به گزارش سرویس اقتصادی باشگاه خبرنگاران ،به سراغ هر یک از متولیان و دست اندرکاران صادرات غیرنفتی از جمله فرش دستباف ایران که بروی، عبارت "ورود به بازارهای جدید" یا "شناسایی و ورود به بازار های هدف" و یا عباراتی نظیر این را به عنوان یکی از راهکارهای توسعه صادرات مطرح می کنند و این عبارات آنقدر تکرار شده اند که دیگر شعاری کلیشه ای محسوب می شوند.
این عبارات را همه فعالان هنر-صنعت فرش دستباف از رییس مرکز ملی فرش ایران گرفته تا متولیان بخش های مختلف دولتی، تعاونی و خصوصی این هنر-صنعت بیان می کنند. اما بحث بر سر این است که این اندیشه و ایده ارزشمند چگونه قرار است به مرحله اجرا درآید و در گام اجرایی نیز چگونه باید مطمئن شد که مسیری درست را طی کند؟ زیرا که بی برنامگی و عدم مدیریت صحیح در ورود به یک بازار موجب از دست دادن آن خواهد شد.
امروز وضعیت صادرات فرش کشور و نظرات کارشناسان این حوزه نشان می دهد که "ورود به بازارهای جدید" در این حوزه که اندیشه ای قدیمی اما ارزشمند است، متاسفانه به دلیل مشخص نبودن هدف و برنامه به شیوه باری به هر جهت و کوتاه مدت دنبال می شود و برنامه ای مدون و درازمدت ندارد.
در سالجاری هریک از مسوولان اصلی و دولتی هنر- صنعت فرش دستباف با این پرسش رسانه ها مواجه شده اند که چه برنامه ای برای رسیدن به هدفگذاری یک میلیارد دلاری صادرات این کالا دارید، عباراتی تکراری با این مضمون گفته اند که: "ورود به بازارهای جدید" ، "دستیابی به بازارهای هدف"، "تثبیت بازارهای قدیمی"
و تنها برنامه ای که برای این شعارهای تکراری ارائه می شود، بیان دو عبارت کلیشه ای دیگر با عنوان "اعزام و پذیرش هیات های تجاری" یا"حضور در نمایشگاه های خارجی" است و بس.
گویی نیازی به برنامه های تدوین شده برای برپایی این نمایشگاه ها و اعزام هیات های تجاری نیست و لازم نیست به اقتضائات کشور میزبان در تجارت فرش دستباف توجه شود. از طرفی تحقیق و تفحص قبلی در آن کشور و برآورد سلایق یا قوانین تجاری حاکم بر آن کشور یا فرهنگ آن سرزمین نیز جزء جامانده های برنامه ها شده است!
6 سفر خارجی با چه برنامه ای؟
از ابتدای سال 91 تا به حال که حدود شش ماه می گذرد، مرکز ملی فرش تعداد 6 سفر خارجی با اعزام هیات تجاری به کشورهای لبنان، روسیه، چین 2 بار، آفریقای جنوبی و قطر ، برای تحقق همین عبارات "ورود به بازارهای جدید" داشته است.
حمید کارگر، سرپرست روابط عمومی و امور بین الملل سازمان توسعه تجارت ایران که خود نیز کارشناس فرش است در این باره می گوید: "داشتن برنامه برای ورود به بازارهای جدید و تثبیت بازارهای پیشین تنها به معنای فهرست کردن نام چند کشور و یا اعزام چند تاجر به آن کشورها نیست. چگونگی انتخاب تجار برای حضور در نمایشگاه یا هیات تجاری، چگونگی رصد بازار هدف و کسب اطلاعات از خواسته ها، نیاز و سلایق مصرف کنندگان در آن بازار نیز باید مورد توجه قرار گیرد."
مدیر روابط عمومی و مشاور اطلاع رسانی پیشین مرکز ملی فرش ایران می افزاید: "بررسی قوانین گمرکی، بانکی و تجاری کشور هدف، سنجش میزان و چگونگی حضور فروشندگان فرش ایرانی در آن کشور، بررسی میزان افت و خیز بازار هدف به صورت پیوسته، برنامه ریزی برای تداوم حضور در بازار مربوطه و عواملی از این دست از جمله الزامات این حرکت است."
به راستی آیا نباید تنوع فرش های عرضه شده با توجه به خواسته های کشورهای هدف رصد شود؟ به طور نمونه آیا مردم کشورهای اروپایی یا آسیایی از رنگ های مورد علاقه و مورد استفاده در فرش های ما لذت می برند یا مایلند فرش ایرانی را با تنوع شکل و رنگ دلخواه خود داشته باشند؟ آ
حراج کالایی با هویت ملی تاریخی
جای تاسف دارد که آنچه از برآیند ناظران و حاضران در نمایشگاه های اخیر فرش دستباف در دیگر کشورها به گوش می رسد اخباری نامبارک در عدم دستیابی به بازارهای باثبات و متکثر فرش ایرانی است. از بدیهیات این نمایشگاه ها، شکستن قیمت ها و کاستن از عزت و ارزش برند نامدار این محصول است و این مهم نه تنها به اعتبار و سابقه این محصول لطمه می زند که ضرری جبران ناپذیر را نیز متوجه فروشندگان فعال و قدیمی حاضر در بازار آن کشورها می کند.
امیر حسین چیت سازیان، استادیار دانشگاه کاشان و پژوهشگر هنر، با اشاره به بازاریابی و سلیقه یابی بازارهای جهانی فرش می گوید: "در مرکز ملی فرش مطالعاتی در زمینه سلیقه یابی و نگاه بعضی کشورها در ارتباط با فرش ایران انجام شده که گامی مثبت بوده ولی کافی نیست. چون در این زمینه مرکز ملی فرش باید همکاری سفارتخانه های ایران و بخش های اقتصادی و وابسته های اقتصادی-بازرگانی را نیز جلب کند و حرکتی گروهی و مشارکتی را سامان دهد."
