به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد، مهدي سقايي در ميزگرد "بررسي چالش‌هاي گردشگري پايتخت معنوي ايران" كه به همت پايگاه اطلاع‌رساني شهرداري مشهد برگزار شد، بیان کرد: شهر مشهد با ورود سالیانه میلیون‌ها زائر شهری ملی محسوب می‌شود بنابراین باید نگاه‌ها نسبت به این شهر ملی باشد و اگر مسوولان، شهر مشهد را پایتخت معنوی ایران نامگذاری کرده‌اند، نیازمند بودجه به اندازه پایتخت است.
وي ادامه داد: ما در سطح کشور به عنوان یک میزبان موظف هستیم خدماتی را به زائران و گردشگران ارائه دهیم ولی از طرف دیگر سختی‌های زیادی را تحمل می‌کنیم تا در این راه موفق باشیم بنابراین باید به این شهر نگاه ملی شود.
سقایي تصريح كرد: طبق پژوهش‌های صورت گرفته بر روی آمار سازمان‌های مختلف و متولیان گردشگری زیارت شهر مشهد، از سال 88 به بعد سالیانه 19 میلیون زائر به این شهر مشهد وارد شده‌اند که با توجه به این خیل عظیم زائران، نیازمند توجه به شهر مشهد به عنوان يك شهر ملی هستيم.
مشكلات وجود دو ديدگاه مختلف در زمينه زيارت و گردشگري
سقايي در ادامه به دو ديدگاه مختلف در زمينه زيارت و گردشگري اشاره كرد و گفت: در حال حاضر دو نوع دیدگاه در شهر مشهد نسبت به گردشگری زیارت وجود دارد که یکی از این دیدگاه‌ها تنها به بحث زیارت گردشگر تاکید دارد و دیگری زائر شهر مشهد را تنها گردشگر می‌داند و با توجه به این مهم تفاوت دیدگاه‌ها در بین مسوولان سبب بروز مشکلاتی در زمینه گردشگری زیارت مشهد شده است.
اين مدرس دانشگاه ادامه داد: در این بین سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی در امر گردشگری، شهرداری به عنوان متولی خدمات و آستان قدس رضوی به عنوان متولی جاذبه اصلی گردشگری نسبت به گردشگر مذهبی دیدگاه متفاوتی دارند که این منجر به تداخل در انجام وظایف شده است.
وی در خصوص مشکلات موجود گردشگری زیارت در مشهد گفت: متاسفانه از بعد داخلی در زمینه گردشگری نگاهی برای شناسایی و بخش‌بندی بازار به عنوان استراتژی خاص که بر بنیان تئوری اقتصاد پایه صورت بگیرد، وجود ندارد و این در حالی است که در حال حاضر گردشگری به عنوان یکی از حساس‌ترین موضوعات در کنار زیارت در شهر مشهد مطرح است.
سقايي خاطرنشان كرد: با توجه به این مهم نمی‌توان بخش‌بندی بازار را در نظر نگرفت اما درباره افق استراتژی‌های آینده و همچنین توسعه گردشگری در شهر مشهد در سال 1404 تا مرز 40 میلیون زائر تصمیم‌گیری کرد، در مشهد نسبت به گردشگری و زیارت نگاه محصول محور وجود ندارد.
وي با اشاره به برخي تحقیقات انجام شده عنوان كرد: در حال حاضر 97 درصد گردشگران و زائرانی شهر مشهد، خرید می‌کنند و خرید از مجتمع الماس شرق که با فاصله زیادی تا حرم مطهر رضوی دارد، در رتبه دوم قرار دارد که این مهم نشان‌دهنده جایگاه گردشگری خرید در شهر مشهد است و در کنار آن 60 درصد این زائران نسبت به مراکز خرید این شهر به خصوص اطراف حرم مطهر رضوی آشنایی کامل دارند.
اين پژوهشگر گردشگري اضافه كرد: به طور متوسط هزینه دسترسی هر زائر به مراکز خرید در مشهد 30 تا 40 هزار تومان است در حالی که در شهرهای زیارتی بزرگ دنیا از جمله مدینه و مکه از محل اقامت زائر به مراکز خرید سرویس‌های رایگان به منظور جابه‌جایی در نظر گرفته شده است.
وی با تاکید بر وجود دیدگاه محصول محور نسبت به گردشگری و زیارت گفت: در حال حاضر در شهر مشهد نسبت به گردشگری و زیارت نگاه محصول محور وجود ندارد چرا که گردشگری و زیارت یک محصول پنج عضوی متشکل از جاذبه اصلی، دسترسی شامل حمل و نقل و راه‌ها، امکانات اساسی، خدمات مهمان نوازی شامل خدمات اقامتی و پذیرایی و عناصر نهادی و سازمانی مانند مدیریت تبلیغات و آژانس‌های مسافرتی است که باید با هم هماهنگ و متوازن باشد.
سفرها به مشهد چندانگیزه‌ای شده است
سقايي در ادامه اين ميزگرد خاطرنشان كرد: در گذشته زائران تنها به قصد زیارت امام رضا(ع) به شهر مشهد سفر می‌کردند اما امروزه سفرها به این شهر از حالت تک انگیزه‌ای به چند انگیزه‌ای با اولویت زیارت تغییر کرده است به گونه‌ای که یک زائر در کنار زیارت برای خرید و بازدید از اقوام خود نیز به شهر مشهد سفر می‌کند.
