به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران از کرمان :
کرمان در حال تبدیل شدن به شهری الکترونیکی است ، این شهر به عنوان پایلوت دولت الکترونیک انتخاب شده‌است و در برنامه‌های توسعه کشور باید به شهری الکترونیکی تبدیل شود.
اما آنچه که این شهر الکترونیکی با آن دست و پنجه نرم می کند ، معضل اساسیست به نام حاشیه نشینی!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
معضل رو به رشد حاشیه نشینی
حاشیه نشینی در شهرهای ایران به صورت شهرک نشینی در حومه ی شهرها و همچنین آلونک نشینی دیده می‌شود.
شهرک های حاشیه‌نشینان در اصل «روستای شهر» یا «شهرکهای روستاگونه ی درون شهر» هستند.
جریان توسعه شهری در ایران طی ۲۰ سال گذشته باعث شد جمعیت شهر نشین بالغ بر ۲ برابر شود که پیش بینی ها حکایت از ادامه سریع این رشد دارند.
در حال حاضر سرعت توسعه شهری از ظرفیت و توانایی دولت و شهرداری ها در گسترش زیر ساخت ها و ارائه خدمات و ایجاد اشتغال پیشی گرفته است ، در نتیجه پدیده اسکان غیررسمی به سرعت و به صورتی بی قاعده گسترش یافته است.
آمارها حکایت از آن دارند که بین ۲۰ تا ۳۰ درصد جمعیت کلا نشهرها و حتی بسیاری از شهرهای متوسط در زیستگاه های نابسامان در حاشیه شهرها اسکان یافته اند که این مناطق جایگاه فقیرترین گروه های جمعیت شهری هستند و معمولا سطح زندگی ساکنان این مناطق پایین تر از خط فقر یا حداکثر همسطح آن است.
جمعیت ساکن این مناطق که اکثریت شان را مهاجرانی از مناطق روستایی تشکیل می دهند به شدت گرفتار بیکاری هستند ، بررسی های انجام شده نشان می دهد که اصولا رشد سکونتگاه های غیررسمی و نامنظم و شکل گیری جزیره های فقر در حاشیه و درون شهرها به دلیل حذف اقشار کم درآمد از نظام برنامه ریزی یا لحاظ نکردن آنها به صورت فعال به عنوان گروه های هدف در سیاست گذاری هاست.
مطالعات بیانگر این موضوع است که اسکان کم درآمدها و ساماندهی و توانمندسازی بافت های نابسامان شهری از موضوعات و مسائل مهم توسعه شهری کشور است.
حاشیه نشینی در ایران
در ایران بعد از وقوع اصلاحات ارضی، این
پدیده رخ عیان کرد ، در یک بررسی گسترده که در سال 1351 در مؤسسه مطالعات و
تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران صورت گرفت مشخص شد که 91 درصد از سرپرستان خانواده‌های
حاشیه‌نشین در تهران روستایی بودهاند ، 72 درصد آنان قبلاً دهقان محسوب می‌شدند و
59 درصد خرده مالک بودهاند .
همچنین یافته‌های پژوهشی مشابه در سال 1345 نشان داد که 62 درصد از حاشینه‌نشینان
تهران کارگر ساده، 12 درصد کارگر نیمه ماهر 14 درصد کارگر ماهر بودهاند.
این موارد تا حدودی نشانگر ابعاد حاشیه‌نشینی در ایران پیش از انقلاب بود، در آن سال‌ها به دلیل اصلاحات ارضی و همچنین عدم کارائی اقتصاد کشاورزی روستاها، موج مهاجرت‌های گسترده‌ای به شهرهای بزرگ رخ داد.
این روند در ایران پس از انقلاب نیز با
گستردگی بیشتری ادامه یافت، موج مهاجرت و در کنار آن رشد بی‌وقفه جمعیت نیز به
مثابه علتی ثانویه که باعث رقابت شدید برای تسلط بر امکانات شهری گردید موجب شد تا
حاشیه‌نشینی، در قامت یک معضل ملی رخ بنمایاند.
تبعات حاشیه نشینی و معضلات ملی
حاشیه نشینی در ایران براساس دلایل بیشماری اکنون یک معضل ملی محسوب می‌شود که با
ادامه روند فعلی بی شک به یک فاجعه ملی منجر خواهد شد. ابعاد معضلاتی که حاشیه
نشینی باعث نشو و نمای آنها شده است، بسیار فراتر از عدم هماهنگی در بافت فیزیکی
شهرها است.
پیامدهای زیستی حاشیه نشینی در ایران
آسیبهای اجتماعی، سهم بالایی از وقوع جرم و جرائم در کشور ، قاچاق مواد مخدر وجنایت‌های مبتنی بر هیچ انگاری ارزش‌های جامعه ، رواج مشاغل کاذب و غیر رسمی فقرمفرط اقتصادی و ... به حاشیه نشینان اختصاص یافته است .
