به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران خوزستان، براساس بند 15 ماده 55 قانون شهرداری جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و...، و جمع‌آوری حیوانات بلاصاحب و دفع حیوانات مریض، مزاحم و ولگرد از وظایف شهرداری‌هاست. با استناد به بند 31 ماده 10 اساسنامه، تشکیلات و سازمان دهیاری‌ها مصوبه 21/11/80؛ دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای ولگرد با هدف اجرایی نمودن مفاد این ماده قانونی و رفع مشکلات شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در زمینه کنترل جمعیت سگهای ولگرد و همچنین تامین سلامت و آسایش شهروندان توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و در قالب ستاد مرکزی کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان و با همکاری و تایید سایر اعضا تدوین شده است.
در این دستورالعمل بر روش زنده‌گیری برای کنترل جمعیت سگهای ولگرد تاکید شده است زیرا این روش به دلایل رعایت استانداردهای بهداشتی، ممنوعیت در استفاده از سلاح گرم تا پایان سال 88 (به علت خطرات ناشی از استفاده از سلاح گرم)، جایگزین نمودن سلاح بیهوشی، حفظ سلامت روانی شهروندان و رعایت هرچه بیشتر موازین اسلامی در خصوص رعایت حقوق حیوانات مناسب‌ترین روش با امکانات موجود است اما به نظر می‌رسد این دستورالعمل با گذشت بیش از سه سال از ابلاغ آن هنوز در شهرهای خوزستان به اجرا در نیامده و با استفاده از شیوه‌های سنتی که البته ارزان‌ترین و ساده‌ترین راهکار هستند، حیوانات ولگرد آن هم فقط سگ معدوم می‌شوند.
سگهای ولگرد به عنوان یکی از عوامل اصلی حمله و گزش به انسان مطرح هستند که در موارد عدیده‌ای گزش انسان توسط سگ (بدون انتقال بیماری) منجر به مرگ بالاخص در اطفال می‌گردد و موجب سلب آسایش عمومی در شهر‌ها و روستا‌ها شده و به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل آلوده‌کننده پارک‌ها و تفرجگاه‌ها مطرح هستند. سگها دارای قابلیت تولید مثلی بسیار بالا بوده و به همین علت جمعیت سگهای ولگرد در صورت اجرا نشدن برنامه‌های کنترل و مبارزه، سریعاً افزایش یافته که مخاطرات فراوانی برای شهروندان به دنبال خواهد داشت.
* مشهد؛ رتبه اول
معدوم کردن سگهای ولگرد به حدی دارای اهمیت است که معاون خدمات شهری شهرداری زنجان سال گذشته اعلام کرده بود این سازمان به ازای هر لاشه زنده یا مرده سگهای ولگرد در سطح شهر زنجان 15 هزار تومان پرداخت می‌کند.
دبیر ستاد مرکزی کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان نیز از تعیین هشت استان بر‌تر کشور در امر کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان از سوی این ستاد خبر داده و گفته: ارزیابی از استان‌های بر‌تر در سال 88 به منظور تحقق مفاد دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای ولگرد به روش زنده گیری که سال 87 به استان‌ها ابلاغ شد، صورت گرفته است.
احمدی استان خراسان رضوی را استان بر‌تر و فعال کشور در امر کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان معرفی کرده و گفته: پس از خراسان رضوی استان‌های تهران، مرکزی، اردبیل، مازندران، قزوین، فارس و زنجان در رتبه‌های دوم تا هشتم قرار گرفتند.
وی اقدام مناسب و به هنگام فعالیت‌های مرتبط با کنترل جمعیت سگهای ولگرد و تلاش در جهت زنده گیری سگهای ولگرد در سطح استان را دیگر معیارهای این انتخاب ذکر کرده است.
* گله‌های سگ در خیابان ها
یکی از ساکنان شوشتر می‌گوید: تردد سگهای ولگرد در خیابان‌های شهر به حدی زیاد شده است که این حیوانات به صورت دسته جمعی در تردد هستند و همین امر باعث تهدید سلامت جامعه و امنیت شهروندان در برابر بیماری‌های مشترک میان انسان و این حیوان شده است.
محمد دبازی می‌افزاید: اگر چه مناطق حاشیه‌ای در شهر‌ها بیشتر مورد هجوم این مهمانان ناخوانده شهری هستند اما این بدان معنی نیست که برخی مناطق شهر از وجود این حیوان مزاحم در امان باشد، می‌توان در همه مناطق شوشتر و دیگر شهرهای استان سگهای ولگرد را مشاهده کرد که تک تک یا در مواردی به صورت گله‌ای در حرکت‌اند.
