به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران؛ سايت سازمان فرهنگي نوشت:استان خراسان رضوی با مساحتي بالغ بر 127432 كيلومتر مربع از شمال به جمهوری تركمنستان، از شمال غربی به استان خراسان شمالی، از شرق به كشور افغانستان، از جنوب به استان سيستان و بلوچستان، و از غرب و شمال غرب، به استان يزد، اصفهان، سمنان و گلستان محدود مي‌باشد.
بر اساس آخرين تقسيمات كشوری اين استان به مركزيت مشهد داراي 19 شهرستان، 64 نقطه شهری، 62 بخش و 158 دهستان و 3767 آبادي داراي سكنه مي‌باشد.
شهر مشهد
تا قبل از سال 202 هجري قمري هيچگاه كسي فكر نمي‌كرد كه قرار است شهري به نام مشهد بوجود آيد اما در اين سال و پس از شهادت و دفن حضرت امام رضا (ع) در محلي از توابع توس به نام سناباد كه به همين مناسبت نيز آنجا را مشهد رضا (محل شهادت) ناميدند، هسته اصلي شهر مشهد كنوني پديد آمد. سلطان محمود غزنوی بقعه ای بر روی این مرقد بنا كرد.
در قرن هفتم هجري كه شهر توس به دست مغولان ويران گرديد، جمعيت آن سامان رو به سوی مشهد آوردند و به تدريج بر وسعت و آبادانی اين شهر افزودند. شهر مشهد كه در آغاز بقعه ای در آبادی سناباد نوقان بود، به تدريج توسعه يافت. ناحيه توس ابتدا مسكن اقوام غير آريايي بوده است.
محيط طبيعي
استان خراسان رضوی با در بر گفتن 7 درصد از خاک کشور ایران، 127432 کیلومتر مربع وسعت دارد و در میان 33 تا 37 درجه عرض شمالی و 56 تا 61 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. به موجب سرشماری سال 1385 جمعیت این استان 5.593.079 نفر برآورد شده که حدود 8 درصد جمعیت کل کشور را تشکیل می دهد.
خراسان رضوی از تنوع اقلیمی برخوردار است، اما روی هم رفته جزء مناطق نیمه خشک به شمار می رود. با این وجود نزولات آسمانی در این منطقه در حدی است که آب برای مصارف شهری و صنعتی و کشاورزی را تامین می کند.
منابع آب سطحی خراسان رضوی، به صورت چشمه سارها، چند رودخانه ی آب شیرین دائمی و رودخانه های فصلی است و منابع آبهای زیرزمینی، تعداد پرشمار قنات و چاه های عمیق و نیمه عمیق را تغذیه می کند.
در این منطقه چند رشته کوه وجود دارد که دو رشته کوه هزارمسجد و بینالود از دیگر کوهستان ها مرتفع تر و پر امتدادتر است. بلندترین قله در رشته کوه بینالود واقع است و 3150 متر ارتفاع دارد. در کوهستان های خراسان رضوی، غارهای متعددی شناسایی شده اند که دیدن آنها برای کوهنوردان و غارشناسان بسیار جالب و جذاب است.
پيشينه تاريخي
واژه خراسان گويا بازمانده گونه کهن واژه «خاور» و متشکل از دو جز «خور» به معنای خورشيد و « آسان» به معنی آمدن است يعنی جايی که خورشيد از آن بر می آيد. پسوند رضوی آن به سبب وجود بارگاه مقدس حضرت رضا(ع) در اين استان، به اين منطقه داده شده است. خراسان جزو ساتراپی پهناور پرثوه بوده است. اين ايالت پهناور، که سرانجام قرارگاه و کشور نيرومند اشکانيان شد، درآغاز تاريخ ايران باستان، مادها را به سوی خود کشانيد.
شاه اسماعيل صفوی پس از گشودن مشهد، به دنبال ازبکان تاخت و در سال 916 هـ.ق، قلعه مرو را گشود و شيبک خان ازبک در روستای محمودآباد، در نزديکی مرو کشته شد. بدين ترتِب سراسرخاک خراسان تا کرانه آمويه به دست صفويان افتاد و مذهب شيعه امامی، کيش رسمی مردم اين منطقه شد.
موزه ها
موزه توس
این موزه در مجموعه فرهنگی باغ – آرامگاه فردوسی قرار دارد. . در این موزه آثاری که در اثر کاوش های باستان شناسی از دشت توس به دست آمده است به معرض دید مخاطبان گذارده شده است. همچنین آثاری شامل انواع وسایل سوارکاری و رزم، انواع ظروف سفالی، مفرغی و غیره که در قرون 4 و 5 هجری ساخته شده اند و تابلوهای نقاشی رقم استاد رخساز و انواع فرش و قالیچه در این موزه به نمایش گذارده شده است.
