بهترین غذاهای کمکی برای شیرخواران

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اردبیل / از آنجا که سبک زندگی خانواده ها تغییر یافته و تنوع غذایی زیاد شده است، برخی از پدران و مادران جوان می پندارند که رژیم غذایی کودکان هم به تبع این تحولات تغییر پیدا کرده است، در حالی که همچنان باید به اتخاذ رژیم غذایی سالم و استفاده از مواد غذایی تازه توجه کرد.

همه مادران و پدران باید اطلاعات کافی از نحوه تغذیه کودک به ویژه شیرخواران داشته باشند.دکتر خدیجه رحمانی متخصص تغذیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره چنین می گوید: تغذیه کودکان زیر یک سال اهمیت زیادی دارد و هر مشکلی در تغذیه کودکان ممکن است در سال های بعد جبران ناپذیر باشد. تغذیه در سال اول زندگی حتی در شکل گیری ذائقه کودک و تکامل قدرت جویدن در او نقش دارد. اگر نحوه تغذیه صحیح باشد مشکلی پیش نخواهد آمد.

در واقع بیشتر کودکانی که در سال دوم زندگی دچار مشکل تغذیه ای می شوند، تغذیه سال اول آن ها مشکل داشته است. قطعا تا ۴ یا ۶ ماهگی تغذیه کودک فقط با شیر مادر است. کودکانی که از شیرمادر تغذیه می کنند در مقایسه با کودکان دیگر از لحاظ جسمی، ذهنی و رشد هوشی شرایط مطلوب تری دارند.بروز بیماری های مربوط به سیستم ایمنی بدن مانند دیابت، آسم و حساسیت و... در کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی شوند، به مراتب بیشتر است. بنابراین می توان گفت، شیر مادر نقش حیاتی در تغذیه کودک در سال اول دارد. وی ادامه می دهد: اگر کودک به طور طبیعی تغذیه شود و در تغذیه وی مشکلی ایجاد نشود، معمولا وزن گیری خوبی خواهد داشت و طی ۴ تا ۶ ماه وزنش دو برابر می شود پس از این زمان شیر مادر کافی نیست زیرا هم میزان و هم ارزش شیر مادر کاهش پیدا می کند. به همین دلیل کودک به غذای کمکی نیاز دارد.

در این سن سیستم گوارش تکامل پیدا می کند. هم زمان با این تکامل، باید غذای کودک، از مایع به نیمه مایع و به تدریج جامد تغییر کند. به عنوان مثال در ابتدا سوپ باید رقیق باشد و کم کم غلیظ شود.نکته ای که یادآوری آن ضروری است این که هرگز این تغییر برنامه غذایی کودک نباید زودتر از ۴ ماهگی و دیرتر از ۶ ماهگی باشد. زیرا مشکل تغذیه ای کودک جبران ناپذیر خواهد بود. به ویژه اگر رشد قدی وی مشکل پیدا کند. اما سوالی که مطرح می شود این است که تغذیه تکمیلی کودک چگونه باید شروع شود و ادامه پیدا کند؟

برای پاسخ به این سوال باید گفت غذای کمکی کودک باید با غلات شروع شود. در کشورهای توسعه یافته غلات با آهن غنی سازی می شود و به افزودن مکمل های آهن نیازی نیست. اما در کشور ما، آرد غنی شده در دسترس نیست و از آردهای معمولی استفاده می شود. بنابراین همزمان با شروع تغذیه تکمیلی، قطره آهن هم باید به برنامه غذایی کودک افزوده شود. البته از ۱۵ روزگی قطره آهن و ویتامین D وA یا قطره مولتی ویتامین روزانه به کودک داده می شود. اما از زمانی که غذای تکمیلی شروع می شود، علاوه بر قطره D وA و مولتی ویتامین، حتماً باید قطره آهن هم به کودک داده شود. بعضی از انواع مولتی ویتامین، آهن هم دارد. غلاتی که به کودک داده می شود نباید حساسیت زا باشد. بهترین و مناسب ترین غله، برنج است. می توان با برنج فرنی تهیه کرد. به این ترتیب که به اندازه یک قاشق مرباخوری آرد برنج را در کمی آب جوشیده حل کنید، مقدار خیلی کم شکر به آن اضافه کنید و ۳ تا ۴ قاشق مرباخوری شیر به آن بیفزایید و سپس آن را بجوشانید تا غلیظ شود. شیری که استفاده می شود ترجیحاً شیری باشد که کودک با آن تغذیه می شودو می تواند شیرخشک یا شیر مادر باشد. در صورت استفاده از شیر پاستوریزه، مقدار آن کم باشد. اما تاکید ما این است که قبل از یک سالگی، شیر گاو به کودک داده نشود.

