واژه شیعه در قرآن

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، سعید عبدلی در وبلاگ تنبور در آخرین نوشته خود آورد:

کلمه شیعه در کلام الله مجید سه نوبت ذکر شده:

اول به معناى فرقه و گروه مانند

ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ کُلِّ شِیعَةٍ أَیُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِیًّا: «1»

دوم به معناى پیرو و دوست پیامبر، چنان که در داستان موسى آمده:

فَوَجَدَ فِیها رَجُلَیْنِ یَقْتَتِلانِ هذا مِنْ شِیعَتِهِ وَ هذا مِنْ عَدُوِّهِ: «2»

سوم به معناى پیرو و نگهدار مکتب و اعتقاد حق، آنجا که خداى تعالى حضرت ابراهیم را به راه و روش و اعتقادى توحید نوح معرفى مى‏کند مى‏فرماید:

وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ إِذْ جاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ: «3»

در این آیه کریمه حضرت ابراهیم با همه شموخ مقام و عظمت نبوت شیعه حضرت نوح به حساب آمده است.

شگفت از دوستان ناآگاه و دشمنان دانا، و مزدوران استعمار است که پیدایش این لغت و ظهور این واژه و معتقدان به آن را به زمان صفویه نسبت مى‏دهند!!

در کشاف زمخشرى آمده:

من شیعته ...... یعنى از کسانى که در اصول دین با حضرت نوح همراه است گر چه شریعت نوح و ابراهیم با هم تفاوت دارد.

ابو محمدحسن‏بن‏موسى نوبختى که در قرن چهارم مى‏زیسته در کتاب الفرق و المقالات چنین مى‏گوید:

ارکان فرق اسلامى چهار فرقه مى‏باشند: شیعه، معتزله، مرجئه، خوارج.

اما شیعه فرقه على بن ابیطالب مى‏باشند که در زمان حیات پیامبر و پس از مرگ او به شیعه على موسوم بودند، و فقط او را امام مى‏دانستند که از آن جمله مقداد بن اسود، سلمان فارسى، ابوذر جندب بن خباده غفارى، عمار بن یاسر و هر کس که على را دوست مى‏داشت، و اینان اولین کسانى هستند که در امت پیامبر به تشیع توصیف شدند زیرا نام تشیع از دیر زمان به پیروان ابراهیم و موسى و عیسى و دیگر پیامبران صلوات الله علیهم اجمعین اختصاص داشت.

المنجد کتاب بسیار معروف لغت مى‏گوید، شیعة الرجل: یعنى پیروان و یاران مرد، شیعه یعنى گروه، به یک نفر و دو نفر شیعه گفته مى‏شود و جمع آن شیع و اشیاع است و این نام غلبه دارد بر کسانى که على و اهل بیتش را دوست دارند تا جائى که براى آنان نام ویژه شده. «4»

دائرة المعارف الاسلامیه مى‏گوید:

تاریخ پیدایش شیعه تمامى برمى‏گردد به این که على‏بن‏ابى‏طالب خلیفه شرعى، پس از درگذشت پیامبر است. «5»

 

شیعه در حدیث و سنت پیامبر

سیوطى در تفسیر الدر المنثور ضمن تفسیر آیه کریمه:

أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ

آورده: ابن‏عساکر از جابربن‏عبدالله روایت کرده که گفت: نزد رسول خدا بودیم که على روى آورد، پیامبر فرمود: سوگند به کسى که جانم به دست اوست، روز قیامت این و شیعیانش رستگارند. «6»

فضل‏بن‏شاذان نیشابورى در کتاب پرقیمت الایضاح خطاب به اهل سنت مى‏گوید: شمائید که روایت مى‏کنید رسول خدا به على (ع) فرمود: اى على تو و شیعیانت در بهشت هستید. «7»

و شما روایت مى‏کنید از ام‏سلمه همسر رسول خدا که گفت از رسول خدا شنیدم که مى‏فرمود:

شیعیان على رستگارانند، واى بر کسى که بر خدا کافر شود، آیا خرد را به کار نمى‏بندید، آیا میدانید چه حکم مى‏کنید؟ آیا شیعیان على به جز کسى که على را دوست مى‏دارند و دشمنانش را دشمن و از فرمانش اطاعت مى‏کنند و به حکمش راضى هستند و اولاد صالحش را دوست دارند کسى دیگر است. «8»

اگر غیر شیعه کتبى هم چون ینابیع الموّده، نهج الحق علامه حلى، احقاق الحق قاضى نور الله، ملحقات احقاق آیت‏الله مرعشى در بیست و پنج جلد ضخیم، الغدیر علامه امینى، اثبات الهداة از شیخ محمدحسن حرّ حبل عاملى، تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام آیت‏الله صدر، المراجعات و النص و الاجتهاد سید شرف‏الدین، و اصل الشیعه کاشف الغطاء و عبدالله‏بن‏سبا در دو جلد و احادیث عایشه و خمسون و مأة صحابى مختلق از علامه عسگرى به دقت مى‏خواند و کتب روائى و فقهى شیعه هم چون دوره کافى، تهذیب، استبصار، من لا یحضره الفقیه، وسائل، وافى، شافى و آثار درخشان این طایفه را با به کار گرفتن عقل مطالعه مى‏کرد «9» باب افترا و تهمت به روى شیعه بسته مى‏شد، و فضاى آلوده و تاریک اختلاف که غیر شیعه بر امت اسلام تحمیل کرده از میان مى‏رفت و هواى سالم وحدت و اتحاد بر امت سایه مى‏افکند و قدرت شگفت‏آورى از مسلمانان به وجود مى‏آمد که همه دشمنان شرقى و غربى را از هوس تسلّط بر آنان باز مى‏داشت، و تمام مشکلات حل مى‏شد و گره از کارهاى امت گشوده مى‏گشت، و درهاى رحمت و فیوضات حق به روى آنان باز مى‏شد.

اگر حضرت حق توفیق رفیق را هم کند و به اتمام این شرح و توضیح یارى‏ام نماید در اولین آیه‏اى که لفظ شیعه بکار گرفته شده مطالب مفصل و در خور توجه و مستدلى در رابطه با شیعه و تشیع و پیروان مکتب اهل‏بیت متذکر خواهم شد.

 

روایات و مسئله شوم اختلاف‏

از رسول خدا روایت شده:

«ما اختلفت امة بعد نبیها الا ظهر اهل باطلها على اهل حقها:» «10»

امتى پس از پیامبرش دچار اختلاف نشد مگر اینکه فرقه باطلش بر گروه اهل حقش چیره گشت.

و آن حضرت فرمود:

«لا تختلفوا فتختلف قلوبکم:» «11»

با یکدیگر اختلاف نداشته باشید، که نتیجه اختلاف پراکندگى قلوبتان از یکدیگر است.

على (ع) فرمود:

«سبب الفرقة الاختلاف:» «12»

مایه پراکندگى مردم از یکدیگر اختلاف است.

و نیز آن حضرت فرمود:

«لو سکت الجاهل ما اختلف الناس:» «13»

اگر نادان سکوت کند و غیر متخصص در امر تخصصى دخالت ننماید مردم با هم اختلاف پیدا نمى‏کنند.

نهج‏البلاغه مى‏گوید:

«و انما انتم اخوان على دین الله، ما فرق بینکم الا خبث السرائر، و سوء الضمائر، فلا توازرون و لا تناصحون و لا تباذلون و لا توادّون:» «14»

جز این نیست که شما بر اساس دین خدا با هم برادر هستید، چیزى جز آلودگى درون‏ها، و بدى نیت‏ها شما را از یکدیگر جدا نساخته به این خاطر یکدیگر را یارى نمى‏دهید، و نسبت به هم خیرخواهى نمى‏کنید، و به هم بخشش و بذل ندارید، و با یکدیگر دوستى نمى‏ورزید.

