مروری بر تحول موشک‌های ایرانی در رژه 31 شهریورماه + عکس

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران ، همه ساله در سالروز آغاز جنگ تحمیلی 8 ساله رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران نیروهای مسلح کشورمان طی مراسم رژه در مرقد مطهر حضرت امام خمینی(ره) به نمایش نیروها و تجهیزات خود می پردازند.

به طور معمول برخی تجهیزات قبلا معرفی شده و در رژه در معرض دید عموم خبرنگاران داخلی و خارجی قرار می گیرد، بعضی از آنها برای اولین بار در این رژه ها معرفی شده و به نمایش در می آید و البته تعداد اندکی هم بدون هیچ گونه معرفی خاصی فقط از مقابل جایگاه عبور کرده مانند پهپادی که در چند رژه اخیر در کنار پهپاد سفره ماهی نمایش داده می شود.

هر چند اینگونه اتفاقات بیشتر در تهران می افتد اما گاهی در رژه های شهرهای دیگر هم تسلیحات بسیار مهم به نمایش در می آید مانند موشک خلیج فارس که در اولین نمایش عمومی، همزمان با رژه تهران در بوشهر نیز حضور داشت ویا برخی مواقع هم موشک های مهمی پیش از آنکه در تهران دیده شوند مدتها در رژه شهرهای دیگر حضور داشته اند مانند موشک های هوا به سطح روسی مربوط به هواپیمای بمب افکن تاکتیکی سوخو-24 از جمله موشک ضد رادار خا-58. حضور پرتعداد ادوات تولید شده در رژه شهرستان ها هم از نکات قابل توجه و تأیید کننده کاربردی شدن آن تجهیزات در سراسر کشور است.

لازم به ذکر است در رژه روز ارتش در 29 فروردین و رژه نیروهای مسلح در 31 شهریور هر سال، هم تجهیزاتی که به مرحله نمونه سازی رسیده و هم تجهیزاتی که تولید انبوه شده اند در معرض دید قرار داده می شوند.
در بخش اول این گزارش که پیش روی شماست به معرفی مختصر دستاوردهای موشکی که در 6 سال گذشته در رژه این روز حضور داشته اند می پردازیم.
گفتنی است بسیاری از تجهیزات که در اینجا به آنها چندان اشاره ای نکرده ایم، پای ثابت رژه ها هستند مانند موشک های هوا به هوای کوتاه برد و میانبرد، و برخی از انواع موشک های هوا به سطح و انواع راکت های شلیک شونده از پرتابگرهای چند لوله ای.

سال 1385
از ویژگی های شاخص سامانه های راکتی و موشکی حاضر در آن سال، تنوع بالای سامانه های به نمایش درآمده نسبت بود. 25 نوع سامانه راکتی و موشکی شامل همه انواع سطح به هوا، هوا به سطح، هوا به هوا و سطح به سطح بود. موشک های دوش پرتاب سهند3 با برد کوتاه، سامانه های میانبرد هاوک با برد 40 کیلومتر، سام-6 با برد 25 کیومتر، اچ-کیو-2 با برد 34 کیلومتر اما سقف پروازی هدف بیش از 20هزار متر و موشک دوربرد پدافند هوایی اس-200 با برد بیش از 150 کیلومتر و سقف پروازی هدف بیش از 35هزار متر از جمله تجهیزات دفاع هوایی موشکی این رژه بودند.

از دیگر موشک های به نمایش درآمده در این روز باید به انواع شهاب-1، 2 و 3 و تندر69 اشاره نمود که در کنار راکت های زلزال-1، نازعات-6 و 10 و راکت انداز 4 لوله ای فجر-5 سطوح بسیار بالایی از قابلیت های سطح به سطح نیروهای مسلح کشورمان را ارائه نمودند.
موشک های سوخت مایع شهاب ایران با تلاش های بومی بر اساس موشک های بالستیک اسکاد روسی توسعه یافتند و به مرور و با بلوغ فناوری های موشکی در کشور، مولد انواع جدیدتر، با ابتکارات و طراحی های بومی شده بودند در حالی که در آن سال کسی از وجود نمونه های جدید با توانمندی های بالاتر در سال های بعد رونمایی شدند خبر نداشت.

