به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران خوزستان ؛خرما يکي از محصولات توليدي خوزستان است و نخل‌كاران استان از سال‌هاي خيلي دور تاكنون انواع آن را توليد مي‌کنند كه به دليل كيفيت بالا، بخش زيادي از خرماي استان به خارج از کشور صادر مي‌شود.
خوزستان با توليد سالانه بيش از 175 هزار تن خرماي مرغوب مقام اول توليد انواع خرما را در کشور دارد.
خرما ميوه‌اي است که طي فرايند کشاورزي شامل نگهداري، کاشت، داشت، برداشت، بسته‌بندي توليد و روانه بازار مي‌شود؛ چنانچه در يکي از اين چرخه‌ها مشکلي پيش بيايد قطعا محصول با کيفيت نخواهيم داشت.
اين محصول پس از توليد در مصارف بسيار متنوعي از قبيل تازه‌خوري و براي طبخ غذا استفاده مي‌شود؛ همچنين در مصارف صنعتي از آن شيره‌خرما، عسل‌خرما، قندمايع، سرکه‌خرما، الکل، عصاره نوشابه، حلواي خرما، شکلات صبحانه و لواشک خرما توليد مي‌شود. از ضايعات خرما نيز در ترکيب خوراک دام و طيور و از برگ‌هاي آن انواع ظروف حصير بافته مي‌شود؛ از تنه فرسوده درخت خرما نيز در کارخانجات چوب و کاغذسازي استفاده مي‌شود.
به طور کلي مي‌توان از همه اجزاي خرما استفاده کرد؛ اما براي جلوگيري از کاهش و افت توليد خرما چه اقداماتي بايد انجام داد؟
با جايگزين‌كردن کشاورزي از حالت سنتي و روي آوردن به کشاورزي مدرن و با در نظر گرفتن اصول مديريتي و علم روز مي‌توان روش‌هاي توليد را تغيير داد.
از سوي ديگر با حمايت دولت در اعطاي تسهيلات کم‌بهره و بلندمدت به کشاورزان و دادن نهال‌هاي ارزان قيمت به باغداران مي‌توان درختان جوان را جايگزين درختان پير وفرسوده کرد.
هر ساله خرما پس از زحمات يك ساله کشاورزان و صرف هزينه‌هاي زياد برداشت مي‌شود. اما در زمان عرضه آن به بازار دلالان و واسطه‌ها محصول را با قيمت‌هاي ارزان از كشاورز خريداري مي‌کنند و از يك سو موجب بروز نوسانات قيمتي در بازار و از سوي ديگر موجب ضرر کشاورزان و بي‌انگيزگي آن‌ها نسبت به توليد در سال‌هاي بعد مي‌شوند.
دست واسطه‌ها بايد توسط دستگاه‌هاي مربوطه فعال در بخش توليد و عرضه خرما و نظارت سازمان جهادکشاورزي و صنعت، معدن و تجارت کوتاه شود.
عبدالامير راهنما، مدير موسسه تحقيقاتي خرماوميوه‌هاي گرمسيري در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا در رابطه با قابليت توليد خرما در خوزستان عنوان‌کرد: از مهمترين ارقامي که در استان توليد مي‌شود رقم استعمران است كه در مراحل مختلف خارک، رطب و خرما قابل برداشت است و عمده آن به خارج از کشور صادر مي‌شود.
وي افزود: خرماي خوزستان از مرغوبيت بالايي برخوردار است و ميزان توليد آن نيز زياد است؛ به‌طوري كه از هر اصله نخله برحي 300 كيلوگرم خرما برداشت مي‌شود و اگر شرايط به‌زراعي نخلستان‌ها به لحاظ آّبياري و تغذيه رعايت شود، خرماي بسيار باكيفيت‌تري در استان توليد خواهد شد.
مدير موسسه تحقيقات خرما و ميوه‌هاي گرمسيري با بيان اين‌كه هر رقم خرما پتانسيل عملكرد منحصر به فردي دارد و شرايط آب و هوايي هر منطقه بر توليد خرما تاثير‌گذار است، خاطرنشان‌كرد: ارقامي كه در خوزستان توليد مي‌شود از لحاظ ميزان توليد توانايي زيادي دارند اما شرايط اقليمي استان موجب توليد كمتر از ظرفيت مي‌شود.
راهنما تصريح‌كرد: ميزان توليد خرما براساس منطقه‌اي توليد و كيفيت آن برآورد مي‌شود. به طور مثال رقم خرماي كبكاب كه در بهبهان توليد مي‌شود از نظر كيفيت منحصربه‌فرد است و امكان توليد اين نوع خرما در مناطق ديگر وجود ندارد؛ از سئي ديگر ارقامي مانند مضافتي فقط در كرمان به خوبي توليد مي‌شود و چنانچه در خوزستان توليد شود،، كشت آن موفقيت‌آميز نخواهد بود.
