نگاهي به تجربه شركت‌هاي بزرگ پستي نشان مي‌دهد كه، با ورود فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي ارائه اين نوع خدمات در سال‌هاي اخير متحول شده است. اين تحولات باعث شده پست با برخورداري از قابليت‌ها و شايستگي‌هاي خاص خود بتواند وارد بازارهاي جديدي از جمله ارائه خدمات لجستيكي شود و تحولاتي را در حوزه كسب‌وكار خود ايجاد کند.
تحليل تحولات پست در دهه‌هاي اخير نشان مي‌دهد تغييراتي كه در حوزه‌هاي فن‌آوري، بازار و ... ايجاد شده، از سال‌هاي 1990 باعث ايجاد تحولاتي در ارائه خدمات پستي شده است. با ورود فناوري‌هاي جديد، رشد يكنواخت حجم امانات (از 2 تا 3 درصد) به تدريج كاهش يافته و در سال 2001 متوقف شده و بعضاً شاهد نزول آن بوده‌ايم.
ناتواني پست در مواجهه به اين تغييرات باعث شد، صنعت پست در سطح جهاني به دنبال ايجاد تغييراتي جدي و اساسي در حوزه كاري خود باشد و بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه اين تغييرات عمدتاً در دو حوزه زير دنبال شده است:
• تغيير راهبردها: در اين حوزه‌ها پست رويكرد خود را از حالت دفاعي به حالت رقابتي تغيير داده است.
• تعريف مدل‌هاي جديد كسب‌وكار: در اين رويكرد، پست تلاش نموده است با تعريف و ارائه خدمات جديد، مدل‌هاي جديد كسب‌وكار تعريف نمايد.
توصيه‌هاي اتحاديه جهاني پست نيز در همين راستا، بر دو محور زير بوده است:
• حركت به سمت ارائه محصولات و خدمات جديد
• استفاده از فناوري‌هاي نوين
بر همين مبنا، پست با توجه به برخورداري از نقاط قوتي همچون شبكه قوي، قابليت حمايت از زنجيره تأمين، برتري در لجستيك بين‌المللي، گستردگي خدمات و ... تلاش نموده است از فرصتهاي جديد پستي در سه حوزه زير استفاده نمايد:
• فرصتهاي جديد پستي در حوزه تحويل كالا
• فرصتهاي جديد پستي در حوزه پرداخت
• فرصتهاي جديد پستي در حوزه حمل و لجستيك
اما بهره‌برداري پست از اين فرصت‌ها، مستلزم طراحي راهبردهاي درستي است تا بر اساس آن شركت‌هاي پستي بتوانند به نحو مناسبي به شرايط و تغييرات در بازار خدمات پستي پاسخ دهند. در اين راستا، راهبردهاي اصلي پستي را مي‌توان در سه حوزه زير خلاصه نمود:
• توانمندسازي كسب‌وكار اصلي
• آماده‌سازي براي پيشرفت‌هاي آتي
• تبديل پست سنتي به يك پست چندرسانه‌اي
به‌كارگيري اين راهبردها توانسته است تحولاتي اساسي در حوزه خدمات پستي ايجاد نمايد. به طور مثال، شركت پستي دي.اچ.ال در حال حاضر خدمات متنوعي در حوزه‌هاي جديد كسب‌وكاري خود تعريف نموده است كه برخي از اين خدمات عبارتند از:
• پرداخت صورت‌حساب‌ها با استفاده از مبادله الكترونيكي داده‌ها
• تحليل وضعيت محموله با استفاده از فناوري اطلاعاتي و ارتباطي
• ارائه خدمات صادرات و واردات
• استفاده از اسناد الكترونيكي در داد و ستد خارجي
• ارايه راه‌حل‌هاي لجستيكي در حوزه‌هايي همچون انبارداري، توزيع و ....
• مديريت زنجيره تأمين
شركت فدكس نيز خدمات متنوعي در حوزه لجستيك ارائه مي‌نمايند كه از جمله مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
• فرايند ناوگان بين‌المللي: خدمات مهمي همچون انبار بين‌المللي، ارسال محموله، پيگري، تحويل و ... را ارائه مي‌كند.
• مديريت زنجيره تأمين: در اين بخش نيز خدماتي همچون كنترل محموله‌هاي حساس، مديريت حمل و نقل و ... ارايه مي‌شود.
همانطور كه ملاحظه مي‌شود، امروزه صنعت پست تحولاتي اساسي در صنعت و كسب‌وكار خود ايجاد كرده است كه عمده اين تحولات نيز متأثر از تغييرات حاصل از فناوري اطلاعات و ارتباطات است. پست جمهوري اسلامي ايران نيز جهت استفاده از فرصتهاي جديد كسب‌وكار، توسعه خدمات خود و مدرن نمودن ارائه خدمات با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات بايد با تأملي علمي و دقيق و با نگاهي به تجارب ساير كشورها و شركت‌‌ها در اين حوزه، اين نوع خدمات را شناسايي و با طراحي راهبردهاي مناسبي بتواند وارد حوزه‌هاي جديد كسب‌وكار از جمله پست لجستيك شود.
محمدرحيم اسفيداني، عضو هيات علمي موسسه مطالعات و پژوهش هاي بازرگاني