در این رژه موشک های سطح به سطح ضدکشتی نیروهای دریایی کشورمان نیز حضور داشتند اما آنچه امروز جالب به نظر می رسد اعلام نمایش موشک سطح به هوای فجر در زمره تجهیزات دریایی در رژه سال 1385 است، موشکی که نوع بهسازی شده آن با نام محراب در آخرین رزمایش نیروی دریایی ارتش  آزمایش شد. البته چند سالی است جای این موشک در رژه تهران خالی است و بعضاً در رژه بوشهر حضور داشته است.

سال 1386

در رژه سال 1386، در کنار خانواده موشک های شهاب، یک نمونه از بالستیک های جدید کشور با نام قدر-1 حضور پیدا کرد، موشکی با سوخت مایع که دست کم 500 کیلومتر برد بیشتر نسبت به نمونه پایه موشک شهاب-3 داشت و در نتیجه از مناطق مرکز کشور نیز قادر به هدف قرار دادن نقاط مهم سرزمین های اشغال شده توسط رژیم صهیونیستی بود.

این موشک یک تفاوت مهم با شهاب-3 های اولیه داشت و آن هم شکل متفاوت سرجنگی آن بود که پیشتر در گزارشی به آن پرداخته بودیم. البته بیشتر بودن طول بدنه و بخش سرجنگی از دیگر تفاوت های قدر-1 با شهاب-3 بود در حالی که هر دو از پرتابگر مشابهی استفاده می کردند.


یکی از دستاوردهای مهمی که در این سال برای اولین بار به نمایش در آمد بمب هوشمند و 2000 پوندی(907 کیلوگرمی) قاصد است که با برد دور ایستایی دست کم 30 کیلومتر، در اوائل شهریور ماه همان سال با حضور وزیر دفاع وقت رونمایی شده بود.

همچنین موشک دوش پرتاب سطح به هوای میثاق-2 نیز که قابلیت های بیشتری نسبت به نمونه های قبلی داشت در اختیار نیروهای مسلح دیده شد. اغلب سامانه های موشکی به نمایش در آمده در سال 85 در این رژه نیز حضور داشتند.

سال 1387

تنوع راکت های سطح به سطح در این رژه با حضور نمونه های جدیدتر زلزال بیشتر شد که برد نمونه آخر آن به بیش از 200 کیلومتر رسیده بود.

نمونه های موشک هوا به سطح و سطح به سطح ضد کشتی کوتاه برد کوثر، نصر-1 و دوربرد نور و اژدر والفجر-2 در این رژه حضور داشتند. راکت فجر-3 با برد 45 کیلومتر و پرتابگر 8 لوله ای و فجر-5 با برد 75 کیلومتر به همراه موشک سطح به هوای دوش پرتاب میثاق، و موشک های ضد زره توفان و بالستیک های شهاب های 1 و 2 و 3 و قدر-1 نیز از شرکت کنندگان راکتی و موشکی این رژه بودند که یکی دیگر از پرتنوع ترین رژه های موشکی سال های گذشته را شکل داد.



در این سال به طور رسمی از اجرای بهسازی های مهمی روی سامانه دفاع هوایی موشکی دوربرد اس-200 سخن به میان آمد و موشک بهینه شده آن نیز در مراسم حضور داشت.

یکی از موشک های جالب که در این رژه به نمایش درآمد، نمونه ای از شهاب-3 با شکل متفاوتی از سرجنگی بود که در گزارشی به بررسی آن پرداخته ایم.

سال 1388

دو سامانه موشکی مهم که برای اولین بار در این رژه در معرض دید خبرنگاران داخلی و خارجی قرار گرفت، یکی موشک بالستیک دوربرد سجیل ساخت ایران و دیگر سامانه دفاع هوایی کوتاه برد تور-ام-روسی بود.

سامانه تور-ام-1 به عنوان یکی از آخرین لایه های دفاع هوایی در هر منطقه و تا حدود بسیار زیادی به طور مستقل عمل می کند. هر خودروی پرتابگر در این سامانه خود مجهز به رادارهای جستجو و ردگیری و سامانه کنترل آتش بوده و توانایی شناسایی 48 هدف و درگیری با 2 هدف را تا برد 12 کیلومتر و سقف پرواز هدف تا 6هزار متر دارد که البته در ایران و بدست متخصصان داخلی این محدودیت تا حدود 10هزار و پانصد متر مرتفع شده است.