موزه نادری
موزه نادری در شهر مشهد بالاتر از حرم مطهر در چهارراه شهدا هم جوار آرامگاه نادرشاه افشار واقع شده است. این موزه در دو تالار به منظور معرفی آثار تاریخی دوره افشاریه شکل گرفته است
موزه های آستان قدس رضوی
در مجموعه ی حرم مطهر امام رضا (ع) و در صحن امام خمینی مجموعه چندین موزه در کنار هم قرار گرفته اند و موزه های آستان قدس رضوی را تشکیل داده اند. این موزه ها عبارتند از:
موزه تاریخ مشهد
موزه تاریخ مشهد با 1300 متر مربع زیربنا در برگیرنده ی 50 ویترین است در این موزه حدود 193 اثر تاریخی به نمایش در آمده است که به دلیل اطلاعات ارائه شده بر روی آنها اهمیت خاص یافته اند.
موزه قرآن و نفایس
. گنجينه قرآن در طبقه دوم اين ساختمان واقع شده است و در آن نزديك به 90 جلد قرآن، 14 جلد مرقع و 13 جلد لاكي و روغني بسيار نفيس به نمايش گذاشته شده است.پنج قرآن منسوب به ائمه طاهرين عليه السلام است. از جمله خط مبارك امام علي (ع)، امام حسن (ع)، امام حسين (ع)، امام سجاد (ع) و امام رضا (ع) كه به خط كوفي روي پوست نوشته شده اند.
. قديمي ترين قرآن وقفي اين گنجينه مربوط به سال 393 هجري قمري است. كه توسط وزير و صاحب ديوان سلطان محمود و مسعود قزويني وقف روضه منوره گرديده است.
موزه نقاشی
اين موزه در طبقه اول موزه مركزي واقع و 450 متر مربع زيربنا دارد. و داراي 15 ويترين و 30 تابلوي نقاشي در سبكهاي مختلف از هنرمندان برجسته ايراني و اروپايي مي باشد.
موزه هداياي مقام معظم رهبري
. اشياء اين گنجينه شامل آثار هنري (تابلوهاي خط و تذهيب، نقاشي، فرش، تراش روي شيشه، معرق چوب، معرق صدف، سوزن دوزي، قلمزني روي مس). انواع ظروف (چيني، كريستال، نقره...)، ماكتها، مدالها و... مي باشد كه توسط شخصيتهاي ملي و خارجي به مقام معظم رهبري آقاي خامنه اي هديه شده
موزه نجوم و ساعت
. اكثر اشيا آن از وقفيات دكتر سيد جلال الدين تهراني است و تعداد اندكي از آن از خزانه مركزي آستان قدس به اين بخش منتقل شده است.
موزه فرش
اين گنجينه در دو طبقه با زير بنا 970 متر مربع با فضاي نمايشي هر طبقه 400 متر مربع يكي از بزرگترين مجموعه‌هاي فرش ايران بشمار مي‌رودكه درحال حاضر مشتمل بر60 تخته قالي، قاليچه وانواع سوزن دوزي‌هاي گلابتون ، قلابدوزي ، ده يك دوزي ، معرق دوزي از دوره صفويه تاكنون كه توسط مشتاقان و زائران و مجاوران به بارگاه ملكوتي هشتمين امام همام اهداء يا وقف شده است در معرض بازديد عموم قرارداده است .
موزه سلاح
اين گنجينه در تاريخ 8/4/1378 همزمان با ميلاد مسعود پيامبراكرم (ص) و ولادت با سعادت امام جعفر صادق (ع) در طبقه دوم موزه مركزي واقع در ضلع شرقي صحن امام خميني (ره) افتتاح گرديد.
درباره موزه تمبر
موزة تمبر و اسكناس آستان قدس رضوي . از دهها هزار قطعه تمبر موجود در مخزن موزه حدود 2000 قطعه آن به صورت گزينشي مربوط به دوره‌هاي قاجاريه، پهلوي و جمهوري اسلامي و160 كشور جهان با موضوعات مختلف در معرض ديد بازديدكنندگان قرار گرفته است . علاوه برتمبرها واسكناس‌هاي به نمايش درآمده ، بيش از يكصد هزار تمبر نيز در مخزن موزه نگه داري مي‌گردد.
موزه ظروف
موزه ظروف در طبقه دوم موزه مرکزی در حرم مطهر امام رضا (ع) قرار دارد و دارای وسعتی حدود 457 مترمربع است. این موزه دارای 182 اثر از دوره های مختلف تاریخی است که در 10 ویترین به نمایش در آمده است.
موزه صدف و حلزون
موزه صدف و حلزون در طبقه اول قرار دارد و دارای وسعتی حدود 457 مترمربع، 13 ویترین و 683 اثر است. اشیای این موزه بخشی از صدف ها و حلزون های دریایی است که توسط «محمد سعید فواد وهبه» اهل سوریه به آستان قدس رضوی اهدا شده است.