وی تاکید می‌کند: اگر یکی از این سگها به هر دلیلی هار شود میتواند مشکلات زیادی را در شهر ایجاد کند و این مشکل نیز در همه شهرهای استان وجود دارد و باید در این باره اقدامات سریع و کار‌شناسی شده را در دستور کار قرار گیرد.
* بیماری‌های مشترک خطرناک
معضل سگهای ولگرد به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مشکلات خدمات شهری در زمینه بهداشت شهری به خصوص کلانشهر‌ها نام برده میشود. سگهای ولگرد علاوه بر پارس کردن در نیمه‌های شب و سلب آرامش و آسایش مردم و حمله به شهروندان و خطر گازگرفتگی و ایجاد جو روانی، عامل سرایت بیش از هفت نوع بیماری مشترک انسان و حیوان (زئوتوز) هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به بیماری هاری و کیست هیداتیک اشاره کرد؛ ویروس هاری 100 درصد کشنده بوده و احتمال بهبودی انسان در صورت ابتلا به بیماری هاری تقریبا صفر است.
یک دامپزشک در این باره می‌گوید: بیماری‌هایی که میان انسان و سگ مشترک هستند به شدت خطرناک‌اند و در بسیاری از موارد به مرگ منتهی می‌شوند.
دکتر علی‌رضا موذنی می‌افزاید: هاری نوعی بیماری ویروسی دستگاه اعصاب مرکزی است. در اروپا روباه‌ها مسئول 90 درصد موارد ابتلا این بیماری هستند. سگ در ردیف سوم آلودگی این بیماری قرار دارد. گاوهای گاز گرفته شده در چراگاه بیشترین حیوانات اهلی مبتلا را تشکیل میدهند.
وی تاکید می‌کند: در سگ‌هایی که در سه ماهگی واکسیناسیون می‌شوند و بعد از هر شش ماه واکسیناسیون مجدد می‌شوند امکان انتقال بیماری هاری تقریبا نزدیک به صفر است.
موذنی خاطرنشان می‌کند: زمانی که علائم هاری در انسان و یا حیوانی مشاهده شود مرگ برای آن موجود حتمی است و هیچ راهی برای تعویق و یا درمان بیماری وجود ندارد.
این پزشک متخصص می‌گوید: لیشمانیوز جلدی یا سالک یک بیماری پوستی طولانی مدت و بدون درد و تب، قابل انتقال بین انسان و تعدادی از حیوانات از جمله جوندگان و سگ است. هنگام خونخواری پشه خاکی از زخم های سالک در جوندگان و سگ، انگل بیماری وارد بدن پشه خاکی میشود و با نیش پشه آلوده، بیماری به انسان منتقل میشود.
وی خاطرنشان می‌کند: کیست هیداتیک یک بیماری انگلی است که انسان و دام بر اثر خوردن تخم نوعی انگل به نام کرم تنیااکینوکوک که در مدفوع سگ بیمار وجود دارد، به آن مبتلا می شوند. این کیست ها بسته به اینکه در ریه، کبد، مغز یا هر بافت دیگری ایجاد شده باشند قادر به بروز عوارض مختلفی هستند و برای برداشتن آنها نیاز به عمل جراحی است. راه انتقال این بیماری از طریق دست آلوده به مدفوع سگ و خوردن آب و مواد غذایی است که به وسیله مدفوع حیوان بیمار، آلوده شده باشد.
موذنی تاکید می‌کند: برای پیشگیری باید تماس انسان با سگها را کم و سگهای آلوده را درمان کرد و سبزیجات را قبل از مصرف به طور کامل شست و همچنین از تغذیه سگ از امعا و احشای دام جلوگیری کرد.
این دامپزشک می‌افزاید: نوعی از بیماری‌های موجود میان انسان و سگ که میتواند منجر به بیماری چشمی شود، توکسوکاریازیس است که در نهایت به کوری می‌‌انجامد. این مشکل چشمی زمانی ایجاد میشود که انسان یا حیوان تخم انگل را ببلعد. تخم انگل داخل روده، باز و تبدیل به لارو میشود. این لارو میتواند به سایر نقاط بدن از جمله چشم مهاجرت کند که در چشم منجر به التهاب و زخم شبکیه میشود.
موذنی خاطرنشان می‌کند: هر ساله حدود 700 نفر از کودکان مبتلا به مشکل چشمی توکسوکاریازیس، بینایی خود را از دست میدهند.