این دکترای پژوهش هنر تاکید کرد: "ارتباط مرکز ملی فرش با مراکز دانشگاهی آن طور که انتظار می رود به صورت قوی نیست و این تاثیر منفی در عملکرد مرکز خواهد گذاشت."
نقد وارد بر هدفگذاری صادرات یک میلیارد دلاری
از مهم ترین هدف های متولی مرکز ملی فرش ایران که در تمامی رسانه ها از آن سخن به میان آمده، صادرات یک میلیارد دلاری فرش دستباف است. این سخن در مقایسه با صادرات فرش دستباف در سال گذشته رقمی نزدیک به دو برابر است.
عبداله احراری، پژوهشگر فرش در این باره می گوید: "هدفگذاری یک میلیارد دلاری برای صادرات فرش دستباف نه تنها امکانپذیر نیست بلکه تحقق صادراتی همانند سال گذشته معادل صادرات 560 ميليون دلار نیز دارای احتمالی بسیار ضعیف است."
وی افزود: "متولی فرش دستباف کشور، هیچ برنامه، راهکار یا مدلی را برای این امر ارایه نکرده است و در واقع خواسته با یک جمله شعاری، امیدی واهی را در بین جامعه فرش ایجاد کند."
این پژوهشگر فرش اظهار داشت: "متاسفانه مرکز ملی فرش ایران به گونه ای نیست که دلسوزان، منتقدان و ذینفعان و دست اندرکاران تولید و صادرات فرش دستباف را بپذیرد. این مرکز درعمل حاضر نیست که عملکرد خود را در بوته نقد بگذارد و به نظرات دست اندرکاران توجه کند."
آمارها سخنی دیگر دارند!
رضی میری، رییس کنفدراسیون صادرات ایران نیز درباره هدفگذاری امسال مرکز ملی فرش برای رسیدن به یک میلیارد دلار صادرات فرش دستباف عنوان کرد: "طبق آمارهایی که در کارگروه مربوطه در استان تهران دیده ام و با شرایط موجود اقتصادی که وجود دارد با کاهش صادرات مواجهیم."
میری می افزاید: "با توجه به این آمار و گذشت نیمی از سال، هدفگذاری یک میلیارد دلاری برای فرش تنها در حد شعار باقی می ماند و شدنی نخواهد بود."
این تولیدکننده و صادرکننده فرش ایران، در خصوص سهم ذینفعان و دست اندرکاران تولید و صادرات فرش دستباف در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های کلان هنر-صنعت فرش اظهار داشت: "پیش از این و در دوره مدیریت قبلی، ذینفعان و دست اندرکاران تولید و صادرات فرش دستباف در تصمیم گیری ها سهیم و تاثیرگذار بودند و جلسات زیادی با فعالان این حوزه برگزار می شد ولی در دوره جدید شاهد این مسئله نیستیم و ارتباط ما با مرکز بسیار ضعیف و کم رنگ شده است."
دکتر بصام، رییس انجمن علمی فرش ایران، نیز نظر خود را در مورد هدفگذاری یک میلیارد دلاری برای صادرات فرش دستباف چنین می گوید: "از نگاه علمی دستیابی به این رقم صادراتی بعید به نظر می رسد و تصور می شود هدفگذاری آرمانی صورت گرفته است. تجربه سالهای گذشته صادراتی کمتر از این رقم را نشان می دهد و امسال با توجه به کاهش میزان تولید فرش و افزایش قیمت آن، به نظر می رسد دستیابی به صادرات یک میلیاردی مقدور نیست."
این استاد دانشگاه هدفگذاری یادشده از سوی مرکز ملی فرش ایران را بالاتر از توانمندی ها و واقعیات دانست و ادامه می دهد: "بعید است که به این رقم از صادرات برسیم یا حتی از نزدیک آن گذر کنیم."
زدن توپ به دروازه خودی
بر این بی برنامگی و عدم تعهد به فرش دستباف به عنوان مهم ترین کالای صادراتی غیر نفتی، این را بیافزاییم که در تاریخ 31/5/1391 خبری به نقل از خبرگزاری فارس با عنوان "وزارت صنعت قادر به توسعه صنایع کشاورزی، تبدیلی و فرش نیست" بر روی پورتال مرکز ملی فرش بر روی خط خبری قرار گرفت. متن این خبر نشان از انفکاک مرکز ملی فرش ایران از وزارت صنعت،معدن و تجارت و الحاق آن به وزارت جهاد کشاورزی دارد.
باور نداشتن به توانایی اداره مرکز هنر-صنعت فرش دستباف ایران، این هویت ملی و مهم ترین کالای صادراتی غیر نفتی نمادی گویا از نداشتن مدیریتی صحیح و برنامه ای مدون برای تجارت جهانی در حوزه فرش دستباف است. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل...
ما نیز چاره ای بیندیشیم!
شنیده ها حاکی از آن است که کشورهای رقیب با برگزاری نشست های مشترک و ایجاد کنسرسیوم چندجانبه در پی رسیدن به وحدت و چاره اندیشی در این باره هستند. آنهامنتظر نمی مانند تا ببینند بازار به چه سمتی می رود و تقدیر چه می شود. اما ما همچنان به نگاهی کلیشه ای و شعاری کفایت کرده ایم و از سهم خود در این بازار پرتلاطم و برای این پاسداشت این هنر –صنعت اصیل و هویت تاریخی، فرش دستباف ایران دفاع نکرده ایم.
باید کاری کرد.
گزارش: آذر رسولی / کارشناس ارشد علوم ارتباطات