حمله «بن تن» به کودکان در غياب «دارا و سارا»

مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، پسرک با انگشت سبابه اش به کيفي که نيم متري فراتر از قامتش روي ديوار غرفه نصب شده است اشاره مي کند و قاطعانه مي گويد: «همينو مي خوام». نگاه پدر، مادر و غرفه دار هم زمان برمي گردد به سمت کيف. هنوز فرصتي براي فکر کردن پدر و مادر پيش نيامده است که فروشنده بازارگرمي مي کند: «اين طرح يکي از پرفروش ترين کيف هاي ماست که بين بچه ها خيلي طرفدار دارد.» همين يک جمله براي پدرومادري که به نظر مي رسد حوصله زيادي ندارند و از انتخاب قاطعانه فرزندشان خوشحال شده اند، کافي است تا قيمت کيف را بپرسند، پول را بدهند، کيف را بگيرند و بروند.

اما انگار در اين بين نکته اي هست که فقط پسرک و تا حدي هم فروشنده متوجه آن شدند؛ همان طرحي که روي کيف جلوه گر بود و آن قدر براي پسرک دل ربايي کرد که به تمام سخت  گيري هاي کودکانه اش با انتخابي قاطع پايان بخشيد. همان طرحي که فروشنده گفت طرفداران زيادي دارد و همان طرحي که پدر و مادر تنها با لحظه اي تماشا تاييدش کردند.

طرح تصوير پسري خندان...

حالا که پدر و مادر و پسرک رفته اند، مي توانم به داخل غرفه بروم و کيف را از فاصله اي نزديک ببينم. شکل و شمايل کلي اين کيف شبيه همان کيف هاي مدرسه سال هاي دبستان ماست.اما نکته قابل توجه اين کيف که انگار تمام نگاه پسرک را به خود جلب کرده بود، همان طرحي است که روي قسمت بيروني کيف چاپ شده است. طرح تصوير پسر خنداني را نشان مي دهد که بين زمين و آسمان با حالتي شادمان دست هايش را باز کرده است و پشت سرش هم چند شخصيت کارتوني جورواجور سوار بر خودروهاي عجيب و غريب قرار دارند. جايي در گوشه بالاي طرح هم با رنگ و خطي زيبا نوشته شده است BEN ten


مرد عنکبوتي، بتمن، توي استوري و پرنده هاي خشمگين

نگاهم را کمي به چپ و راست مي گردانم و اين کافي است تا ببينم کيف هايي را که مرد عنکبوتي، توي استوري، بتمن، تام و جري، پرنده هاي خشمگين، باب اسفنجي و تارزان شده است تمام هويت و جذابيت شان.

اين جا نمايشگاه فروش پاييزه در نمايشگاه بين المللي مشهد است. اما واقعيت اين است که تفاوتي ندارد اين جا کجاست؛ نمايشگاه فروش پاييزه، فروشگاهي در دل شهر و يا حتي دست فروشي در کنار خيابان.

مهم اين است که حالا اين شخصيت هاي کارتوني و سينمايي از دورترين نقاط شرق تا بزرگ ترين استوديوهاي هاليوود، کوچ کرده اند و آمده اند روي کيف و کفش و لوازم التحرير آينده سازان سرزمين ما؛ آمدني که اگر فقط کمي با نگاهي عميق تر و دقيق تر بينديشيم و کارتون ها و فيلم هاي دوران کودکي خودمان و کودکان امروز را مرور کنيم، خيلي زود مي فهميم که خطرش جدي تر از آن است که مي گوييم و مي شنويم و مي نويسيم و مي خوانيم...

Benten انتخاب اول است!

بعد از تماشاي کيف ها به غرفه دار رو مي کنم و بعد از سلام و عليکي کوتاه مي گويم: بچه ها بيشتر چه طرح هايي را انتخاب مي کنند؟ کمي فکر مي کند و مي گويد: «بيشتر بچه ها طرح هاي مختلف BEN ten را انتخاب مي کنند. البته استقبال پسرها از اين طرح بيشتر است و دخترها بيشتر عروسک هاي صورتي رنگ و شخصيت هاي کارتوني ديگر را مي خرند.»

پاسخ ديگر غرفه داران بخش هاي کيف و کفش و لوازم التحرير هم صحبت هاي اين غرفه دار را تاييد مي کند.

البته خانم غرفه داري نکته ديگري را هم به اين بحث مي افزايد: دخترخانم ها بيشتر متقاضي خريد کيف با طرح عروسک هاي باربي هستند، اما به دليل ممنوعيتي که از سوي نمايشگاه در نظر گرفته شده است اجازه فروش اين طرح را در نمايشگاه پاييزه نداريم.

جاي خالي طرح هاي ايراني و اسلامي

به غرفه هاي زيادي از بخش کيف و کفش نمايشگاه در جست وجوي طرح هاي متناسب با فرهنگ ايراني اسلامي سري مي زنيم. اما نتيجه اين جست وجو جز آشناشدن با شخصيت هاي جديد کارتوني و سينمايي و نبود طرح هاي ايراني و اسلامي نيست. در نهايت اين نکته را از يک غرفه دار سوال مي کنم که چرا چنين طرح هايي در نمايشگاه وجود ندارد که مي گويد: «متاسفانه در اين زمينه کار خاصي انجام نشده است. طرح هايي که اکنون مورد توجه بچه ها قرار دارد، پيش از اين با تماشاي کارتون ها و فيلم هاي سينمايي و پس از آن هم بازي هاي رايانه اي، در ذهنشان نهادينه شده است.»