موذنی می‌افزاید: شکل احشایی آلودگی، با داروهای ضد انگل که معمولاً همراه با داروهای ضد التهاب داده می شود، درمان میشود. درمان شکل چشمی مشکل تر است و معمولاً تلاش میشود که از پیشرفت جراحت چشم جلوگیری شود. این انگل در خانم‌‌هایی که به خصوص برای نخستین بار باردار می شوند، میتواند منجر به سقط جنین یا زایمان نارس شود.
* شلیک به هدف
در استان خوزستان آن هم در برخی شهر‌ها اتلاف جانوران موذی که به صراحت در قانون و دستورالعمل‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها مورد تاکید قرار گرفته، فقط به مبارزه و اتلاف سگهای ولگرد خلاصه شده و برنامه خاصی فعلا برای مبارزه با موش و گربه به عنوان دیگر حیوانات مزاحم وجود ندارد.
معدوم کردن سگها هم اگر چه سابقه‌ای به اندازه سابقه «بلدیه» دارد و روش‌های مختلفی برای آن به کار گرفته شده است اما شهرداری‌ها در خوزستان از روشی که در حال حاضر ارزان‌ترین و ساده‌ترین است استفاده می‌کنند. شلیک؛ ولی استفاده از تفنگ به این معنی نیست که در وسط یک پیاده روی شلوغ با رگبار گلوله به سمت یک توله سگ حمله می‌کنند. شهرداری برای اتلاف برنامه خاصی دارد. اکیپ‌های اتلاف سگ که مجهز به وسایل لازم برای پاکسازی هستند. این اکیپ‌ها در طول شب در مناطقی که بر حسب تجربه به عنوان مجاری ورود حیوان به شهر شناخته میشود گشت می‌زنند و از این طریق راه ورود سگها را می‌بندند. اتلاف سگ با استفاده از گلوله در هر کدام از شهرهای خوزستان مشکلات خاص خود را دارد.
شهردار شوشتر با اذعان به مشکلات زیادی که برای اتلاف سگهای ولگرد وجود دارد، در این باره می‌گوید: تامین گلوله برای شلیک به سوی این سگها، کاهش امنیت محلات در زمان شلیک به سوی سگها و امکان بروز خسارت، فراری شدن سگها پس از شلیک نخستین گلوله و ممانعت از طعمه گذاری برای سگها و سپس حمله به آنها از سوی نهادهای ذی‌ربط در سطح شهرستان از جمله مهم‌ترین مشکلات در این زمینه است.
آرش دُر می‌افزاید: برای کشتار و اتلاف سگهای ولگرد، شهرداری پیمانکار استخدام کرده است که با مجوز شکار وی و صدور تائیدیه از سوی نیروی انتظامی در شهرستان شوشتر کار خود را آغاز کرده است ولی تامین گلوله مورد نیاز خارج از سهمیه اختصاص داده شده به هر شکارچی یکی از معضلات شهرداری در این بخش شده است.
شهردار شوشتر می‌گوید: برای کشتار یک سگ باید چندین گلوله شلیک شود زیرا شکار در شب انجام میشود و هیچ راهی برای انجام این عملیات در روز وجود ندارد در شب هم به دلیل تاریکی امکان به خطا رفتن تیر زیاد است.
به گفته وی در حال حاضر ماهانه به طور میانگین حدود 200 قلاده سگ ولگرد به شیوه شلیک تیر از پای در آمده و پس از معدوم سازی دفن می‌شوند.
شهردار شوشتر از صدور دستورالعمل و ابلاغیه‌های جدید برای اتلاف جانوران موذی خبر داده و می‌گوید: دستورالعمل جدید مبارزه با سگها در استان خوزستان ابلاغ شده است که شهرداری‌ها را ملزم به زنده‌گیری این حیوان مزاحم می‌کند. بدین ترتیب که باید با گلوله بیهوشی و یا طعمه‌گذاری، سگها را بیهوش کرد و سپس به محلی امن انتقال داد.
وی درباره نحوه برخورد با سگهای جمع‌آوری شده از معابر شهری می‌گوید: در این روش باید پس از معاینه سگها در صورتی که فاقد بیماری و برای استفاده به عنوان سگهای نگهبان مناسب باشند آنها را نگهداری و واکسینه می‌کنند در غیر این صورت با تزریق آمپول‌هایی، سگها به صورت ترحم آمیز خواهند مرد.
دُر تاکید می‌کند: شاید این روش برای استفاده در شهرهای اروپایی مناسب باشد ولی آنچه در شرایط کنونی در شهرهای استان خوزستان وجود دارد اجرای بند 20 قانون شهرداری‌هاست که آن هم صرفا برای رفع خطر از شهروندان است و اجرای این قوانین دست و پاگیر جدید مشکل آفرین میشود.