امیرمؤمنان (ع) مى‏فرماید:

«ان الشیطان یسنى لکن طرقه، و یرید ان یحل دینکم عقدة عقدة، و یعطیکم بالجماعة الفرقة، و الفرقه الفتنة فاصدفوا عن نزعاته و نفثاته:» «15»

بى‏تردید شیطان راه‏هاى ضلالت و گمراه کننده‏اش را به روى شما مى‏گشاید، و خواسته‏اش باز کردن و سست نمودن دژهاى استوار دین شماست، او شما را مى‏خواهد از وحدت و اتحاد محروم و به اختلاف و جدائى دچار سازد، اختلاف و جدائى فتنه است، از تحریکات و افسون‏گرى‏هایش که میوه تلخ آن تفرقه است کناره‏گیرى نموده خود را حفظ نمائید.

عبدالمؤمن انصارى مى‏گوید: به حضرت صادق (ع) گفتم:

«ان قوماً رووا ان رسول الله قال: ان اختلاف امتى رحمة فقال صدقوا قلت: ان کان اختلافهم رحمة فاجتماعهم عذاب؟ قال: لیس حیث ذهبت و ذهبوا انما اراد قول الله عزوجل: «فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفه» فامروا ان ینفروا الى رسول الله و یختلفوا الیه فیتعلموا ثم یرجعوا الى قومهم فیعلموهم انما اراد اختلافهم من البلدان لا اختلافاً فى دین الله انما الدین واحد:» «16»

گروهى روایت مى‏کنند که رسول خدا فرمود: اختلاف امتم رحمت است حضرت فرمود راست گفتند، گفتم (اگر اختلافشان رحمت است پس وحدت و اتحادشان عذاب است!!)

حضرت صادق فرمود اینگونه که تو مى‏پندارى و آنان تصور مى‏کنند نیست، حضرت مرادشان از اختلاف قول حضرت حق در این آیه است که مى‏فرماید:

چرا و به چه سبب از هر جمعى گروهى کوچ نمى‏کنند تا دین‏شناس شوند و هنگامى که پس از دین‏شناسى بازگشتند به قومشان هشدار دهند؟

به مردم فرمان داده شده به سوى رسول خدا رفت و آمد کنند تا معالم دین را بیاموزند سپس به قومشان بازگشته دین را به آنان تعلیم دهند منظور از کلمه اختلاف در قول رسول حق رفتن از شهرها به سوى شهر دیگر براى یاد گرفتن و فهمیدن دین است نه اختلاف در دین خدا، جز این نیست که دین یکى است و اختلاف در آن حرام و ممنوع است.

 

اتهام بى‏مورد نادانان مشرک به مکتب حق‏

به همان صورت که یهود دین نصارى را بر حق نمى‏دانستند و نصارى نیز دین یهود را مردود مى‏شمردند، مشرکین نادان و بت‏پرستان جاهل بر ضد آئین استوار و مکتب الهى اسلام که سراسر مسائلش منطقى و عقلى و محصول وحى حضرت حق بر قلب ملکوتى پیامبر عظیم‏الشأن اسلام بود اتهام مى‏بستند که این دین و این مکتب واهى و باطل و بر حقیقتى استوار نیست!!

این اتهام به قول قرآن مجید نتیجه جهل و نادانى و سفاهت و بى‏خردى آنان بود.

این بى‏خردان بى‏خبر اگر حاضر مى‏شدند نسبت به هر حکمى از احکام الهى، یا قانونى از قوانین حق، یا امرى از امور علمى قرآن یا مسئله‏اى از مسائل عالى اسلام که جز خوشبختى و سعادت انسان هدفى نداشت عقل خود را به کار مى‏گرفتند و اندک دقتى به خرج مى‏دادند، و تا جائى که میسّر بود جوانب هر برنامه‏اى را مى‏سنجیدند، به گناه عظیم افترا و اتهام دچار نمى‏شدند، و با ورود به‏حوزه ستیز با دین خود را بدبخت دنیا و آخرت نمى‏نمودند، بلکه از برکت خردورزى و حرکت عقلى، و دقت نظر، و تحقیق در حقایق تسلیم اسلام مى‏شدند، و از این چراغ پرفروغ براى سلوک در راه حق و جاده انسانیت بهره مى‏گرفتند، و خیر دنیا و آخرت خود را تأمین نموده به قلّه سعادت و خوشبختى و رشد کمال و نهایت کار به رضایت الله و جنت الله مى‏رسیدند.