این فرنی را از روزی یک قاشق مربا خوری شروع کنید و کم کم به ۲ تا ۳ قاشق افزایش دهید. ابتدا ظهر هنگام، سپس ظهر و عصر وبعد از آن ظهر، عصر و شب به کودک داده شود.

بعد از مصرف غلات تغذیه کودک با آب میوه و سبزی آغاز می شود.بهتر است آب میوه را از آب سیب شروع کنید. به اندازه یک قاشق مرباخوری، آب سیب همراه با فرنی به کودک بدهید و به تدریج مقدار آن را زیاد کنید. مادران دقت کنند که مواد غذایی را جداگانه به برنامه غذایی کودک بیفزایند تا بعد ازیک هفته اگر کودک دچار حساسیت شد، علت حساسیت کودک مشخص شود. در صورت حساسیت کودک به سیب، اول از موز و سپس از گلابی استفاده کنید. میوه دیگری را توصیه نمی کنیم. از سبزی جات مانند هویج می توان در تهیه سوپ کودک استفاده کردو به تدریج جعفری، گشنیز و دیگر سبزی ها را اضافه کرد. اما اسفناج تا قبل از یک سالگی به کودک داده نمی شود. بعد از سبزی، گوشت و حبوبات را می توان به برنامه غذایی کودک افزود. در شروع، حبوبات زودهضم مانند عدس و ماش داده شود و حبوبات دیرهضم مانند لپه، نخود و لوبیا را بعد از یک سالگی به غذای کودک اضافه کنید.

برای تهیه حبوبات باید حتماً آن را خیس کنید و آب آن را بگیرید و سپس بپزید. از میان فرآورده های لبنی استفاده از ماست و پنیر پاستوریزه مناسب تر است، این مواد لبنی را همراه با غذا به کودک ندهید تا در صورت حساسیت داشتن به این مواد، علت آن مشخص شود. زرده تخم مرغ هم باید کاملاً آبپز و از سفیده جدا شود. مادران دقت کنند که سفیده تخم مرغ را نباید تا قبل از یک سالگی به کودک بدهند، زرده را پس از پخت به اندازه یک نخود با آب جوشیده یا کره نرم کنید و به کودک بدهید. سفیده تخم مرغ حساسیت زاست.

وی افزود:غذایی را که باعث حساسیت کودک می شود، حذف کنید و پس از مدتی دوباره آن را به برنامه غذایی کودک اضافه کنید تا دستگاه گوارش کودک به آن غذا سازگاری پیدا کند. زرده تخم مرغ را هم از کم شروع کنید تا به تدریج به یک زرده در روز برسد.