اما موشک دو مرحله ای و سوخت جامد سجیل با برد 2هزار کیلومتر به عنوان یکی از شاخص ترین دستاوردهای بومی در حوزه موشکی توجه بسیاری از کارشناسان موشکی دنیا را به خود جلب کرد. وجود سوخت جامد با فناوری های خاص خود، استفاده از دو مرحله برای جدا شدن بخشی از بدنه که از سوخت خالی شده برای سبکتر شدن و فناوری های لازم برای اجرای ایمن و مطمئن فرایند جدایش دو مرحله، سامانه های هدایت و کنترل(راهبری) مراحل اول و دوم در کنار استفاده از سرجنگی مشابه موشک های دوربرد قدر، از مهمترین شاخصه های موشک سجیل بود که هر یک چالش فناورانه مهمی محسوب می شود.

این موشک که طول آن از نمونه های قبلی بالستیک های ایرانی کمی بیشتر است از پرتابگری متفاوت نسبت به نمونه های سوخت مایع استفاده می کند.


سال 1389
رژه این سال یکی از پربار ترین رژه ها از نظر نمایش پروژه ها و محصولات جدید دفاعی کشور در حوزه موشکی بود به طوریکه بالغ بر 4 دستاورد جدید مشاهده شد.


موشک دورایستای قاصد-3 با هدفگیری الکترواپتیکی در فاز نهایی پرواز و برد بیش از 100 کیلومتر، موشک های ضد کشتی سی-801 و سی-802 به ترتیب با برد های بیش از 40 و 120 تحت پروژه قائم، سامانه سطح به هوای کوتاه برد اف-ام-80 با برد 8 تا 11 کیلومتر که پس از بهسازی و تجهیز به ادوات پیشرفته الکترواپتیکی مجدداً وارد خدمت شده، سامانه کوتاه برد دفاع هوایی راپییر به همراه رادار جداگانه که قابلیت درگیری مؤثری به آن می دهد، سامانه دفاع هوایی موشکی مرصاد با موشک شاهین و از همه جالبتر موشک بالستیک میانبرد قیام بود.


موشک سوخت مایع قیام با برد 800 کیلومتر جزء آخرین دستاورهای موشکی کشور بود که کمی پس از معرفی در این رژه نمایش داده شد. این موشک با بهره گیری از فناوری و روش های جدید و دقیق هدایت و کنترل برای ایجاد پایداری بی نیاز از بالک شده و در نتیجه سطح بدنه آن فاقد بالک هایی است که در همه موشک های قبلی ایرانی حتی سجیل دیده می شد.

این مسئله صرف نظر از کاهش نسبی وزن، موجب کمتر شدن سطح مقطع راداری موشک شده و ذخیره و انبارداری آن از بابت حجم مورد نیاز را هم کاهش داده و برای پرتاب احتمالی از سیلو نیز به فضای کمتری احتیاج دارد.

قیام-1 با وجود 300 کیلومتر برد بیشتر نسبت به موشک میانبرد شهاب-2، تنها 2 کیلومتر بیشتر از آن اوج می گیرد که این مسئله به بسیاری از سامانه های ضد موشکی دشمن برای انهدام آن فرصت بیشتری نمی دهد. به علاوه این موشک با وجود طول بیشتر، تنها 100 کیلوگرم سنگین تر از شهاب-2 است که نشان دهنده بهره گیری از فناوری ها و مواد جدید در ساخت اجزای آن است. با در نظر گرفتن مجموع ویژگی های قیام-1، آن را حاصل 25 سال فعالیت موشکی کشور می دانند.

در این سال رکورد حضور موشک های بالستیک در رژه ها شکسته شد و 20 فروند از انواع مختلف شهاب و قدر و سجیل به نمایش در آمدند.
موشک ضد کشتی رعد که نوع توسعه یافته از موشک های ضد کشتی کرم ابریشم توسط متخصصان داخلی است برای شرکت در این رژه در نظر گرفته شده بود. از تفاوت های این موشک با نمونه های اولیه، تجهیز به موتور اصلی جت به جای موتور راکتی برای رسیدن به بردهای بیشتر و در حدود 300 کیلومتر است.