وي اظهارداشت: قابليت توليد خرما در خوزستان خيلي زياد است و مي‌توان از هر هكتار تا 9 تن خرما برداشت كرد اما اكنون فقط 6 تن برداشت مي‌شود؛ علت آن نيز كاهش كيفيت آب، نخلستان‌هاي فرسوده و عدم رسيدگي به آن‌ها است.
مدير موسسه تحقيقات خرما و ميوه‌هاي گرمسيري با اشاره به رعايت استاندارد در توليد خرما، خاطرنشان‌كرد: با توجه به اين‌كه رعايت هرگونه استاندارد و شرايط بهداشت منجر به افزايش قيمت تمام شده خرما مي‌شود، بنابراين بايد قيمت فروش خرما، مطابق با هزينه‌هاي توليد تعيين شود. رعايت استانداردها در طول مراحل كشت و انجام مراقبت‌هاي لازم در كيفيت توليد اثر مثبتي مي‌گذارد.
راهنما يادآورشد: يكي از نگراني‌هاي موجود كم بودن مصرف سرانه خرما است و مردم بايد خرما را در سبد غذايي خود وارد كنند اما متاسفانه فقط در مناسبت‌هاي خاص مانند ماه مبارك رمضان يا عزاداري‌ها از آن استفاده مي‌كنند.
"سطح زيركشت نخيلات استان 42 هزار هكتار است كه 31 هزار هكتار از آن‌ها بارور و حدود 11 هزار هكتار نهال است كه هنوز به ثمر نرسيده است." اين آمار را حليم كوتي، مدير باغباني سازمان جهاد كشاورزي خوزستان اعلام و بيان‌كرد: توليد خرماي امسال بيش از سال‌گذشته است و پيش‌بيني شده كه 180 هزار تن خرما از سطح نخيلات استان برداشت شود، در حالي كه اين ميزان در سال‌گذشته 172 هزار تن بود. 70 درصد ارقام خرماي توليدي خوزستان استعمران است و مابقي شامل ديري، برحي، كبكاب، زاهدي، خضراوي، گنتار، بريم، حلاوي و خاصي مي‌باشند.
وي تصريح‌كرد: رقم صادراتي استان استعمران است كه از مرغوبيت بالايي برخوردار است و سالانه 50 درصد از صادرات خرماي كشور مربوط به خوزستان است. خرماهاي توليدي خوزستان مطابق با استانداردهاي جهاني است و با استقبال زيادي از كشورهاي جهان مواجه شده است.
مدير باغباني سازمان جهاد كشاورزي خوزستان خاطرنشان‌كرد: اوج خرمادهي يك نخل از سن 15 تا 30 سالگي است؛ در حالي كه هم‌اكنون 25 درصد نخيلات خوزستان پير و فرسوده شده‌اند و ميزان باروري آن‌ها كاهش يافته و از مرز 70 سال هم گذشته است؛ اين امر موجب كاهش ميانگين توليد مي‌شود.
كوتي بيان‌كرد: البته براي بهبود وضعيت نخيلات اقداماتي از جمله طرح احيا نخيلات انجام شده كه سالانه حدود 5 هزار هكتار از نخيلات را پوشش مي‌دهد. اين اقدامات شامل مديريت كف باغ يعني شخم يبن نخيلات و كشت ميانه كاري نخيلات است كه از نظر تاثير در كيفيت خرما خيلي مهم است؛ استفاده از روش‌هاي آبياري نوين، خريد برزنت يا چادرهاي مخصوص جمع‌آوري خرما و خريد جعبه‌هاي بهداشتي براي حمل آن از ديگر اقداماتي است كه براي افزايش كيفيت خرما انجام شده است.
وي با اشاره به تاثير گردوخاك و شوري آب بر كيفيت خرماي توليدي خوزستان نيز گفت: در سال‌هاي اخير شوري آب و گردوخاك بر ميزان توليد و كيفيت خرما تاثير منفي گذاشته است.
مدير باغباني سازمان جهاد كشاورزي خوزستان افزود: متوسط عملكرد توليد خرما در استان 6 تن در هكتار است و اين ميزان در انواع ارقام متفاوت است؛ بيشترين عملكرد مربوط به رقم برحي با توليد 15 تن خرما در هكتار است، يعني از هر اصله نخل خرماي برحي ببش از 400 كيلوگرم محصول برداشت مي‌شود.
از سوي ديگر نورالله معلمي، عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز معتقد است: ميزان توليد هر محصول كشاورزي از جمله خرما به مراحل توليد و نوع بهره‌وري بستگي دارد و اگر برداشت و بسته‌بندي آن به صورت صحيح انجام شود، كيفيت توليد نيز مناسب خواهد بود.