موزه سکه و مدال
اين موزه شـامل سكه و مدالـهـايـي مـي بـاشد كه از طرف افراد مختلف به آستـان قدس رضوي اهدا شده است. سكه هـاي موجود در موزه در ۹ ويترين به نمايش در آمده است.
اين سكه ها متعلق به دوره اسكندر، سلوكيـان، اشكـانيـان، ساسانيان، امويان، عباسيان، سلجوقيان، غزنويان، سامانيان، آل بويه و صفوي مي باشد.
همچنين سكه هاي نقره ولايتعهدي حضرت امام رضا (ع) ضرب سال 202 و 203 ق. در معرض ديد عموم است.
صنايع دستي
قالی بافی
يکی از صنايع دستی مهم استان خراسان قالی بافی است. پيشينه قالی بافی در اين استان را می توان به دو دوره متمايز تقسيم کرد:
- دوره صفويه، که قالی های اين دوره اغلب دارای نقش های هراتی با زمينه لاجوردی و يا لاکی سير و با حاشيه باريک به رنگ زرد روشن می باشد.
- دوره ديگر راه اندازی کارگاه های قالی بافی توسط بازرگانان تبريزی در نيمه دوم قرن سيزدهم است. به اين دليل، امروزه در صنعت فرش مشهد دو نوع گره وجود دارد که عبارت اند از: گره فارسی (محلی) و گره ترکی (تبريزی).
مهم ترين مرکز قالی بافی در استان خراسان، مشهد است. زمينه قالی های مشهدی دارای رنگ لاکی با نقش ترنج و لچک و حاشيه لاجوردی است. بيرجند، طبس، کاشمر، سبزوار و نيشابور از نظر قالی بافی به ترتيب در مراحل بعدی قرار می گيرند.
در ميان عشاير خراسان، قالی بافی از رونق فراوانی برخوردار است. قاليچه های بلوچی در ميان چادر نشينان اطراف تربت حيدريه، کاشمر، سرخس و تربت جام رايج است. هم چنين در ميان عشاير کرد که در شمال خراسان سکونت دارند، بافت قاليچه های ترکمنی رواج دارد.
گليم بافی
در ميان عشاير و روستاييان خراسان، گليم بافی به عنوان يک فعاليت خانگی معمول است. مناطق عمده گليم بافی در استان خراسان، شهرستان های مشهد، قوچان و شيروان است.
ابریشم بافی کلات
از مهمترین هنرهای سنتی و صنایع دستی، هنر ابریشم بافی است که در خراسان رضوی در منطقه کلات و روستای زاوین رواج دارد. روستای زاوین مرکز بافت ابریشم محسوب می گردد.
شعر بافی
شعربافی يا دست بافی در استان خراسان، از گذشته های دور، يکی از مشاغل صنعتگران بوده است. اين صنعت در بيش تر شهرهای استان خراسان، به ويژه در شهرستان های مشهد، سبزوار و تربت حيدريه، به صورت خانگی و کارگاهی ديده می شود. فعاليت های برک بافی، فرت بافی و ابريشم بافی را نيز می توان در اين رده قلمداد کرد که عمده توليدات آن ها حوله، چادر شب، بقچه و... است.
نمد بافی
در ميان عشاير خراسان، صنعت نمد مالی از رونق فراوانی برخوردار است و دو مرکز اصلی توليد آن، شهرهای مشهد و قوچان می باشند.
برک بافی
یکی دیگر از بافته های خراسان رضوی برک است. این بافته در کارگاههای برک بافی بشرویه از پشم شتر بافته می شود.
سبد و حصير بافی
يکی از صنايع دستی مهم و پردازشی که با هزينه بسيار ناچيز، ساخته هايی را می آفرينند، سبد و حصير بافی است. مواد اوليه اين توليدات، کاه و شاخه های نازک درختان است و مرکز اصلی آن روستاهای اطراف طرقبه در استان خراسان می باشد. به دليل توريستی بودن منطقه طرقبه، بازار اين توليدات از موقعيت مطلوبی برخوردار است. برای بافت سبد، از چوب درختچه بيد مشک استفاده می شود که هم ظريف و هم باريک است و هم چنين خاصيت انعطاف پذيری آن زيادمی باشد. صنايع ظريف حصير بافی، در ميان مسافرينی که به اين استان سفر می کنند و هم چنين اهالی منطقه، جايگاه ويژه ای دارد.
پوستين دوزی
يکی از صنايع مهم استان خراسان پوستين دوزی است. در شمال استان، سردی هوا موجبات پيدايش و گسترش اين صنعت را فراهم آورده است. پوستين دوزی در ميان عشاير کوچ نشين استان از اهميت به سزايی برخوردار است.
با تشکر وبلاگ فرهنگی مذهبی صراط الهدایه