به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مرکز زنجان، یكی از صنایع دستی بسیار ارزشمند، ظریف و هنرمندانه زنجانیان، صنعت ملیله كاری است كه با ظرافتی بسیار پیچیده و زیبا تارها و رشته های نقره را كنار هم قرار داده و طرحی ماندگار برای ساخت ظرفی زیبا و مجلل رقم زده است.
درباره تاریخچه ملیله زنجان اطلاعات جامعی در دست نیست اما از دو طریق می توان به قدمت این هنر ارزنده پی برد.
اول با نوشته ها و سفرنامه های سیاحانی كه به این منطقه سفر كرده و از هنر زیبای ملیله كاری در این منطقه یاد كرده اند و دوم با استفاده از آثار باقی مانده ملیله بسیاراندكی كه وجود داشته و اغلب متعلق به دو سده اخیر می باشد.
در كتب تاریخی كه اشاراتی درباره زنجان دارند از میان صنایع شهر زنجان بیش از هر چیز از صنعت فلز كاری آن سخن گفته اند از آنجا كه ملیله كاری نیز یكی از شاخه های فلزكاری است می توان مسیر حركت آن را در بطن فلزكاری منطقه جستجو كرد.
سابقه ملیله كاری در زنجان از قرن دهم هجری، به بعد روشن و مشخص است تا آنجا كه 'فردریك ریچارد'، مستشرق اروپایی، در سفر نامه خود می نویسد ' شهر زنجان كه شهر كوچكی است نقره، و ملیله كاری این شهر پر زرق و برق است'.
ملیله كاری تا قبل از دوره پهلوی ، به عنوان هنر دستی بومی زنجان فقط در این شهر معمول بوده، منتهی در زمان حكومت رضاخان با مهاجرت تعدادی از هنرمندان این شهر به تهران و اصفهان در سایر نقاط كشور نیز رواج یافت.
سرویس های چایخوری و شربت خوری، جعبه جواهرات و دسته چاقو عمده ترین محصولات تولیدی تا این دوران بوده اند.
هنرمندان زنجانی در سال های بعد، به تدریج بر انواع این دست ساخته های زیبا افزودند، شاید بتوان رونق این هنر صنعت را در زنجان، دوران سلجوقی دانست وهمچنین بر اساس آثارباقی مانده از دوره صفوی، این دوره را اوج شكوفایی این هنر دانست.
این هنر وام دار هنرمندانی می باشد كه با ابزار بسیار ابتدایی به خلق آثاری ارزشمند مبادرت ورزیده و گاه بینایی خود را در این راه از دست داده اند.
امروزه در زنجان حدود 30 كارگاه ملیله كاری فعال موجود می باشد كه استادان ملیله كار این كارگاهها همگی از شاگردان استاد 'منصور كاظمیان مقدم' می باشند.
این استاد گرانقدراز سال 1355 به منظور حفظ و بقای این هنر با همكاری سازمان صنایع دستی زنجان به آموزش ملیله كاری در مركز آموزش استان اقدام نمودند.
قابل ذكر است، دو نفر از شاگردان ایشان به نامهای استاد ((عبدالحمید محرر)) در سال86 ،محسن یزدانشناس در سال 87 موفق به اخذ مُهر اصالت در این رشته از یونسكو گردیدند.
ریز نقشهای رایج ملیله زنجان:
ریز نقوش متداول در ملیله زنجان همانند سایر نقشهای صنایع دستی اكثرا ذهنی و الهام یافته از طبیعت و طرحهای سنتی است، مهمترین و رایج ترین نقشهای ملیله زنجان عبارت از اشك، جغه، پیچك، ترمه و غنچه، برگ، واو ملیله، دو چشم، برگ فرنگ، سه چهار چشم، كور ملیله و تابیده، كه هر یك دارای ویژگی خاص خود می باشد، است.
سرپرست معاونت صنایع‌دستی استان زنجان گفت: چاقوی دسته ملیله که تنها توسط یک صنعتگر زنجانی تولید می‌شود، در کشورهای اروپایی طرفداران بسیاری دارد.
حسنی افزود: "ابوالفضل رنگرز" تنها بازمانده این رشته است که ساخت چاقوی دسته ملیله را از پدرش فرا گرفته است.
وی با اشاره به این که صنعتگر نامبرده روزانه 2 قبضه چاقوی دسته ملیله تولید و روانه بازار می‌کند ادامه داد: این هنرمند متولد 1324 است و از سال 1337 ساخت این نوع چاقو را آغاز کرده است.
سرپرست معاونت صنایع‌دستی استان زنجان تصریح کرد: با وجود این که استاد "رنگرز" تحصیلات چندانی ندارد با تمامی پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های این هنر آشنا است.
حسنی با تاکید بر این که ملیله‌کاری دسته چاقو را یک صنعتگر فعال در این هنر انجام می‌دهد،ادامه داد: چاقوهای دسته ملیله به صورت چمدانی به سایر کشورهای جهان صادر می‌شود.
وی یادآور شد: آمار دقیقی از میزان فروش و صادرات تولیدات تنها سازنده چاقوی دسته ملیله وجود ندارد.
معاون
صنایع‌دستی استان زنجان عنوان کرد: کشورهایی از جمله ایتالیا، ترکیه و انگلیس خریداران
فعلی چاقوی دسته ملیله هستند./س