به گزارش خبرنگار
سياسي باشگاه خبرنگاران، کشورهای جنبش غیرمتعهدها، در سال ۱۹۶۱ میلادی برابر با ۱۳۴۰ خورشیدی در اوج جنگ سرد و فضای دوقطبی بین غرب و شرق با هدف وحدت میان کشورهایی که نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه سرمایه‌داری قرار داشتند، تشکیل شد.
در سال ۱۹۶۱ اولین اجلاس سران عدم‌تعهد با حضور مارشال یوسیپ بروز تیتو رهبر یوگسلاوی، قوام نکرومه رهبر غنا، جمال عبدالناصر رئیس جمهور مصر، جواهر لعل‌نهرو نخست وزیر هندو احمد سوکارنو رهبر استقلال اندونزی در کنفرانسی که در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد، این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد.
با پایان جنگ سرد و فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم کشورهای عضو جنبش عدم تعهد دچار نوعی بی‌هویتی شده و دلیل وجود این جنبش که ایجاد موازنه منفی بین دو ابر قدرت دوران جنگ سرد بود از بین رفته‌است. عده‌ای را فرض بر این است که جنبش عدم تعهد وارث موازین ضدآمریکایی یا همان ضدامپریالیستی است. این در حالیست که بسیاری از تحلیلگران سیاسی فلسفه وجودی چنین سازمانی را وابسته به جهان دوقطبی می‌دانند و دلیلی برای ادامه حضور جنبش در صحنه بین المللی با معیارها و مختصات دوران جنگ سرد نمی‌بینند.
اين مجمع جهاني 120 اكنون عضو از قاره‌هاي آسيا، آفريقا و امريكاي جنوبي دارد كه دوسوم كشورهاي عضو سازمان ملل متحد را تشكيل مي‌دهد. هم‌اکنون کشور ایران ریاست دوره‌ای این جنبش را بر عهده دارد. گفتنی است که سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد هر ۳ سال یکبار در اجلاسی با همین نام گردهم می‌آیند.
تاكنون 15 نشست اعضاي جنبش غيرمتعهدها در كشورهاي مختلف جهان برگزار شده و قرار است تا چند روز ديگر شانزدهمين نشست اين جنبش در تهران برپا شود. ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو، عضویتي در این جنبش نداشت، در سال ۱۹۷۹ پس از پبروزی انقلاب اسلامي به جنبش غيرمتعهدها پیوست. همچنين ایران بعد از پیوستن به جنبش در اجلاس سران ۱۹۷۹ در هاوانا و از آن به بعد در همه نشستهای مختلف این جنبش حضور داشته است.
اكثر كشورهاي عضو اين اجلاس جز كشورهاي در حال توسعه هستند و همچنين كشورهاي مهم نفتي از جمله ايران، عربستان، عراق، امارات، ونزوئلا، كويت، ليبي و نيجريه نيز در اين تشكل جهاني عضويت دارند.
يكي از مهمترين ابزار سياست كنوني دنيا توان اقتصادي كشورهاست و ادبيات سياسي كشورهاي داراي اقتصاد قدرتمند با ادبيات كشورهاي ضعيف متفاوت است.
درحال حاضر حضور سران 51 كشور در تهران قطعي شده است. علی سعیدلو رئیس ستاد برگزاری اجلاس عدم‌تعهد گفت که 51 کشور تاکنون اعلام کرده‌اند که در سطح رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، پادشاه یا معاون رئیس‌جمهور در این اجلاس شرکت خواهند کرد و تا زمان برگزاری این اجلاس ممکن است تعداد این کشورها زیادتر شود. کیم جونگ اون رئيس جمهور کره‌شمالی، محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر و اوو مورالس رئیس‌جمهور بولیوی ازجمله افرادی هستند که طی روزهای اخیر اخباری مبنی بر حضور آنان در اجلاس تهران منتشر شده است.
بر اساس آخرين اخبار منتشر شده صندوق بين المللي پول ارزش كل توليد ناخالص داخلي اعضاي جنبش غيرمتعهدها را 9900 ميليارد دلار اعلام كرده است و اين امر بيانگر آن است كه يك هفتم اقتصاد دنيا در دستان كشورهاي عضو اين جنبش است.
*ظرفيت‌هاي اقتصادي ايران و غيرمتعهدها براين اساس اجلاس غيرمتعهدها مي‌تواند فرصتي مناسبي براي معرفي ظرفيت‌هاي اقتصادي ايران به شمار آيد. بهروز عليشيري رئيس سازمان سرمايه‌گذاري درباره اين موضوع مي‌گويد که توصيه ما براي اثربخشي بيشتر فعاليت جنبش عدم تعهد در حوزه‌هاي اقتصادي ارائه پيشنهادات در جلسه كارشناسي است.