همچنین عدم مهارت فنی درمیان مهاجران حاشیه
نشین ایران، مشاغلی را رواج داده که در متن زیست شهری به وضوح قابل رویت است ،
دستفروش قاچاق، کالا، دلالی‌های کاذب امروز نه تنها درحاشیه شهر بلکه در متن شهرها
نیز نمود تام دارد.
در مضرات این بد سامانی جامعوی همین بس که به واسطه آن آداب شهرنشینی و کنش
شهروندی به فراموشی سپرده می شود و خصایص کنش روستایی که سنخیتی با زیست شهر
ندارد، به شاکله عقیدتی زیست شهری مبدل می‌شود.
تراکم بالای جمعیتی در کنار فقدان امکانات شهری باعث شده که از لحاظ بهداشتی مناطق
حاشیه‌ای شهرها در وضعیت وخیمی به سر ببرند.
آمار بالای بیماری‌های واگیردار و بیماری‌های پوستی و گوارشی گواهی بر این مشکل عمده مناطق حاشیه‌ای شهرهای ایران است.
حاشیه نشینی مهمترین مشکل کرمان
اسماعیل نجار ، استاندار کرمان چندی پیش با
اشاره به معضل حاشیه نشینی ، آن را از
مهمترین مشکلات کرمان دانست و دلیل عمده آن را ، عدم تناسب صحیح توزیع امکانات در شهر کرمان
عنوان کرد و خواستار ایجاد زیر ساختهای لازم برای جلوگیری از روند مهاجرت به شهر
کرمان شد.
وی در ادامه به زمینخواری و خشکسالی نیز اشاره کرد و این دو را نیز از مهمترین
فاکتورهای حاشیه نشینی در کرمان دانست.
نجار با تاکید بر ضرورت مقابله جدی با حاشیه نشینی از دستگاههای مختلف خواست در
این راستا هماهنگ عمل کنند و جلوی گسترش افقی شهر را بگیرند.
وی این سکونتگاههای غیر مجاز را کانون آسیبهای اجتماعی و فرهنگی دانست.
افزایش حاشیه نشینی طی سالهای اخیر در کرمان
شهردار کرمان نیز در گفتگویی در خصوص حاشیه
نشینی در کلانشهر کرمان اظهارداشت: حاشیه نشینی طی سالهای اخیر در اطراف شهر کرمان
افزایش یافته است و این مسئله موجب بروز مشکلاتی در خدمات دهی به مردم شهر کرمان
شده است.
ابوالقاسم سیف الهی با تاکید بر مبارزه جدی با زمین خواری و حاشیه سازی در اطراف
شهر کرمان گفت: در این خصوص برنامه های مختلفی از جمله کمربند سبز کرمان اجرا شده
است اما حاشیه نشینی همچنان از مشکلات کرمان است.
وی با انتقاد از برخی خدماتی که در شهرکهای حاشیه ای طی سالهای گذشته ارائه شد
گفت: همین امر مردم را تا حدودی تشویق به حاشیه نشینی کرد و امیدوار شدند که اگر
مدتی در این شهرکها سکونت داشته باشند این امکان وجود دارد که خدمات شهری دریافت
کنند.
وی ادامه داد: چون این مناطق خارج از شهر محسوب می شوند تعهدی نیز به خدمات دهی به
این شهرکها وجود ندارد.
وی افزایش جمعیت حاشیه نشینان در کرمان را موجب تحمیل هزینه به شهروندان قانونمند
دانست.
حرف آخر...
خانه های غیر رسمی ، نیمه دایمی ، کم د رآمد ، حصیر آبادها ، خود به خودی ، برنامه
ریز نشده ، حاشیه ای و غیرساختاری ، اسامی هستند که معمولا مترادف با خانه های
حاشیه نشینی کلاشنهر ها استفاده می شود.
حاشیه نشین ها در برنامه شهری به خارج از
شهر کشیده شده اند، اکثر خانه های حاشیه نشین ها پلاک شهرداری ندارد ، انشعابات آب
و برق ندارد ، به عبارتی از حلبی ساخته شده و محافظی آنجا نیست ، جایی است که فقرا
زندگی می کنند و بنا به گفته برخی از جامعه شناسان و مسئولان ذی ربط از لحاظ فرهنگ
هم فقر دارند ، آداب و رفتار معاشرت آنها متفاوت از فرهنگ غالب جامعه است.
اما هر طور که آنها را بنامیم باز انسان هستند ، حرمت و کرامت انسانی دارند و
نباید به دید دیگری به آنها خیره شد نباید برچسب های مختلف اجتماعی به آنها زد.
حاشیه نشین ها اگر چه سرپناهی قانونی ندارند ولی حقوقی انسانی دارند و ارگان های
ذیربط مسئول محافظت از حقوق آنها هستند./س
گزارش از : مریم بهادری