است (لپه‌ها همراه با ساقه‌چه از خاک بیرون می‌آیند.)
خواص دارویی
مفیدترین و بهترین اعضای چغندر برگ آن است و بعد ساقه‌های آن و بعد از آن ریشه که پخته آن لبو نام دارد. قند ریشه چغندر برای مبتلایان به دیابت مضر است. خوردن پخته چغندر رعشه را معالجه می‌کند. برگ سرخ رنگ آن اگر خام با سرکه و خردل خورده شود طحال را باز می‌کند و ورم آن را فرو می‌نشاند. جهت درد پشت و مثانه و امراض مقعد مفید است. آب برگ چغندر برای جهت درد مفاصل و نقرس سودمند است. خوردن آب برگ آن جهت سردرد و دندان درد مفید است. ضماد برگ با اسید بوریک باعث بهبود کک و مک و طاسی می‌شود.
مالیدن برگ پخته چغندر پس از سرد شدن درمان سوختگی آتش و آب جوش است و آفتاب زدگی را معالجه می‌کند. چغندر به علت داشتن ارسنیک و روبیدیوم از بیماری جذام جلوگیری می‌کند. و به علت داشتن فسفر غذای مغز بوده و نیروی حافظه را زیاد می‌کند. اعصاب و استخوان بندی را تقویت می‌کند. برای درد کلیه مفید است. آب لبو برای بهبود التهاب مثانه ، رفع یبوست و بیماریهای پوست مصرف می‌شود. بو داده پوست ریشه چغندر را می‌توان مانند قهوه دم کرد و نوشید.
خواص چغندر
مردم روسیه از چغندر هم بصورت ترشی و هم در برش (نوعی سوپ سنتی روسیه) استفاده می‌نمایند و ممکن است یکی از دلایل زندگی....
چغندر ریشه گیاه است و خام آن بسیار سفت می‌باشد اما پخته آن به ماده‌ای نرم و کره مانند تغییر می‌کند. با وجود اینکه اغلب چغندرها قرمز مایل به بنفش است، اما در انواع آن تنوع رنگی نیز دیده می‌شود. رنگهایی مانند سفید، زرد مایل به طلایی و یا حتی به رنگهای رنگین کمان نیز در انواع آن دیده می‌شود. مزه شیرین چعغندر بدلیل وجود شکر در آن است که از ویژه‌گیهای آن محسوب می‌شود. چغندر نسبت به سبزیهای دیگر حاوی شکر بسیار بالا و کالری کم است.
فواید چغندر
مردم روسیه از چغندر هم بصورت ترشی و هم در برش (نوعی سوپ سنتی روسیه) استفاده می‌نمایند و ممکن است یکی از دلایل زندگی طولانی و سلامت مردم روسیه مصرف چغندر باشد. این سبزیهای ریشه‌ای رنگی، حاوی مقدار زیادی مواد مغذی است که برای مقاومت در برابر بیماریها، نقایص مادرزادی و سرطان (خصوصاً سرطان روده) مفید است.
ماده معدنی موجود در 100 گرم چغندر
فولات 136.00 میکروگرم
منگنز 0.55 میلی گرم
پتاسیم 518.50 میلی گرم
فیبر 3.40 گرم
ویتامین C 6.12 میلی گرم
منیزیم 39.10 میلی گرم
تریپتوفان 0.03 گرم
آهن 1.34 میلی گرم
مس 0.13 میلی گرم
فسفر 64.60 میلی گرم
تقویت سلامتی
رنگدانه‌ای که در چغندر وجود دارد و رنگ بنفش چغندر را تولید می‌کند، ماده‌ای به نام بتاسیانین (Betacyanin) است که ماده‌ای بسیار مهم درمقابل سرطان است.
دانشمندان مفید بودن چغندر در مقابله با سرطان، خصوصاً سرطان ریه را مورد مطالعه قرار داده‌اند.
در یکی از مطالعات، حیواناتی را در شرایطی قرار دادند که به سرطان ریه و کلسترول بالا مبتلاء شدند و آنها را به دو دسته تقسیم نمودند. یکی از گروهها را تحت رژیمی حاوی چغندر قرار دادند و گروه دیگر بعنوان گروه کنترل شده انتخاب گردید. گروهی که تحت رژیم غذایی حاوی فیبر بودند با افزایش فعالیت دو آنزیم آنتی اکسیدانی(glutathione eroxidase ) و (glutathione-S-transferase) در کبد(Livers) آنها به مقابله با بیماری پرداختند. کبد در بدن اندامی است که سموم بدن را دفع می‌کند و در این محل مواد سمی و فرایند تولید رادیکالهای آزاد، از بین می‌روند. این دو آنزیم بعنوان محافظهای سلولهای کبد عمل می‌کنند و از کبد در مقابل رادیکالهای آزاد دفاع می‌کنند.
در تحقیق دیگری که بر روی بیماران مبتلاء به سرطان معده انجام گرفت دانشمندان تاثیر آب میوه و آب سبزیجات بر روی عملکرد نیترو سامینها، موادی که در معده تولید می‌شود و باعث سرطان می‌گردد را بررسی نمودند و مشاهده کردند که آب چغندر یک مانع بسیار قوی برای تغییر سلولها توسط این ماده شیمیایی می‌باشد.
مقابله در برابر بیماریهای قلبی
در اولین مطالعه‌ای که صورت گرفت و در بالا به آن اشاره شد، در کبد (Livers) حیواناتی که تحت رژیم چغندر قرار گرفته بودند نه تنها فعالیت حفاظتی آنتی اکسیدان افزایش یافت، بلکه 30٪ کلسترول و 40٪ تری گلیسیرید کاهش یافته‌اند و کلسترول مفید(HDL) در آنها افزایش چشمگیری داشته است.
حفاظت در مقابل نقایص مادرزادی
چغندر غنی از فولات است که بسیار برای رشد طبیعی ضروری است. مصرف غذاهای غنی از فولات در دوران بارداری بسیار مفید است و نبود فولات کافی باعث می‌شود که ستون فقرات در دوران نوزادی بصورت مناسب رشد نکند که به آن نقص نخاعی گفته می‌شود. نیاز روزانه به فولات حدود 400 میکروگرم است. تنها یک فنجان چغندر پخته شده حدود 136 میکروگرم فولات دارد.
چگونه چغندری را انتخاب کنیم و چگونه نگهداری نماییم.
بهتر است چغندرهای انتخابی کوچک و متوسط باشد و ریشه آنها نرم، لطیف و پررنگ باشد. چغندرهای کوچک و خیلی جوان به اندازه‌ای ترد هستند که در هنگام پخته شدن نیازی به کندن پوست نیست. چغندر‌هایی که لکه دارند و ضربه دیده‌اند را هیچگاه انتخاب نکنید.
چغندرها را نشسته در یخچال نگهداری نمایید زیرا در این صورت می‌توان آنها را به مدت 2 تا 4 هفته نگهداری نمود. ساقه آن را جدا نمایید اما مقداری از آن را نگهدارید تا از ریخته شدن آب چغندر جلوگیری شود. می‌توانید چغندر پخته شده را نیز در یخچال نگهداری نمایید، زیرا طعم و شکل آن بدون تغییر می‌ماند./س