وي اظهار مي‌دارد كه در همین راستا تشكيل پول واحد، تاسيس صندوق‌هاي توسعه‌اي به منظور افزايش قدرت چانه‌زني كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد در عرصه‌هاي مختلف بسیار حائز اهمیت است.
عليشيري ادامه مي‌دهد كه برنامه ما در جلسه جنبش عدم‌تعهد در تهران معرفي فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري و كار در ايران به منظور استفاده از سرمايه‌هاي كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد براي سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي اقتصادي كشور است.
وي افزود: كشورهاي عضو جنبش عدم‌تعهد داراي توانمندي‌ها و ظرفيت‌هاي اقتصادي متنوعي هستند كه با استفاده صحيح از اين ظرفيت‌ها سهم كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد در چرخه اقتصاد بين‌الملل به طور حتم افزايش پيدا مي كند.
*آثار تحريم‌ها با وجود اعضاي جنبش عدم‌تعهد خنثي مي‌شود همچنين اين اجلاس مي‌تواند در كاهش آثار تحريم‌ها تاثيرات زيادي داشته باشد. در همین ارتباط دبیرمجمع تشخیص مصلحت نظام نیز با اشاره به برگزاري اجلاس عدم تعهد در تهران گفت: غرب به دنبال اين است كه ثابت كند ايران تنها و منزوی شده است، اما با برگزاری اجلاس ثابت خواهیم کرد كه ايران روابط گسترده‌اي داشته و تنها نيست، بلكه كساني كه ايران را تحريم كرده‌اند، در انزوا و اقليت‌اند.
رضايي درباره‌ی اينكه آيا اين اجلاس مي‌تواند در كاهش تبعات منفي تحريم‌ها عليه ايران نيز موثر باشد، بیان داشت: اين اجلاس در تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران ايجاد تزلزل خواهد كرد؛ چراكه غرب به دنبال اين است كه ثابت كند ايران تنها شده است، اما با برگزاری اجلاس ثابت خواهیم کرد ايران روابط گسترده‌اي داشته و تنها نيست، بلكه كساني كه ايران را تحريم كرده‌اند، در انزوا و اقليت‌اند و در اين صورت يك مبارزه سياسي بزرگ را به نفع ايران رقم زده ایم.
*اجلاس عدم‌تعهد و پتانسيل‌هاي تجارت براساس اين گزارش؛ آمار گمرك ايران نشان مي‌دهد كه ايران در سال 1390 حجم تجارت غيرنفتي (صادرات و واردات) بالغ بر 43 ميليارد دلاري با اعضاي جنبش غيرمتعهدها داشته است. سال گذشته ايران بيش از 19.7 ميليارد دلار كالا به كشورهاي عضو جنبش صادر كرد، در حالي كه معادل 24.1 ميليارد دلار نيز از اين كشورها واردات داشت. همچنين آمار نشان مي‌دهد كه ايران در سال قبل با حدود 100 كشور عضو جنبش غيرمتعهدها تبادل تجاري داشته است.
عراق، امارات، هند، افغانستان، اندونزي، پاكستان، تركمنستان، آذربايجان، سوريه و فيليپين بزرگترين بازارهاي صادراتي ايران در بين اعضاي جنبش محسوب مي‌شوند. در عين حال امارات، هند، مالزي، عمان، تايلند، پاكستان، اندونزي، عربستان، ازبكستان و تركمنستان نيز اصلي‌ترين مبادي ورود كالا به ايران در بين اعضاي جنبش غيرمتعهدها هستند.
براساس آمار گمرك، كل حجم تجارت غيرنفتي ايران در سال گذشته حدود 105 ميليارد دلار بود. به اين ترتيب سهم تجارت ايران با كشورهاي عضو جنبش غيرمتعهدها از كل تجارتش در سال گذشته به حدود 40 درصد رسيد.
پرویز شریفی، كارشناس اقتصاد بين‌الملل نيز با اشاره به برگزاری اجلاس سران جنبش عدم‌تعهد در تهران گفت: این فرصت بسیار خوبی است که هیئت‌های تجاری ایران می‌توانند با هیئت‌های تجاری نمایندگان کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در تهران مذاکرات تجاری و اقتصادی داشته باشند.
وی افزود: البته در فرصت اجلاس تأکید بر مباحث سیاسی است اما هیئت‌های تجاری و اتاق بازرگانی می‌توانند از این فرصت استفاده کنند.