ولى این نابکاران نادان که خانه توحید را با نصب سیصد و شصت بت تبدیل به بتکده کرده بودند، و خود را متولیان آن به وکالت از سیصد و شصت قبیله مى‏دانستند، و هر سال آن قبایل به ویژه در ایام مخصوص انواع نذورات را به پاى بت‏ها مى‏ریختند و مى‏رفتند و مدعیان تولیت بتخانه مفت و مجانى از آن همه نذورات که در آن زمان ثروت کمى نبود نصیب مى‏بردند، به خاطر اندکى مال و ثمن نجس بر ضد دین بخصوص در میان عوام قبایل سخن‏پراکنى کرده و بدون این که اجازه تفکر به مستمعان بدهند آئین اسلام را مورد حمله زبانشان و سخنان واهى و باطلشان قرار مى‏دادند، و مانع از پذیرش اسلام به وسیله زائران و حاضران مى‏شدند!!

آنان مى‏دانستند که اگر اسلام به توده مردم مخصوصاً قبایل بت‏پرست برسد، و جامعه فرصت اندیشه در حقایق آن داشته باشد دسته دسته و گروه گروه به مکتب الهى ایمان مى‏آورند و از بت‏پرستى دست برمى‏دارند و به جاى هزینه کردن نذورات براى بت‏هاى بى‏جان و جاندار، مال خود را براى رفع مشکلات هم‏نوعان خرج کرده، و به مصرف امور خیر مى‏رسانند و آن بى‏خردان و نادانان و جاهلان و سبک و مغزان از مفت‏خورى و پر کردن جیب خود به ناحق بى‏بهره مى‏شوند، به این خاطر براى حفظ بت و بت‏پرستى متوسل به تهمت و افترا به‏دین حق مى‏شدند، و فرصت تفکر و اندیشه به قبایل و مسافران و حاضران نمى‏دادند.

 

داورى خدا در قیامت میان اهل اختلاف‏

روز قیامت که وقوعش حتمى و برپا شدنش یقینى است، روز عدل و داد و انصاف و حساب است.

دادگاه‏هاى قیامت بر اساس قسط و عدالت برپا مى‏شود، و معیار سنجش و میزان ارزیابى اعمال در آن روز جز حق چیزى نیست.

داور آن روز و حسابرس در آن دادگاه‏ها فقط خداست، که بر پایه عدالت داورى مى‏کند، و هر کس را پس از پایان داورى به هر پاداش یا کیفرى که سزاوار آن است مى‏رساند.

آن روز یهود و نصارى و مشرکان نادان نسبت به اتهاماتى که به حق زدند، و مانع پیشرفت حقیقت و گسترش آن میان مردم شدند به وسیله خداى حکیم و پروردگار عادل با رعایت عدالت محاکمه مى‏شوند، و بى‏تردید محکوم مى‏گردند و به کیفر اختلافشان با یکدیگر و اتهامشان به آئین حق روانه دوزخ شده و در آنجا همیشگى و ابدى خواهند بود.

 

پی نوشت ها:

 

______________________________

(1)- مریم 69.

(2)- قصص 15.

(3)- صافات 83 و 84.

(4)- المنجد ص 411، طبع 1956 میلادى.

(5)- دائرة المعارف، ج 14، ص 57.

(6)- الدر المنثور.

(7)- الایضاح، ص 476.

(8)- همان مدرک، ص 476.

(9)- شیعه مى‏پرسد، 22.

(10)- کنز العمال، خ 929.

(11)- کنز العمال، خ 895.

(12)- غرر الحکم.

(13)- بحار، ج 78، ص 81.

(14)- نهج‏البلاغه، خطبه 112.

(15)- نهج‏البلاغه خطبه‏

(16)- معانى الاخبار، 154.