سال 1390
رژه سال گذشته نیروهای مسلح در مرقد امام، نیز با حضور پررنگ تجهیزات موشکی در حوزه های مختلف و رکورد شکنی مجدد بالستیک ها برگزار شد. 20 فروند پرتابگر موشک های ضد رزه توسن با برد بیش از 4هزار متر که بر روی خودروهای تاکتیکی سفیر نصب شده بودند، نزدیک به 25 فروند موشک دوش پرتاب که توسط موتور سواران و واحدهای خودرویی حمل می شد، 14 فروند موشک بالستیک از انواع شهاب و قدر و سجیل و قیام، 7 فروند فاتح-110 و خلیج فارس، سه نمونه از کروزهای دریایی و 7 نوع سامانه دفاع هوایی موشکی از جمله مهمترین تجهیزات موشکی حاضر در مراسم این سال بودند.


موشک کروز دریایی دوربرد صاعقه با برد بیش از 300 کیلومتر بر روی پرتابگر مخصوص خود، سکوی پرتاب سه فروندی قارعه که به نظر حامل موشک های میانبرد نصر یا ظفر بود، سامانه خوداتکای ولایت که حامل موشک های نور یا قادر است، سامانه های دفاع هوایی کوتاه برد راپییر، اف-ام-80، میانبرد هاوک، دوربرد اس-200 در غالب یک یا دو پرتابگر، و همچنین سامانه های تور-ام-1 و سام-6 و صیاد-1 هر یک با سه پرتابگر در معرض دید قرار گرفتند.


موشک های فاتح-110 که برخی آن را شبه بالستیک می نامند به صورت 4 پرتابگر تک فروندی که دو تای آن فاقد اتاقک خدمه زیر ریل موشک بود، یک پرتابگر سه فروندی موشک ضد کشتی خلیج فارس که نمونه دریایی فاتح-110 محسوب می شود، 4 موشک میانبرد شهاب-2 و سه فروند قیام-1، 4 موشک دوربرد قدر-اف که برای اولین بار به نمایش در می آمد و سه فروند سجیل هم 21 موشک بالستیک حاضر در این رژه بودند.


راکت های زلزال نیز با پرتابگر سه فروندی مشابه موشک خلیج فارس در این رژه حضور یافتند که البته قبلاً در رزمایش پیامبر اعظم دیده شده بود. با توجه به مصاحبه خبری روز گذشته فرمانده کل سپاه و اشاره به خطای کمتر از 50 متری زلزال و برد 300 کیلومتری آن، می توان علت حضور پر رنگ زلزال در رژه های اخیر و رزمایش پیامبر اعظم در سال 90 را بهتر درک نمود.

انواع تسلیحات هواپرتاب نیروی هوایی ارتش نیز مانند رژه 29 فرودین 90 با رنگ آمیزی جدید که آنها را عملیاتی تر نشان می داد در رژه حاضر شده بودند. از آن جمله باید به بمب 2000 پوندی قدر، بمب هوشمند اپتیکی قاصد، موشک قاصد-3، موشک و بمب هدایت لیزری ستار محصول پروژه عصر-67 اشاره کرد.

یکی از نکات مهم در رژه سال گذشته، حضور موشک خلیج فارس در رژه شهر بوشهر است که نشان دهنده اهمیت این سلاح برای نیروهای مسلح کشور و از طرفی مستقر بودن آن در مناطق عملیاتی مربوط به خود است.

همچنین در این رژه ماکت هایی از برخی تجهیزات موشکی بزرگ به نمایش در آمد که به نظر می رسد برای عملیات های فریب و در پایگاه های موشکی غیرواقعی به کار می رود.

تسلیحات ساخت داخل که همگی با رویکرد ایجاد بازدارندگی برای پیشگیری از حماقت دشمنان تا حد امکان و پاسخ کوبنده و مؤثر برای پشیمان کردن وی در صورت بروز یک درگیری ساخته شده اند بعضی بر مبنای نمونه های خارجی و برخی با تکیه بر طراحی بومی ساخته شده اند اما همه آنها به علاوه نمونه هایی که مستقیماً از خارج خریداری شده اند در طی دوران خدمت خود در برنامه های مختلف بازسازی و بهسازی شده اند و امروزه متخصصان کشورمان به تمام زوایای عملکردی آنها آشنایی و حتی احاطه دارند.

در بخش بعدی گزارش به معرفی مهمترین دستاورهای موشکی رژه های 31 شهریور در سال های اخیر می پردازیم.