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه ریاست دوره‌ای جنبش عدم تعهد مرکب از 120 کشور به ایران منتقل می‌شود آیا می‌توان از این فرصت برای گسترش روابط تجاری و اقتصادی و خنثی کردن آثار تحریم استفاده کرد، تصريح كرد: شرایط هر کشور به تناسب نوع رابطه سیاسی و اقتصادی است و به صرف قرار داشتن کشورها در جنبش عدم‌تعهد برای آنها هیچ تعهدی ایجاد نمی‌کند که روابط اقتصادی با ایران برقرار کنند.
شریفی افزود: مواضع داخلی کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بسیار متنوع است و روابط اقتصادی بین این اعضا بستگی به جایگاه و نوع سابقه کاری و جاری هر کشور دارد.
وی افزود: طیف وسیعی از روابط اقتصادی و دیدگاه‌های متفاوت در بین کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد وجود دارد و همه این کشورها در وضعیت اقتصادی موقعیت یکسانی ندارند.
شریفی تأکید کرد: بسیاری از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد رابطه اقتصادی نزدیکی با همدیگر دارند، به عنوان مثال روابط اقتصادی و تجاری بین ایران و هند و ایران و کشورهای آسیای جنوب شرقی خیلی خوب است، اما در عین حال برخی از کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد در مسائل تحریم ایران نیز مشارکت کرده‌اند.
این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: رابطه اقتصادی بین دو یا چند کشور به عوامل دیگری غیر از روابط صرف سیاسی بستگی دارد. در عین حال رابطه اقتصادی و تجاری قبل از روابط سیاسی باید برقرار شود اما از یک اجلاسی که اهداف سیاسی دارد نمی‌توان همه انتظارات اقتصادی و تجاری را برآورد کرد.
وی تأکید کرد: البته در طول برگزاری اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران فرصت خوبی وجود دارد که بین هیئت‌های تجاری ایران و کشورهای شرکت‌کننده مذاکرات تجاری و اقتصادی برگزار شود.
* چگونه معادلات اقتصاد جهانی را برهم بزنیم؟ در اين ميان پيشنهاد تاسيس يك بانك مشترك در بين كشورهاي عضو عدم تعهد از سوي ايران مطرح شده است. رامین پاشایی فام، مدیرعامل بانک سپه با بيان اينكه ایجاد پول واحد مقتدر در مقابل دلار می‌تواند معادلات اقتصادی جهان را تغییر دهد گفت: قطعا آمریکا در مقابل حرکت‌هایی همچون ایجاد پول واحد مشترک بین کشورها و نیز ایجاد بانک بین آنها مقاومت کرده و به مانع تراشی می‌پردازد در حالی که ایجاد بانک در بین کشورهایی مانند اعضای جنبش عدم‌تعهد که بعد از سازمان ملل‌متحد دارای بیشترین اعضاست، می‌تواند به نفع کشورهای عضو و حتی کشورهای درگیر بحران اقتصادی باشد.
وي در ادامه با اشاره به پیشنهادش برای ایجاد بانک مشترک بین کشورهای عضو عدم‌تعهد تصريح كرد: ایجاد این بانک می‌تواند به قدرتمند‌شدن کشورهای غیرمتعهد که بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای داده و معادلات اقتصادی و در نتیجه معادلات سیاسی جهان را تغییر دهد.
پاشايي‌فام افزود: با بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای عضو جنبش غیرتعهد به عنوان بزرگترین بازار کشورهای توسعه یافته رکود حاکم بر اقتصاد جهان نیز از بین رفته و در نتیجه تمرکز و برنامه‌ریزی کشورهایی مثل آمریکا بر ایجاد جنگ و خونریزی در جهان و خصوصاً منطقه خاورمیانه برای برگرداندن رونق به اقتصاد خود از بین خواهد رفت و دیگر موضوعیتی پیدا نخواهد کرد.
گفتني است؛ با وجود همه پتانسيل‌هاي اين اجلاس مي‌توان اميدوار بود كه جهش مطلوبي در عرصه اقتصادي كشور ايجاد شود و از طريق اصول جنبش عدم‌تعهد مبني بر احترام متقابل به تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر، برابری و منافع متقابل، عدم تجاوز به یکدیگر، همزیستی مسالمت آمیز و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر امكانات و الزامات رشد اقتصادي كشور و ساير كشورهاي عضو را پديد آورد.
گزارش از پروين طالبيانانتهاي پيام/