وي ادامه داد: طبق تحقیقات صورت گرفته 33 درصد هزینه‌کردهای گردشگری بعد از اقامت در شهر مشهد در زمینه خرید صرف می‌شود و در این بین با زمانی که در چارچوب کامل عرضه محصول به گونه‌شناسی گردشگری توجه داشته باشیم، می‌توان به استراتژی‌های درستی دست پیدا کرده و مشکلات اجرایی را برطرف نمود.
اين مدرس دانشگاه و پژوهشگر گردشگری تصريح كرد: در حال حاضر مشکلات و معضلات زیادی از جمله زوارکش‌ها، منازل شخصی و .... بر سر راه گردشگری شهر مشهد وجود دارد و در کنار این مهم منطقه ثامن که باید در بین مناطق شهر نمونه باشد، بالاترین میزان جرايم را به خود اختصاص داده است.
وي خاطرنشان كرد: با توجه به اینکه شهرداری بیشترین مجوزهای ایجاد مراکز خرید را در منطقه ثامن صادر کرده، در این راه مطالعات بازار صورت نگرفته است و این منجر به ایجاد مشکلاتی در آینده خواهد شد.
درآمد حاصل از زائران برای خود مشهد هزینه شود
سقايي افزود: بر مبنای متغیر و شاخص جابه‌جایی در زیارت گردشگری، سه گونه گردشگر زیارتی وجود دارد که شامل زائران سنتی با عامل جابه‌جایی تا 3 کیلومتر، گردشگر با عامل جابه‌جایی 8 کیلومتر و گردشگر مذهبی با عامل جابه‌جایی 24 کیلومتر است و در این بین هر کدام از این گونه‌ها نیازها و خواسته‌های متفاوتی دارند که باید با شناخت این نیازها به آن‌ها پاسخ داد.
وي با بيان اينكه درآمد حاصل از زائران برای خود مشهد هزینه شود، تصريح كرد: به طور میانگین سالیانه 20 میلیون زائر به شهر مشهد وارد می‌شوند که با در نظر گرفتن 3 روز ماندگاری روزانه 10 هزار تومان هزینه می‌کنند و با توجه به این مهم نباید مناطق حاشیه‌ای در شهر مشهد وجود داشته باشد و باید مردم مشهد از آن بهره ببرند.
تقویم زیارت مشهد بايد تدوين شود
وي بخش تجارت گردشگری را مهم‌ترین قلب گردشگری در هر شهر دانست و گفت: این موضوع در شهر مشهد اطراف حرم مطهر رضوی است که این یک مزیت است، اما باید توجه داشت که در حال حاصر ما از یک الگوی یک هسته‌ای در این بخش به یک الگوی چند هسته‌ای در حرکت هستيم که این مهم یک قوت اقتصادی است.
اين پژوهشگر گردشگري تصريح كرد: با توجه به اینکه در حال حاضر پیک زائر در مشهد تنها در تابستان و عید نیست بلکه در تمام سال زائران به شهر مشهد سفر می‌کند، ارائه تقویم زیارت می‌تواند مسیر را برای مسوولان باز کند.
وي ادامه داد: این تقویم باید مطابق با تقویم شمسی و قمری تنظیم شود و بر مبنای آن می‌توان برای روزهای پیک مسافر برنامه‌ریزی کرد. مدیریت جامع نیاز وضعیت گردشگري مذهبی مشهد است
وي با بيان اينكه نقش ارگان‌های دولتی نه دخالت در وظایف بخش خصوصی بلکه سیاست‌گذاری و هدایت بخش خصوصی در چارچوب استراتژی و سیاست‌های طراحی شده است، مدیریت جامع گردشگری را نیاز وضعیت گردشگري مذهبی شهر مشهد دانست و تصریح کرد: مدیریت و برنامه‌ریزی فعلی در زمینه گردشگری زیارت تنها دارویی برای التیام حال حاضر است اما برای درمان کامل نیازمند مدیریت جامع گردشگری هستیم و در این راه حضور یک متخصص گردشگری در تمام زمینه‌های مختلف لازم است.
سقايي تصريح كرد: یکی از مشکلات موجود در راه گردشگری زیارت در مشهد وجود نگاه بخشی در سیستم برنامه‌ریزی است که حل آن تنها با مدیریت جامع گردشگری امکان‌پذیر است و در کنار آن باید تفاوت دیدگاه‌ها نسبت به گردشگر زیارت در بین مسوولان برطرف شود.
وی در ادامه در خصوص علت کاهش ضریب ماندگاری زائر در شهر مشهد گفت: یکی از اصلی‌ترین رقابت‌ها در بین مقاصد گردشگری افزایش ضریب ماندگاری است که این می‌تواند از راه‌های مختلف از جمله اضافه کردن جاذبه گردشگری انسان ساخت و همچنین سازماندهی سفرها به دست آید و برای سازماندهی سفرها نیز یکی از بهترین راه‌ها، تعریف تور گردشگری است که این مهم باید در شهر مشهد مورد توجه قرار گیرد.
سقایی ادامه داد: بر اساس آمار از سال 67 به بعد، حجم سفرها با افزایش امکانات و وسایل دسترسی افزایش پیدا کرده که این گستردگی سفرها ضریب ماندگاری را کاهش می‌دهد.
اين مدرس دانشگاه و پژوهشگر گردشگری در پایان با تشكر از پايگاه اطلاع‌رساني شهرداري مشهد بابت برگزاري اين ميزگرد عنوان كرد: برگزاری این میزگردها از آن جهت اهمیت دارد که می‌تواند نگاه آکادمیک را به بخش اجرایی نزدیک کند و این مهم سبب شناخت بیشتر و حل مسائل و مشکلات می‌شود. /س