"بن تن" را دوست دارم

در ميانه هاي بازديد از نمايشگاه در يکي از غرفه ها پسرکي را مي بينم که هم چون پسرک ابتداي گزارش، يک کيف مدرسه با طرح BEN ten را انتخاب کرده و در حال خريد آن است.به سراغش مي روم. نامش مهدي است و با لحني شيرين و کودکانه حرف مي زند. مي گويم: چه کيفي خريدي؟ مي گويد BEN ten.

-چرا؟

-آخه دوستش دارم.

-چرا دوستش داري؟

-کارتونشو ديدم.

-بازيشم ديدي؟

-نه.

دفتر و خودکار و پاک کن و...

حال و هواي بخش لوازم التحرير هم تفاوت چنداني با بخش کيف و کفش ندارد. هر چند اين جا توزيع دفاتر دولتي با قيمتي حدود يک سوم دفاتر فانتزي، خانواده ها را به مانعي براي خريد دفترهايي با طرح هاي پرزرق و برق تبديل کرده، اما هنوز هم خواسته بچه ها همان شخصيت هاي محبوب شان است.

پس از لحظاتي ايستادن در کنار غرفه هاي گوناگون و دقت کردن به انتخاب بچه ها در خريد لوازم التحرير، گفت وگو با غرفه داران نيز بر اين موضوع صحه مي گذارد. «فخر شاملو» يکي از غرفه داران اين بخش مي گويد: «BEN ten و باب اسفنجي بيشترين شخصيت هاي مورد علاقه بچه ها براي انتخاب لوازم التحرير هستند». درباره توزيع لوازم التحرير با طرح هاي ايراني و اسلامي مي پرسم که مي گويد: «متاسفانه درحال حاضر حدود ۹۸درصد بازار لوازم التحرير در اختيار اجناس چيني قرار دارد و در داخل کشور اقدام خاصي براي مقابله با اين طرح ها و تهيه طرح ها و شخصيت هاي جديد انجام نشده است.»

ثنا ، ثمين و سينا در خط نبرد

چند قدم جلوتر غرفه اي نظرم را جلب مي کند. سرعت را بيشتر مي کنم و به سمتش مي روم. روي ميزهايي مقابل غرفه، دفترهايي با تصاوير شهداي هسته اي، مختار و ۳شخصيت به نام هاي ثنا، ثمين و سينا قرار دارند. ثنا و ثمين دختر هستند و در اين طرح ها با پوشش اسلامي به نمايش درآمده اند آن طور که از تصاوير روي دفاتر متوجه مي شوم سينا هم يک نوجوان علاقه مند به علم و به ويژه دانش هسته اي است.

حضور يک غرفه با چنين کالاهايي در نمايشگاهي با اين حجم، بسيار کم رنگ اما اميدآفرين است.از فروشنده اين غرفه که مرد جواني است درباره حال و هواي نمايشگاه و ميزان استقبال مردم از کالاهاي غرفه آن ها مي پرسم.

مرد جوان که نامش «محسن سامي» است، مي گويد: فروش ما نسبت به غرفه هاي ديگر کمتر اما در مجموع خوب است و ما راضي هستيم.»وي سپس از چند و چون طراحي ثنا، ثمين و سينا مي گويد: «اين شخصيت ها توسط يک موسسه فرهنگي در کرج طراحي شده و قرار است پخش کارتون آن نيز از تلويزيون آغاز شود.»

نظر «محسن» را درباره نبود شخصيت هايي با طرح هاي ايراني و اسلامي در ميان لوازم مورد نياز دانش آموزان جويا مي شوم که اين طور پاسخ مي دهد: «متاسفانه ما در اين زمينه بسيار کم کاري کرده ايم. در حالي که براي هر کدام از شخصيت هاي خارجي، چند فيلم سينمايي و کارتون و بازي رايانه اي توليد شده است اما براي معدود شخصيت هاي ايراني و اسلامي در همين حد هم کار نمي شود».

دارا و سارا نیستند

به عنوان مثال چند سال قبل تلاش هايي براي ترويج شخصيت هاي دارا و سارا انجام شد. اما اين تلاش به نتيجه مطلوب نرسيد، چرا که پشتوانه لازم هم چون کارتون، بازي و... براي اين شخصيت ها ايجاد نشده است.

پايان يا شروع؟!

حالا ديگر بچه ها يک به يک کيف بر پشت و دفتر و مداد در دست، از نمايشگاه خارج مي شوند. حالا ديگر BEN ten و مرد عنکبوتي و بتمن و توي استوري مي روند تا بيش از پيش در دل بچه هاي سرزمين ما جا بگيرند.حالا ديگر خانواده ها خشنود از «پايان خريد» به خانه هايشان مي روند. آيا واقعا اين يک پايان است يا يک آغاز؟! پاياني بر خريد يا آغازي بر شکل گيري نوعي انديشه و تفکر خاص در فرزندان معصوم و پاک سرزمين ما؟!

* محسن هوشمند