وی با اشاره به این که دسته عمده ای از موادغذایی را نباید به کودک زیر یک سال داد، می افزاید: عسل، به ویژه عسل غیرپاستوریزه، سفیده تخم مرغ، شیرپاستوریزه، بادام زمینی، میگو، فلفل و انواع ادویه، ترشی و شوری، نوشابه های صنعتی، خربزه، انواع توت، لیموشیرین، آلبالو، گیلاس، اسفناج، چغندر، کلم، نخود و لپه را نباید تا یک سالگی به کودک داد. زمانی که کودک بتواند غذا را با دست به دهان ببرد، می توانید موادغذایی از جمله بیسکویت مخصوص کودک، سیب، خیار، سایر میوه ها و ... را به برنامه غذایی وی بیفزایید. اما مراقب باشید تکه ای که جدا می شود وارد حلق کودک نشود. مادران باید پس از زایمان کودک را با شیر خود تغذیه کنند. شیر اول مادر غنی از ترکیبات ضدبیماری زاست و خیلی سریع می تواند کودک را در برابر عوامل بیماری زا مقاوم کند. زیرا کودک از محیط استریل جدا می شود و در برابر همه عوامل بیماری زا قرار می گیرد. نتایج تحقیقات نشان می دهد، پس از تولد هرچه زودتر کودک در کنار مادر قرار بگیرد و تغذیه اش را شروع کند، موفقیت مادر در شیردهی بیشتر است. برای مادرانی هم که سزارین می کنند، ۳ تا ۴ساعت پس از این که مادر به هوش آمد، بلافاصله کودک را درکنار مادر قرار می دهند تا کودک مکیدن را شروع کند. بعضی از مادران تصور می کنند که همان روز اول بچه باید بتواند شیر زیادی بمکد و اگر چنین نباشد فکر می کنندکه شیر آن ها کافی نیست.

باید دانست یکی از عوامل تولید شیرمادر، حالت روحی و روانی وی است. آرامش روحی و روانی مادر روی تولید شیر او اثرگذار است. بنابراین زمانی که احساس می کند کم شیر است، همین احساس باعث کم شدن شیر وی می شود. بنابراین به هیچ عنوان نباید این تصور در مادر به وجود بیاید. هرچه مادر در محیط شاد و آرام کودک خود را تغذیه کند مشکل کمتری خواهد داشت.

گاهی مادر دچار افسردگی پس از زایمان می شود و این افسردگی یکی از عوامل کاهش تولید شیر است. به تغذیه مادر نیز باید توجه کرد. مادر باید از تغذیه خوبی برخوردار باشد، یک برنامه غذایی طبیعی در کیفیت و حجم شیر اثرگذار است. نتایج مطالعات نشان می دهد، مادرانی که تغذیه خوبی دارند، اگر در عرض یک هفته کالری رژیم خود را کم کنند، حجم شیرشان کاهش پیدا می کند.

هر بار پس از شیر دادن مادر خودش باید به همان اندازه که شیر می دهد از شیر یا مایعات استفاده کند. به طور طبیعی در ۶ماه اول ماهانه نیم تا یک کیلوگرم از وزن مادر کم می شود. بعضی مواقع مادر می پندارد که بچه خوب رشد نمی کند. تصور ذهنی دیگری که بیشتر مادران دارند این است که بچه باید به اصطلاح تپل باشد، این هم یک تصور اشتباه است. این تصور در واقع زمانی ایجاد شد که بحث تغذیه با شیر خشک مطرح شد. شرکت های بین المللی برای بالابردن بازار فروش خود در کشورهای مختلف ازجمله ایران، در تمام تبلیغات شان از عکس کودکان تپل استفاده می کردند.

وی تاکید کرد: حتی اگر شیر مادر کم شود، نباید از شیر خشک استفاده کرد. مادر باید تلاش کند کودک را با شیر خودش تغذیه کند و تکرار شیردهی باعث افزایش ترشح شیر می شود. در هنگام شیر دادن نیز باید توجه کرد که هاله قهوه ای سینه کاملاً در دهان کودک قرار گیرد تا فشار لثه روی آن قسمت ها باشد.

وی خاطرنشان کرد: مادرانی که برای اولین بار به بچه شیر می دهند و با مشکل رو به رو می شوند، می توانند به مراکز بهداشتی مراجعه کنند تا نحوه صحیح شیردهی به آن ها آموزش داده شود./س