شهردار شوشتر می‌گوید: روش زنده‌گیری سگها علاوه بر طولانی بودن و سخت بودن در اجرا، نیازمند اعتباری ویژه است زیرا حداقل باید تیمی به استخدام درآیند و یا به صورت پیمانکاری با شهرداری وارد قرارداد شوند که این امر تنها هزینه‌های شهرداری را افزایش می‌دهد.
وی خاطرنشان می‌کند: برای شهری مانند شوشتر که شهرداری آن با بدهی 12 میلیارد تومانی هم اکنون مواجه است، توانایی چنین اقداماتی وجود ندارد به این دلیل اجرای دستورالعمل اخیر سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها مبنی بر زنده‌گیری سگها با توجه به هزینه‌بر بودن آن برای شهرداری بعید است؛ روش سنتی هرچند هزینه بر و زمان بر‌تر است ولی دردسرهای کمتری برای مجری در پی دارد.
* دستورالعملی که خاک می‌خورد
فعالیت اکیپ‌های اتلاف سگهای ولگرد به روش زنده گیری امسال در شهرهای مختلف کشور با توجه به دستورالعمل‌های صادر شده از سوی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها آغاز شده و اخبار منتشر شده در رسانه‌ها حاکی از موفقیت‌هایی است که برخی شهرداری‌ها در این زمینه کسب کرده‌اند. در شهر اهواز سازمان مدیریت پسماند با به‌کارگیری اکیپ اتلاف سگهای ولگرد برای نخستین‌بار اخیرا به روش زنده گیری اقدام کرده است. این سازمان اکیپی برای زنده گیری سگهای ولگرد به‌کار گرفته که این اکیپ در کلونی‌هایی که از قبل شناسایی شدند اقدام به طعمه گذاری نموده و پس از انتقال آنها با هماهنگی و حضور نماینده اداره دامپزشکی سگ‌هایی که قابلیت نگهداری را ندارند با مرگ با ترحم از بین می‌برند.
اواخر سال گذشته بود که رئیس شبکه بهداشت و درمان شهرستان خرمشهر فعال سازی اکیپ‌های زنده‌گیری سگهای ولگرد برای اتلاف آنها را در خرمشهر خواستار شده و گفته بود: طبق آخرین دستورالعمل‌هایی که از سوی دستگاه‌های متولی ابلاغ شده اتلاف سگهای ولگرد نباید به صورت خشونت‌آمیز صورت گیرد و پیشنهادهای متعددی مبنی بر آموزش اکیپ‌هایی برای زنده‌گیری سگها ارائه شد.
به گفته احسان‌الله منفرد، فعال سازی اکیپ زنده‌گیری سگها در شهرستان خرمشهر نیز باید انجام شود زیرا اتلاف سگها با استفاده از اسلحه و شلیک کردن به سمت آنها تنها باعث پراکنده شدن سایر سگهای ولگرد در اثر ترس از صدای شلیک شده و عملا نتیجه مثبتی به دنبال نخواهد داشت.
چندی پیش دفتر هماهنگی خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور بار دیگر بر رعایت کامل مفاد دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای ولگرد به روش زنده‌گیری تاکید و شهرداری‌ها را موظف به زنده‌گیری سگهای ولگرد با وسایل و تجهیزات ذکر شده کرد. بر این اساس همه شهرداری‌ها موظفند پس از جمع‌آوری سگهای ولگرد، آنها را معاینه کرده و سگهای مفید از غیر مفید تشخیص داده شده و سگهای مفید برای واگذاری به افراد متقاضی به منظور استفاده به عنوان سگ نگهبان و گله و.. واگذار کرده و سگهای غیر مفید با مرگ ترحم (تزریق ماده بیهوشی با دوز معین) اتلاف و به روش اصولی و در محل مناسب (ترجیحاً محل‌های دفن پسماند‌ها) دفن شوند. شهرداری‌ها با نظارت فرمانداری‌ها و استانداری‌ها ملزم به اجرای این دستورالعمل بوده و در صورت عدم اجرا مرتکب تخلف قانونی شناخته می‌شوند. این دبیرخانه از شهروندان در سراسر کشور خواست است گزارش‌های مردمی در زمینه عدم اجرای صحیح دستورالعمل مذکور توسط شهرداری‌ها را از طریق پست الکترونیک Animal. pcawo@yahoo. com به این ستاد اعلام کنند./س