به فرمان الجایتوفرمانروای ایلخانی در جلگه باز و زیبای سلطانیه ،شهر شگفت انگیزی به عنوان پایتخت بنا شد احداث این شهر كه بنای آن به سال 13.5 میلادی آغاز شد و در سال 1313( 702 الی 710 هجری قمری ) به اتمام رسید.كار بس عظیم و
سریع بود .
مشخصات فنی بنا
بستر این بنا از طبقات فشرده ی شن و ماسه به عمق تقریبی 8 متر تشكیل شده و از مقاومت بسیار خوبی برخوردار است . بنای آرامگاه بر هشت جرز عظیم به صورت هشت ضلعی قرار گرفته عرض این جرز ها 6.87 متر و طول آن ها از بیرون 17 متر و از داخل
8.60 متر است كف گنبد سلطانیه با زیر سازی آجر فرش و شفته ی آهك و روكش سنگ مرمر سفید یا سنگ رخام فرش شده بود .
شاخص
ترین بخش آرامگاه طبقه ی فوقانی و جدا از دهلیز های داخلی آرامگاه در
طبقات پایین بالكن هایی هشت گانه ای هستند كه از ایوان ها رو به بیرون
شكل گرفته اند و دارای تزئینات زیبایی از كاشی كاری ، مقرنس كاری ، تسمه
كشی ، گچ كاری ، و تلفیقهایی از آجر و كاشی و سرانجام كتیبه های متهدد
هستند .
این ایوان ها هر یك به طور متقارن به سه واحد طاق و تویزه تبدیل
شده اند و طاق های 24 دهلیز خارجی و آرایش سقف آن ها در زمره ی زیباترین و
جذاب ترین تزئینات هنر گچبری ایران قلمداد می شود. از ویژگی های مورد توجه
این بنا نحوه ایجاد ارتباطات عمودی در طبقات است كه با منطقی ترین روش
با راه پله هایمتعدد
تامین شه است . بدین ترتیب كه در سطح همكف بنا چهار واحد پله تعبیه شده
است. بدین ترتیب كه در سطح همكف بنا چهار واحد راه پله تعبیه شده است .
راه پله های جرز های شمال شرقی و شمال غربی كه در جوار ورودی های اصلی قرار دارند طبقه ی همكف را به ترتیب به بقیه طبقات متصل می كنند. در منتهی علیه هر ره پله در طبقه ی دوم تراس نسبتاً بزرگی تعبیه شده است كه پوشش گنبدب شكل دارد در طبقات بالاتر راه پله های اختصاصی قرار دارد و در مجموع هشت واحد راه پله در این بنا ارتباطات بین طبقات را تسهیل می كنند. بنای گنبد سلطانیه از نظر تزئینات نیز از شاخص ترین نمونه های معماری اسلامی ایران به شمار می رود.