وي ادامه‌داد: انواع خرماي توليدي در خوزستان از كيفيت خوبي برخوردار است؛ به طور مثال رقم برحي در سه مرحله خارك، رطب و خرما قابل خوردن است و اگر به‌طور مناسب جمع‌آوري شود با كيفيت بسيار عالي عرضه خواهد شد.
اين استاد دانشگاه بيان‌كرد: متاسفانه كارگراني كه خرما را برداشت مي‌كنند، خوشه آن را به سمت پايين پرتاب مي‌كنند، از سوي ديگر نحوه جمع‌آوري و بسته‌بندي خرما به‌گونه‌اي است كه موجب كاهش كيفيت آن مي‌شود؛ در حالي كه اگر خرما را به آرمي برداشت و در مكاني قرار دهند كه با زمين تماس نداشته باشد و به انبارهاي مخصوص جداسازي خارك، رطب و خرما منتقل شود، قطعا كيفيت خوبي خواهد داشت.
معلمي يكي از علل كاهش عملكرد هر اصله نخل در خوزستان را عدم رسيدگي به آن در طول دوره كشت عنوان‌كرد و گفت: آبياري نخل‌ها بايد منظم و به اندازه نياز و تعداد برگ‌هاي سالم آن بيش از 150 برگ باشد. از سوي ديگر يكي از دلايل كاهش عملكرد هر نخل، آبياري با آب شور است در حالي كه اين اقدام تاثيرات منفي بر كيفيت محصول مي‌گذارد.
وي تصريح‌كرد: آبياري در تابستان بايد به‌طور مداوم و هر 10 روز يك‌بار انجام شود. سم‌پاشي نخيلات نيز موجب كاهش محصول آن خواهد شد و از سوي ديگر گردوخاكي كه روي برگ‌هاي نخيلات مي‌نشيند، موجب كاهش تنفس گياه شده و روي ميزان و كيفيت محصول تاثير‌گذار است.
حال نوبت به يك نخل‌كار است كه از مشكلات و خواسته‌هاي خود بگويد. عبودي، نخل‌كار خوزستاني درباره قيمت تعيين شده براي خريد تضميني خرما گفت: كمترين خواسته ما از مسوولان تعيين نرخ خريد تضميني خرما طبق نرخ تورم است؛ زيرا يك‌سوم هزينه توليد صرف آب‌بها مي‌شود. از سوي ديگر هزينه نگهداري هر اصله نخل خرما 20 هزار تومان است، در حالي كه قيمت خريد تضميني تعيين شده پاسخگوي همه اين هزينه‌ها نيست.
وي تصريح‌كرد: هر منطقه نسبت به اقليم خود يك تيره خاصي از خرما را پرورش مي‌دهد و هر رقم با شرايط خاص خود سازگار مي‌شود؛ به طور مثال خرماهايي كه در خوزستان توليد مي‌شود با آب و هواي آن مطابقت است. توليد امسال هم خوب است و ميانگين توليد امسال از هر اصله نخل به بيش از 95 كيلوگرم مي‌رسد؛ علت آن هم افزايش تعداد روزهاي شرجي در تابستان است كه موجب پربار شدن نخل‌هاي خرماي خوزستان شده است.
نخلداري در شرايط خشكسالي و تورم بسيار دشوار است و هزينه عمل‌آوري يك كيلوگرم خرما بيش از قيمتي است كه براي آن تعيين مي‌كنند؛ در نتيجه كمبود شديد آب و خشكسالي پي در پي، ميزان برداشت خرما را كاهش داده و اين در حالي است كه هزينه‌هاي كاشت، داشت و برداشت اين محصول متناسب با تورم هر ساله افزايش مي‌يابد؛ اين امر موجب شده تا فعاليت نخلداري مقرون به صرفه نباشد.
از سوي ديگر پديده ريزگردها و گردوغباري كه در چند سال اخير به عنوان مهمان ناخوانده جنوبي‌ها از آن ياد مي‌شود نيز در كنار خشكسالي و كم‌آبي بر توليد خرما و ساير محصولات كشاورزي تاثيرات منفي گذاشته است.
در نتيجه همخوان نبودن هزينه‌هاي توليد و فروش خرما و تفاوت زياد قيمت آن در بازار با قيمتي كه دلالان از كشاورزان خريداري مي‌كنند موجب شده تا نخلداران در ساليان اخير ميل و رغبت كمتري نسبت به توليد اين محصول داشته باشند و اين مساله توجه مسئولان و رسيدگي به مشكلات كشاورزان در كوتاه‌مدت را مي‌طلبد./س